Ahrend
In blijde Verwachting
Nieuwe Burg 31
Middelburg
tel. 01180-4351 (3 lijnen)
Maandag 2 december - 's morgens 10 uur - opening van h
geheel verbouwde pand. Vanaf dat uur staat Ahrend voor \j
klaar. Ahrend, met de grote collectie van een warenhuis en
de bekwame, persoonlijke bediening van de speciaalzaak.
f
WAAR VANDAAN STAMT DE
AXELSE BEVOLKING
- •-*"
öök voor duurzame, praktische decembergeschenken
(Vervolg)
Dat de bevolking van het Land van Hulst anders
is. iigt aan het feit dat deze steeds meer katholiek :s
gebleven en in verbinding bleef met het eveneens
geest- en stamverwante Land van Waes, terwijl het
oude Axelland meer geïsoleerd en een eiland) bleef,
door het Hellegat gescheiden, van het Land van Hulst
(dat nog 60 jaar lang in Spaans bezit bleef). De
Braakman vormde de scheiding met het Westelijk deel
en Zuidelijk lagen ook weer over het water de Spaan
se, later de Oostenrijkse Nederlanden, die katholiek
waren. Aldus geïsoleerd miste men daar de vlottende
bevolking van Wiest Zeeuwsch-Vlaanderen, alwaar
men eerst een eeuw later, in het begin der jaren 1700
de toevloed van Franse hugenoten kreeg. Ook deze
waren, voor zover gelovig, volbloed-Calvinist, :naar
toen waren de tijden reeds veranderd. Het begrip-
verengend fanatisme was men in het algemeen wel te
boven. Ook was dit Westen niet zo geïsoleerd. Het
katholieke volksdeel had daar, mede door toevoer
uit de Zuidelijke Nederlanden groter invloed dan in
het Land van Axel en wat van zeer grote invloed
voor het latere geestelijk leven is geweest, het moder
nisme der 19e eeuw heeft daar onder predikanten en
cultureel-geestelijke leiders veel meer aanhangers ge
teld dan in het Land van Axel. Dit alles kan oor
zaak geweest zijn tot de geschillen in aard en karakter
of godsdienstige ligging der bevolking. Daarbij komt
een, stellig andere afkomst van een belangrijk deel
dier bevolking, sterk met Franse en deels ook met
Salzburgse elementen vermengd, terwijl bovendien in
sard het verschil tussen West- en Oost Zeeuwsch-
Vlaanderen belangrijk is.
Werd alzo het godsdienstig leven hier te lande
vcor een zeer groot deel beinvloed door de Zuid-
Nederlanders, daaronder was, zoals we zagen, Caspar
van der Heijden één der eersten, evenals Petrus
Dathenus. Eveneens Zuid-Nederlander was één der
eerste Axelse predikanten, Nathan de Vay. Deze
Zuid-Nederlandse invloed, aangepast aan de Vlaamse
bevolking, versterkt als deze was door de Gentse
vluchtelingen, werd hier van meet af na de verdrij
ving van het Spaanse oppergezag de reformatorische
gedachte der Geneefse hevorming, geloofseigendom der
bevolking. Doch met het scherp geformuleerde, enig
zins fanatiek karakter dat door Datheen, de gewezen
Carmelieter monnik van Poperingen daaraan gegeven
was. Aldra had deze richting een welomlijnde kerk
inrichting en een scherp afgetekende belijdenis, op
gesteld door de Zuid-Nederlander, de Bree.
In hun positieve rechtlijnigheid onderscheiden deze
gereformeerden zich van de lutheranen, vrij hals
starrig beredeneerd met een afgerond, goed sluitend,
logisch godgeleerd eigen stelsel, later neergelegd in
de Dordtse Leerregels. De grote Dordtse Synode van
1618 en '19, welke zo ontzettend veel voor het Neder
landse leven in het algemeen en voor het godsdienstig
leven in het bijzonder heeft betekend, stond onder
leiding van een Vlaming, zo verkreeg door de grote
invloed uit het Zuiden en door de hier gekomen Vla
mingen, het godsdienstig en kerkelijk leven der her
vormden het stempel, dat het lang behield en dat men
nog in onze dagen ontwaart In de strijd tussen Remon
stranten en contra-Remonstranten stond de hervormde
bevolking, evenals in geheel Zeeland, beslist aan de
zijde der contra-Remonstranten. Gelijk dr. Wesseling
in zijn geschiedenis over Terneuzen dit ook duidelijk
heeft aangetoond van de bekwame, ook als plant- en
letterkundige bekende Terneuzense predikant Petrus
Hondius. En in de latere strijd tussen wat men, noemt
de „preciesen" en de „rekkelijken" stond stellig offi
cieel de bevolking van het Land van Axel zeker niet
onvoorwaardelijk aan de zijde der preciesen. Is dat
niet nog zo een beetje Althans bij grote groepen der
bevolking en zou daaraan niet de kerkelijke, politieke
en geestelijke ligging te danken zijn
Zo was dan eind 16e en begin 17e eeuw de Zuid-
N) {lerlandse invloed in de Generaliteitslanden en
stellig in het Vlaamse deel daarvan overwegend. Een
schrijver noemt een lange lijst van Zuid-Nederlanders
die in de Republiek zeer invloedrijke ambten en po
sitie s hebben bekleed. Velen, zowel op theologisch
als profaan gebied, in industrie of handel, die door
hun leiding of stimulerend door kloeke daden van de
Nederlanders in die tijd werkzaam waren, kwamen
uit de Zuidelijke Nederlanden. Daaraan heeft de
Republiek haar glorie te danken en was ze in de
17e eeuw spoedig een der toonaangevende mogend
heden. Het indifferentisme of wil men het meer zacht
moedige der Noord-Nederlanders ergerde de belijnde,
positieve Vlamingen. Hun predikanten wilden de toe
passing van de geloofsbelijdennis van Guido de Bres,
ze hadden in Zeeland en het Land van Axe'l, alwaar
de psalmen van Datheen in sommige kringen het ge
loof en de strijd, de worsteling, de blijdschap, het ver
trouwen en ook het geluk van vele gereformeerde
Nederlanders vertolken.
Zo heet het Doktersboek met èlle raad voor
Moeder en Baby. Gratis bij de Babyderm
Super-Babyset, waarin poeder - zalf - olie
zeep - shampoo, f 5.90. Weten is gerust zijn.
PPT MAAKT 15
Maar in 1573 werd de kap van de molen die met
alle winden kon draaien uitgevonden door een Vla
ming Een zinnebeeld wellicht, hoe starheid of
Vlaamse vasthoudendheid ook gebruik wist te maken
van de omstandigheden. De hier wonende en hier ge
komen Zuid-Nederlanders muntten uit door vrijheids
liefde, bij sommigen was dit de voornaamste reden tot
uitwijking van onder het Spaanse gezag. Deze liefde
leidde ook tot gehechtheid aan Oranje, tot op deze
dag een bijzonde rkenmerk van het Land van Axel.
Welke veranderingen zich ook in het staatsbestel vol
trokken en hoe bezetters de gevoelens poogden te
onderdrukken, daarnevens is één kenmerk der be
volking, evenals van het Vlaamse volk van alle tijden,
het wars zijn van kuddegeest. De ganse geschiedenis
bewijst hoeveel men prijs stelt op eigen oordeel. „We
laten ons niet dwingen 1" is het maxime, waarmede
elk rechtgeaard Axelaar zijn zonen opvoedt. Naast
grote bekoring heeft dit grote bezwaren. Een enorme
verscheidenheid in richting en formatie op kerkelijk
terrein was daarvan het gevolg. Deze kenmerken bij
zonder het volk van he Land van Axel, zo goed ais
het Nederlandse, waarvan Huygens typerend dichtte
in de 17e eeuw: Vijf roepen: Dat is de weg
Tien komen 't wederleggen.
En waarheid is maar één.
Vasthoudendheid aan wat men zelf goed en waai
acht, dus een eigen inzicht, zelfs al is het niet ge
grond op een veelzijdig onderzoek. Men vindt dat niel
alleen in het Land yan Axel. De Vlaamse volhardin]
en het streven naar zijn doelwit, kan, hoezeer er aan
veel wat op zichzelf deugdzaam en goed is en scha
duwzijden kunnen zijn verbonden, is van grote ze get
geweest en bracht veel tot stand. Wellicht dat het
Friese, Saksische en Frankische bloed ook meege
werkt heeft tot de vorming van de Vlaamse stam et
hie rnog natrilt. Pol de Mont, de Vlaamse leeuwerik,
kenschets de Vlaams-Brabanders, die in dit opzicht
ook juist de Oost-Vlaming typeerden, aldus
Kerels van 't koene Payottenland
Hard als kasseien zijn er hun koppen
Men kan er op hameren, men kan er op kloppen
Klinken zullen zij, barsten niet.
Stammen en stronken, gelijk hun nekken
Men kan er aan wringen, aan rukken en trekken,
Kwetsen wel kan men zebuigen niet.
En hoe onaangenaam dit soms ook moge zijn, het
is toch een land van brave mensen, van rijke niet,
van brave des te meer. Altijd was dit Oost-Vlaams
karakter bepaald of beïnvloed door Gent. Zeker was
dat in het met Gent zo nauw verbonden gebied der
vier ambachten en dus ook in Axel, waarin onge-
twijfeld, na de inname van Gent door Parma, zoals
we zagen, vele lieden uit Gent en het land van Aalst
en Dendermonde zijn gekomen om daar te blijven of
wel daarlangs naar de overkant te gaan. Een
ander is duidelijk te zien. uit de verschillende doop-
en trouwregisters van de burgerlijke stand. Zo is niet
te verwonderen dat op deze bevolking het stempel
bleef gedrukt der Gentse bevolking uit Datheen's dagen.
Doordat de geschiedenis en het wezen van Oost-
Vlaanderen samenvallen met die van Gent openbaart
zich vaak ook hier een geest van verzet.
(Wordt vervolgd)
S» \v,
vs:- -
- ;Tv; f
Ahrend
in
Zeeland
Vï
Ahrend, waar Jan zijn schoolpotlood haalt,
en zijn vader een stalen rekkeninstallatie
bestelt. Waar U zowel terecht kunt voor
een elegant, stalen keukenstoeltje (ijzer-
sterk en voor slechts f. 14.40) als voor
een kostbare microscoop-uitrusting, een
passerdoosje of een theodoliet.
Mevrouw de Vries en de
heren Timmermans en
Lijnbach - aan velen van U
welbekend - hopen ook U
in de introductieweek te
mogen ontvangen. Alléén
die week (2 t/m 7 dec.)
voor iedere bezoeker bij
aankopen vanaf f 2.50 een
goed verzorgde zakagenda!
houten en stalen
meubels voor kantoor,
bedrijf en woning
kantoorartikelen
schoolbehoeften
vulpen-verkoop en
-reparatie
technische
tekengereedschappen
en -materialen
meetgereedschappen
instrumenten voor
wetenschap, techniek
en industrie
lichtdruk
fotokopie
