I
I
1
pen
w
Fa J. C. Vink
I
I
I
1
i
i
ligen. Men heeft hieraan grondige studies
gewijd en o.a. door de werkzaamheden van
de Stichting Personeelsbeleid en de Stich
ting Textielvak is men er in geslaagd een
betere atmosfeer te scheppen. Ondernemings
raden en fabriekswernen vindt men nu over
al en zij functioneren goed. Beide genoem
de stichtingen hebben zich vooral ook bezig
gehouden met het vraagstuk van de oplei
ding, die zo hoog nodig is om geschoolde ar
beiders te kweken en die er bovendien toe
bijdraagt de arbeiders meer plezier in het
werk te geven.
In Twente is opleiding op vele niveau's
mogelijk; lagere technische scholen, m.t.s.
met verchillende afdelingen, een textielvak-
school en last not least de Hogere Textiel
school te Enschede. In 1954 waren er in
Twente 143 textielbedrijven met meer dan
1 Omantezamen circa 43.000 arbeids
krachten.
Twente levert ons ook een belangrijke
delfstof op, n.l. zout. Bij Hengelo, maar
vooral bij Boekelo wordt het gewonnen een
qroot deel van de productie wordt ge
ëxporteerd. Tot voor kort onbeconcurreerd,
maar eerlang zal bij Winschoten een nieuw
ontdekte enorme zoutvoorraad in exploi
tatie komen.
Richten wij onze belangstelling noord-
westwaarts, dan komen we in het Oveijselse
hooqveengebied. Een blik op de kaart doet
zien dat de Vecht - mooi riviertje met
hoge, dikwijls beboste oevers dit land in
twee gedeelten doet uiteenvallen laten we
zeggen het Dedemsvaartse deel en het
Vroomshoop - Vriezenveense land. Sa^n
vormen zij het „Ontwikkelingsgebied N.U.-
Overijsel". Dus weer zo'n gebied waar struc
turele werkloosheid heerst, waardoor een
deel van de landelijke bevolking in een so
ciale noodtoestand verkeert. We waren er
nog niet aan toe gekomen, aan te stipipen
wat de overheid op het oog heeft met deze
ontwikelingsgebieden.
Het is n.l. niet zozeer de bedoeling om
de vestiging van industrie in deze gebieden
op directe wijze te bewerkstelligen, maar
wel om die vestiging daar mogelijk te maken
door de bewuste streken open te leggen,
d.w.z. voor hun»nieuwe taak in gereedheid
te brengen. Hiertoe gaat men over tot
verbetering van wegen en kanalen met
het doel de aanvoer van grondstoffen
en de afvoer van afvalproducten van de
industrie te vergemakkelijken
he in orde maken van industrieterreinen
door te zorgen voor aansluitingen op het
wegennet en de aanleg va nriolering,
waterleiding en electriciteit
bouw van industriehallen
bevordering van de vakscholing
bouw van woningen voor de industrie-
arbeiders.
Door de bovengenoemde maatregelen kan
niet alleen de industriële productie verhoogd
worden, maar zal men ook de opeenhoping
van de bevolking in de steden doen vermin
deren.
Medio 1952 zijn in de beide Kamers der
Staten-Generaal de wetsontwerpen goedge
keurd die deze werken, voorlopig in een eer
ste fase, met deelneming van het Rijk, in
gang konden zetten.
Het spreekt vanzelf, dat men nog lang
niet is waar men wezen moet, ook niet in
N.O.-Overijsel. Hier treft men min of meer
dezelfde toestand aan als in Z.O.-Drente en
Z O. Friesland. De veenafgraving zal spoe
dig tot het verleden behoren en behoudens
een aantal flinke boerenbedrijven bestaat een
„kleine boeren -probleem van schrikbarend
grote omvang. Het grote vraagstuk is ook
hier hoe moeten de zoons van die kleine
boeren aan de kost komen Alweer door
industrialisatie Maar daar is men nog niet
overal aan toe. In Vriezenveen b.v. is het
zo ver nog niet, daar is nu vooreerst een
grote ruilverkaveling in uitvoering, die eco
nomischer bedrijfsvoering in de landbouw in
uitzicht stelt, waarbij zelfs boerderijen zullen
worden verplaatst Het is een keerpunt voor
een gemeenschap waar lange tijd behoud
zucht hoogtij vierde. Overigens is er in
Vriezenveen een textielfabriek, de belkende
Jansen en Tilanus. Maar dat is nog niet vol
doende. Op de duur zal men uit moeten zien
naar meer industrie.
In Vroomshoop (gemeente Den Ham) is
het al wat beter gesteld. Daar zijn door een
energieke aanpak van het gemeentebestuur,
in samenwerking met allerlei autoriteiten, tal
van industrieën aangetrokken, waarvoor o.a.
industriehallen gebouwd zijn. De nieuwe in
dustrie is gevarieerd b.v. scharen, meubels,
sigaren, metaalwaren en kunststoffen, ma
trassen en confectie. De voorziening van
opledingsscholen houdt gelijke tred met de
industriële ontwikkeling.
Aan de andere kant van de Vecht, in
Dedemsvaart (gemeente Avereest), dateert
de oorsprong van de nu heel bekende Delana
fabriek (tricotage) al van 1907. In 1925
waren er 60 arbeidskrachten, in 1954 meer
dan 500 Een ander bekend bedrijf daar is
de Kwekerij Moerheim, De industrialisering
is groeiende en zal zeker nog verdr uitdijen
1.
2.
dit is zeer gewenst, want nog steeds is het
vertrekoverschot in de gemeente noodge
dwongen hoog. Dedemsvaart mist aanslui
ting aan het spoorwegnet Vroomshoop
heeft in dit opzicht een streepje voor.
Oolk in Hardenberg, dat met Vroomshoop
en Dedemsvaart is aangewezen als industrie
kern voor het ontwikkelingsgebied N.O.-
Overijsel, begint het op industrieel gebied
te lopen.
N.O.-Overijsel behoort tot de armste ge
bieden van ons land verbetering kan niet
alleen van de industrialisatie komen, er moet
ook gesaneerd worden aan de plattelands
samenleving, vooroordelen moeten worden
opgeheven geestelijke openlegging moet
gepaard gaan met de economische openleg
ging. De samenwerking tussen de verschil
lende kerkelijke en politieke gezindten laat
dikwijls te wensen over en remt daarmede
de maatschappelijke en culturele ontplooiing.
Het tot stand komen van een industrieschap
wilde niet vlotten, maar nu zijn de voorbe
reidingen in een vergevorderd stadium.
Met de „Kop" van Overijsel is van aller
lei aan de hand. Om te beginnen het „ge
zicht" is sinds het droogvallen van de N.O.-
polder wel heel erg veranderd, er is geen
waterfront meer. Kuinre, Blankenham, Blok
zijl en Vollenhove zijn opeens van kust-
plaa'tsjes gewoon landplaatsjes geworden.
Zijn ze er beter van geworden Neen, de
illusie hebben ze wel gehad. Toen de nieuwe
polder nog piepjong was mochten zij wel
mee doen met hem economisch te verzorgen
hoewel Kampen het leeuwendeel ver
overde maar nu die polder op eigen benen
kan staan hebben ze het nakijken. Nu zien
ze de grote verschillen tussen de toestand
in het oude en in het nieuwe land. Hier
hebben de boeren maar kleine lapjes grond,
ginds heeft men landerijen van veel econo
mischer omvang hier zijn de gronden door
uitdroging gaan scheuren sinds de N.O.-
polder droog is, ginds is uitstekende drai
nage. En de vissers, zij zijn geheel brodeloos
geworden.
Natuurlijk wordt voor dezulken door de
uitvoering van de Zuiderzee-steunwet wel
wat gedaan, maar er heeft al eens een stem
geklonken, die gezegd heeft, dat men, al met
al, bij de inpoldering van de Zuiderzee voor
de nieuwe polders alles zorgvuldig heeft
uitgekiend, maar dat men veel te weinig
rekening gehouden heeft met de gevolgen
voor de randgebieden. Misschien zit daar
wel wat waars in. Hoe het zij, het is wat
stil geworden in de oude stadjes aan de
rand, die zulke merkwaardige onderlinge
verschillen vertonen. Vollenhove is Saksisch-»
Overijsels, Blokzijl heeft een Noordhollands
karakter, omdat het een Hollandse soldaten-
stad was en Kuire is uitgesproken Fries van
voorkomen.
Het achterland is het merkwaardige plas
sen- en ikraggenland, waarin het wereldbe
roemde Giethoorn ligt. Hier gebeurt wat
Want het ziet er hier niet meer zo uit als
de veengravers het hebben achtergelaten
„een wildernis van landkribben en water,
van plassen en rietvelden, door verlanding
geworden tot een bijna ontoegankelijk ge
bied".
Het welvaartspeil van de landbouwende
bevolking daalde in dit gebied steeds meer
door de verspreide ligging van de hooilanden
en door het watertransport konden de boe
ren zich haast niet meer handhaven. Reeds
in 1925 werd in het land van Vollenhove een
ontginningsmaatschappij opgericht, die het
land in vijf polders indeelde en deze suces-
sievelijk omvormt tot een „gebied waar uit
landbouwkundig oogpunt goede bedrijfstoe-
standen heersen, met deskundig geleide agra
rische bedrijven, esthetisch verzorgde hoe
ven en een ordelijke landschapsinrichting,
welke de elementen ener nieuwe landelijke
schoonheid in zich heeft." Men begrijpt,
hier is wel het een en ander voor nodig
Maar wanneer men van Blokzijl de nieuwe
weg naar Steenwijk opgaat, ziet men reeds
moderne boerenhoeven, omgeven door ge
boomte en met verzorgde tuinaanleg, on
middellijk grenzend aan het in cultuur ge
brachte land. Verderop liggen de nieuwe
boerderijen nog wat kaal en verloren in de
ruimte maar zij zijn er toch al. Nog wat
verder ontmoeten we Scheerwolde. Nooit
van gehoord Dat is u niet euvel te duiden,
want dit is een gloednieuw dorp. Het werd
op de meest gunstige situering voor een
streelkcentrum gesticht, midden in de ring
van oude „waterstreekdorpen" Giethoorn,
Beltschutsloot, Dwarsgracht en Kalenberg.
Bij de ontginningen zullen deze dorpen weg
verbindingen met Scheewolde krijgen. Van
het moerassige gebied, dat door zijn flora
en fauna een unicum in West-Europa was,
dat slechts een equivalent vindt in de Rhone-
delta (Camarvue), zal niet zoveel over
blijven. Er gaat veel schoons en onvervang
baars verloren, er zal welvaart voor in de
plaats komen. Gelukkig heeft het streekplan
voor N.W.-Overijsel wel rekening gehouden
met het behoud van gedeelten van het na
tuurwetenschappelijk zo interessante gebied,
en met de voor recreatie geschikte gedeelten.
Men za lkunnen blijven zeilen op de Beul
akker en Belter Wijden en de oevers zullen
hun schoonheid behouden. Qqk voor de riet-
cyltuur het riet is van de ;be$te kwaliteit
in ons land blijven terrei^n gespaard.
In Giethoorn blijft het oude karakter gehand
haafd, ook de andere Waterdorpen zullen,
hoewel gesaneerd wordt, zoveel mogelijk
hun eigen aard bewaren.
Niet ver van deze buurt ligt Staphorst,
een dorp dat een klein wereldje op zichzelf
vormt en waar men vasthoudt aan de eigen
stijl. Maar denk niet dat dit bekrompen con
servatisme inhoudt. De man die de Stap
horster ruilverkaveling heeft geleid weet te
vertellen, dat hij nergens zoveel belangstel
ling en medewerking heeft ondervonden als
juist hier. En de Staphorster ruilverkaveling
is een klassiek voorbeeld van „hoe erg het
was, en hoe goed het werd".
Zo zonder erg naderen we de IJsel. Als
de werken van de Rijn-Lekkanalisatie vol
tooid zijn, zal de IJsel goed bevaarbaar zijn
in alle jaargetijden en niet meer buiten zijn
oevers treden, wat nu nog dikwijls gebeurt.
Het water van de IJsel stroomt uit in het
IJselmeer de hoeveelheid toegevoerd water
heeft, met dat van andere riviertjes (b.v. de
Eem) de grootte van het IJselmeer mede
bepaald. Oolk heeft men nog rekening moe
ten houden met het slib, dat de rivieren
aanvoeren.
Aan de IJsel liggen de voormalige Hanze
steden Kampen, Zwolle en Deventer. Eer
tijds was Kampen de belangrijkste van de
drie. Omstreeks het jaar 1250 was het al
een behoorlijk handelscentrum. De „Omme-
landvaarders" voeren uit naar het rijke vis
water in Zuid-Zweden. In het midden van
de 14e eeuw was Kampen een koopmans
stad van internationale betekenis na Brug
ge de belangrijkste zeehaven der Neder
landen. Niet alleen in „Oostland", maar in
elke haven van West-Europa werden de
Kamper kooplieden gezien, tot in Portugal
toe zij handelden o,a. in zout, wijn, laken
en wol. Maar al na een honderdtal jaren
raakte Kampen op zijn retour, de macht van
de Hanze taande, oorlogen deden hun ver
nietigend werk, de IJsel kon niet meer op
diepte gehouden worden. Eerst in het mid
den van de 19e eeuw kwam er onverwacht
enige opbloei door de sigarenindustrie, die
perspectieven opende voor verdere industrie,
die zeer aarzelend haar intrede deed. In
onze dagen zijn er weer nieuwe perspectie
ven, die echter geen aarzeling meer dulden.
Want Kampen is van en kustplaats aan het
eindpunt van wegen, nu een knooppunt van
verkeersaders aan het worden. Dwars door
de Noordoostpolder loopt al een korte en
goede verbinding met Friesland. Verder be
staat er een plan voor een weg van Amster
dam over Lelystad naar de noordelijke en
oostelijke provincies, die langs Kampen zal
leiden. Bovendien ligt Kampen uiterst gun
stig als invalspoort voor de Noordoostpolder
en voor Oostelijk Flevoland, dat onlangs is
drooggevallen.
Na de jongste wereldoorlog is Kampen
met suces gaan industrialiseren, o.a. streek
Schokbeton er neer. Op het Kampereiland
Wordt hooi gewonnen en biezen (matten-
vlechten in Genemuiden Wanneer uw
weg u eens naar Kampen zal brengen, ver
geet dan niet er op te letten, dat deze oude
stad zeer veel stedeschoon biedt.
Zwolle heeft van oudsher een verzorgende
functie voor de omgeving gehad. De stad
heeft verscheidene centrale instellingen maar
werd toch meestentijds beschreven als een
„stille, deftige administratieve provinciale
hoofdstad". Industriële bedrijven zijn er
voorzeker, maar zij hebben niet bewerkstel
ligd dat vorenstaande^ omschrijving daar
door geheel onjuist is te noemen. In de laat
ste jaren begint het er levendiger toe te
gaan, o.a. heeft een filiaal van Stork, met
nog enige andere grote bedrijven, heel wat
nieuw leven gebracht.
Deventer werd in de oorlog tamelijk
zwaar getroffen, maar ontwikkelde zich na
1945 uitstekend. De Nederlands-Amerikaan
se Fittingfabriek werd er gevestigd, de eerste
ste producent in ons land van dergelijke be
langrijke onderdelen. De grootste bedrijven
van Deventer mogen er zijn Thomassen en
Drijver (blikemballage) 1600 mensen An-
kersmit's Textielfabrieken 1100. aLngs de
boorden van de IJsel liggen nog een paar
plaatsjes die waarschijnlijk voor elke Neder
lander sinds de lagere schooljaren zijn ver
bonden met het begrip exportslachterij, n.l.
Olst en Wijhe.
Tussen de IJsel en Twente ligt dan Sal-
land. In dit zandgebied is nog heel wat z.g.
„woeste grond". Erg woest is evenwel in ons
gecultiveerde landje de grond vrijwel ner
gens meer. Ook bos en heide worden meer
of minder zorgvuldig onderhouden. Maar
woest wil hier dan zeggen, niet door land
bouw en veeteelt in beslag genomen. Ook
in Salland zijn nog „bergen", resten van
stuwwallen uit de ijstijd Friezenberg, Hol-
terberg, Haarlerberg, Koningsbelt, Hellen-
doornse berg, Lemelerberg, Bestmerberg.
Voor velen roepen deze naiaen plezierige
vacantie-'herinneringen op. Dü permanente
bewoners van deze streek houden zich bezig
met akkerbouw, die in dienst staat van de
veeteelt. Meer en meer akkerbouwland wordt
in gebruik genomen als weiland, gevolg van
betere afwatering en gebruik van grote hoe
veelheden kunstmest. De exportslachterijen
verwerken het gemeste slachtvee. Even wip
pen we nog over naar de oosterburen in
Twente, Die verbouwen veel aardappelen,
die in de Twentse steden worden geconsu
meerd. In Salland en Twente maakt inten
sieve bedrijfsvoering het veelvuldig bestaan
van het kleinbedrijf goed mogelijk.
In Salland treffen we verspreide industrie
aan. Ten behoeve van de landbouw zijn be
langrijke vestigingen tot stand gekomen in
Ommen aan de Vecht en in Raalte een gras-
en kruidendrogerij eveneens in Raalte een
moderne aardappelstoominstallatie ter con
servering van dit vojksvoedsel bij uitne
mendheid.
Het Rijkswegenplan voorziet voorshands
niet in bijzondere veranderingen in het
wegennet in Overijsel. In het algemeen
schijnen de wegen nog te voldoen. Met het
water heeft Overijsel nog veel te stellen. In
natte zomers staan er veel delen van de
provincie blank omdat de riviertjes en de
kanalen het water niet snel genoeg kunnen
afvoeren. Zo ging in 1954 een deel van de
aardappeloogst verloren en in 1956 is er
eveneens sprake geweest van een ramp.
Concentratie van de vele waterschappen
is nodig, opdat de noodzakelijke maatrege
len, waaronder herontginning en herverka
veling .spoedig kunnen worden voorbereid
en voorlopige maatregelen kunnen worden
uitgevoerd.
M. Boet je.
i
JOTTER
1
9
n
1
I
'4
DIE hebt U voor jarerü
Markt 12
Axel
1
'4
4
I
Met daverend geweld is maandag
morgen half acht onder Woensel de stop
trein Amsterdam Maastricht ingereden op
de expressetrein EindhovenRotterdam. De
botsing was zo hevig dat verscheidene wa
gens totaal verwrongen over de spoorbaan
werden geslingerd. Eerst in de namiddag,
toen de geweldige ravage van vernielde rij
tuigen uit elkaar was getrokken bleek defi
nitief dat deze treinramp vijf doden en meer
dan twintig gewonden had geëist.
Maandagmorgen is kort na de start
van 'het vliegveld van Merauke op Nieuw-
Guinea een vliegboot van de Koninklijke
Marine neergestort. Van de tien personen,
die zich aan boord van het vliegtuig be
vonden zeven marinemensen en drie
leden van de algemene politie zijn er
acht om het leven gekomen.
Een redingsploeg die naar de Mittelegi-
hut op de top van de Eiger was geklommen,
op zoek naar de twee vermiste Duitsers,
Nothdurft en Meier, is maandagmiddag aan
de voet van de Eiger teruggekeerd zonder
een spoor van de vermisten gevonden te heb
ben. Er bestaat nu geen hoop meer voor de
slachtoffers van de Eiger.
4
PARKER
Nieuwe
Inktvulllng
(pas na 393.000
woorden
schrijven!) f
4 gedistingeerde
kleuren. rood,
groen, grijs en
zwart.Inktpatroon
in blauw-zwart,
blauw, groen en
rood.
NIEUW Eén Inkt-
patroon schrijft 6
maal zo lang als
gewone ballpen-
vulllngen.
NIEUWNylon hou
der; blank-meta
len dop wordt niet
dof. j
NIEUW Keuze uit
vier penpunten.
•EXTRA FUN
FIJN
MIDDEL
BREED
58
U
n
V
