PHILIPS PHI>
AXELSE IMPRESSIE'S.
0!
RAAöseL in nijmeqen.
XII.
CAKE- EN BANKETFABRIEK „UNIVERSELE'
EEN RE SPECTABEL AXELS INITIATIEF.
FEUILLETON
door G. PLANTEMA.
UIT ONZE OMGEVING
Een paar weken geleden schreef ik wie veel
praat" (en veel „schrijft") heeft veel te verant
woorden dat het agrarisch karakter van Axel niet
lang zo overwegend meer is als voorheen. En wie
zou dit kunnen betwisten
Wil dat nu zeggen dat ons stedeke nu zowat half
om half op de industrie is ingesteld. Of er naar over
geschakeld heeft Zo is het ook weer niet
Ofschoon op Axels bodem een grroot-industrieel be
drijf is verrezen, hetwelk zoal niet het grootste in de
provincie, toch zeker naar aard én betekenis ook
volgens het arbeidspotentieel wel behoort tot de
drie grootste van Zeeland en het grootste in Zeeuwsch-
Vlaanderen, is daarmede nog niet bewezen dat we
reeds over de schreef zijn en de gezamenlijke in
komens verdiend in de industrie b.v, meer zouden
bedragen dan die in de landbouw. Ofschoon we al
een heel eind deze weg zijn opgegaan is het m.i. aan
twijfel onderhevig of we zo ver al zijn
Ons huidige gemeentebestuur heeft meermalen ge
toond oog te bezitten voor de evolutie die we in dit
opzicht doormaken. Waar het door het bevorderen
van enkele takken van klein-industrie (waaronder het
ook op billijke voorwaarden beschikbaar stellen van
fabrieksterrein aan spoor of water), de klein-industrie
tegemoet kon treden, heeft het zulks gedaan en bleek
het zeker diligent.
Daarmede toonde het dan ook begrip te hebben
voor de ontwikkeling en aan te voelen hoeveel er
ook voor e?n gemeentelijke overheid aan gelegen is
dat industrialisatie waar mogelijk bevordert dient te
worden en handel, mitsgaders nering en bedrijf rugge
steun verdienen.
We doelen hierbij op de „spinnerij", de textiel
onderneming en de fabricatie van ceramische pro
ducten beide laatste in de Ds. Jan Scharpstraat
gevestigd geweest.
Toen de behoefte zich scheen te doen gevoelen,
bleek men van gemeentewege in hoge mate tegemoet
komend. Elk die de gang van zaken in dit opzicht
gevolgd heeft zal beamen dat onze plaatselijke over
heid oog gehad heeft voor richtig beleid. Zodat op
vrij aanlokkelijke voorwaarden op de Axelse Sassing
terrein voor de beton-fabricage beschikbaar kwam.
Voorts verrees ook het gebouw in de Ds. Jan
Scharpstraat, hetwelk tegemoet kwam aan de eisen
van ruimte en oppervlakte voor het eerst gestelde
doel, waarvoor het voor tal van jaren contractueel
werd verhuurd.
Dat het in deze geheel anders is gelopen dan ver
wacht was en de opgedane ervaringen aanvankelijk
niet bemoedigend zijn gebleken, is iets waar niemand
het over in zijn hoofd zal krijgen het gemeentebestuur
een verwijt van te maken. Menselijke berekeningen
falen zo dikwerf en ééns te meer werd hier het bewijs
geleverd dat het op geen hok of sprong gaat jonge
arbeidskrachten om te schakelen tot volwaardige ar
beiders (sters) aan weefgetouw of machinerie.
In dat opzicht moest Axel nog „school" maken en
dat is niet zo maar een werk van één-twee-drie
Wie vanuit een landelijk milieu een fabrieksruimte
binnentreedt komt in een andere wereld en onder
gaat als het ware een metamorphose.
En scholing en routine zijn zeker wel eerste voor
waarden om in een spinnerij of weverij een behoor
lijk loonpeil te bereiken. En wee dergelijke bedrijven,
die het zonder personeel moeten stellen, dat absoluut
van scholing of routine gespeend is en daardoor een
handicap vormt voor derzelve.
Het is aan geen twijfel onderhevig alzo, dat de
vestiging van klein-industrie in een plaats met kinder
ziekten te worstelen heeft.
En hoeveel te funester moest dit zijn voor een e-
drijf als de „Eerste Zeeuwsch-Vlaamse Vlasspinnerij"
28)
Meteen stapte hij naar binnen, gevolgd door zijn
recherchers. Niet echter door Ohlquist en Verhagen,
want zodra Broekman had gebeld, was Sven, gevolgd
door de verbaasde Ernst, de Kerktrappen afgegaan
naar de Ganzenhcuvel, waar de benedenkant van het
huis was. Zij konden onmiddellijk nagaan, welke
deur ongeveer recht achter die aan het Stevenskerk
hof lag. Zij zagen een brede, dubbele deur, die een
pakhuis afsloot. Een firmanaam ontbrak. De deur
was dicht, maar even nadat Rika met de stok boven
voor de dag was gekomen bij de bovendeur, be
merkten zij, dat op de benedenverdieping een lamp
werd aangeknipt. Ineens scheen electrisch licht door
een reet in de dubbele deuren en een ruitje van mat-]
glas werd verlicht.
Sven en Ernst wisten niet, hoe de gebeurtenissen
boven verliepen. In spanning stonden zij op wachtj
bij de uitgang der benedenruimte, maar voorlopig,
zagen zij niets dan het lichtschijnsel. Uit niets viel
verder te bemerken, dat zich mensen achter de dichte
deuren bevonden. Maar plotseling klapten de dubbele]
deuren naar de binnenkant open. Meteen daarop hoor
den zij zwaar motorgeronk en voordat zij naderbij
hadden kunnen komen, reed een kleine vrachtauto
naar buiten. Achter de cabine, waarin zij vaag een]
bestuurder zagen zitten, was een korte laadbak, die
overdekt was met een ^uif van zeildoek. De wagen]
kwam met enige vaart voor de lag, maar
waarin honderdduizenden als kapitaal geïnvesteerd
waren en nu niet bepaald als „klein-industrie" was
opgezet
Maar als op elke regel zijn er gelukkig uitzonde
ringen.
Koek en cake uit onze streek.
Reeds gedurende een viertal jaren is de bakkerij
v.h. P. J. Scheele Zn. gevestigd destijds in de
Nieuwstraat, omgezet in een bedrijf dat zich specia
liseert op de engros-afzet van cake en banket.
Aanvankelijk kon de bakkerij voorzien in het vol
doen aan de behoeften. Zoals alle begin moeilijk is,
was het ook hier. De opzet was op bescheiden basis
gefundeerd en het was het jongste lid. der firma, die
zich eerst bepaalde tot het rayon Zeeuwsch-Vlaan
deren om vervolgens verschillende provinciale gros
siers in Goes, Middelburg en Vlissingen in te schakelen
in zijn afzetgebied.
Natuurlijk was één der eerste voorwaarden voor de
uitbreiding en opvoering van de omzet het fabriceren
van kwalitatief hoogstaande producten. Ieder nu, die
enigszins op de hooogte is v^n het zakenleven van
onze tijd weet ook dat de eisen van het publiek zeer
hoog zijn. Dit verschijnsel schijnt inhaerent te zijn aan
onze dagen en wie slagen wil, dient meer dan ooit te
voldoen aan de hoogste eisen of moet in zijn zaak
of bedrijf de service weten te perfectioneren tot een
maximum.
En zo gold het hier de productie van smakelijk
gebak, dat in de vorm van cake of banket zijn weg
zou moeten vinden «aar koning klant, voldoende aan
de verwende smaak van de consument en door zijn
samenstelling eveneens een waarborg biedend voor
duurzaamheid.
Zo betraden we op een rustig tijdstip het bedrijf,
dat thans sedert 18 februari j.l. verplaatst werd naar
het hierboven reeds genoemde perceel in de Ds. Jan
Scharpstraat, waar tot heden toe geen continu-werk
wordt verricht.
In deze doodlopende straat heerste de rust van de
vrije zaterdagnamiddag.
De betrekkelijk grote ruimte van het rechthoekige
gebouw, waar licht en lucht allerwege toegang vinden
leverde een beeld van buitengewone orde en zinde
lijkheid. Die wel een eerste voorwaarde zijn voor een
bedrijf dat op de productie van voor de consumptie
bestemde artikelen werd ingericht.
Zindelijkheid en hygiëne vóór alles 1
Honderden voor de verzending gereed staande blik
ken dozen gevuld met banket en cake waren keurig
gerangschikt en met grote zorg verpakt in het midden
van de werkruimte zowel als langs de zijmuren ge
stapeld en leverden het bewijs dat hier inderdaad
gewerkt wordt.
Trouwens dit werd op genoegzame wijze gedemon
streerd in deze volledig machinaal gedreven onder
neming die we gerust als een model-inrichting mogen
betitelen.
De bezichtiging dezer onmisbare artikelen, van zo
vitaal belang voor de productie van cake en banket
was uiteraard het belangwekkendste onderdeel van
ons bezoek.
Een koekjesvorm-machine berekend op een capa
citeit van 60 kg. per uur gaf ons een indruk van de
mogelijkheden, die ook hier de techniek heeft ver
wezenlijkt. De vormen worden leeg ingeschoven en
komen gevuld uit de machine waarna ze regelrecht
op een plaat de oven ingaan.
Deze oven met drie bakruimten, die elke tien mi
nuten opnieuw kunnen worden gevuld is van des
ochtends 8 uur tot des namidags 5 uur in bedrijf en
alzo op een beduidende productie berekend.
Deze driedelige oven wordt met gas gedreven en als
deze op temperatuur is kan met een minimum verbruik
in de
■malle straat moest worden geremd om de bocht te
nemen. Van die gelegenheid maakte inspecteur Ohl
quist handig gebruik.
Met een verbluft gezicht keek Ernst Verhagen toe,
hoe zijn zwager zich aan de klep van de laadbak
vastgreep en juist toen de vrachtauto meer snelheid
kreeg, zwaaide Sven zich over de rand, daardoor
uit het gezicht verdwijnend. De advocaat kreeg geen
schijn van kans om dit kunststukje r.a te doen, want
de vrachtwagen reed onmiddellijk daarop pijlsnel weg
en binnen enkele ogenblikken was het voertuig de
Hezelstraat ingereden, de kant van de Korenbeurs op,
dus naar de benedenstad. Verahgen kwam pas hele
maal bij z'n positieven, toen iemand hijgend naast
hem stond.
„eHbt U ze gezien Het was inspecteur Broek
man, die deze vraag stelde.
„Ze zijn met een vrachtauto weggereden," ant
woordde Ernst. „En inspekteur Ohlquist is in de
laadbak gekropen."
„Dan zijn ze dus toch niet helemaal ontsnapt,"
I merkte de Nijmeegse politieman op. „Komaan, dan
|gaan wij nu op ons gemak dit huis eens doorzoeken."
Samen gingen zij naar binnen en kwamen in éen
r pakhuis, bestaande uit een vierkante ruimte, waar
Slangs de wanden kisten stonden. In het midden was
een lege plek, maar olievlekken wezen uit, dat hier
de vrachtauto had gestaan, waarmee de onbekenden
waren weggereden. Achter de pakhuisruimte vonden
zij een gangetje, waarop een trap uitkwam. Langs
deze trap was Broekman naar beneden gekomen. Het
gangetje liet nog twee deuren zien. De ene gaf toe
gang tot een klein kantoor, waarin twee tafeltjes
stonden, een met een schrijfmachine er op en het
andere met een paar oude kranten bedekt. Hier was
verder niets. f"e'vinden dan een paar correspondentie-
t mappen van cf? firma Simons, een klein expeditie
bedrijf, wadraMn het pakhuis toebehoorde, evenals
k waarschijnlijk de vrachtauto.
De andere deur bracht hen op een klein portaaltje
worden volstaan. Economie speelt n.l. ook bij deze
klein-industrie een even grote rol als in welk ander
bedrijf.
Onder de tientallen soorten koekjes die hier wor
den gefabriceerd uit de allerbeste grondstoffen van
eigen bodem, is de cake wel de meest verlangde
soort en deze vormt dan ook ongeveer 80% van de
totaal-productie.
Voor de vertegenwoordigers die het land bereizen
één beneden en één boven de grote rivieren is
het prettig met een assortiment van artikelen te kun
nen werken. Dit is voor de verkoop veel aantrekke
lijker. En zo werden ons in verband daarmede nog
gedemonstreerd een spuit- .alsmede een chhocolade-
glaceermachine. Ook deze laatste is een bijzonder
economisch werkend onderdeel dezer plaatselijke klein-
industrie, dat zich automatisch op een bepaalde be
reikte temperatuur uitschakelt. Op een 9 meter lange
band worden de met chocolade geglaceerde koekjes
na de bewerking ter verpakking of verdere verzorging
vertransporteerd. Halverwege deze band worden de
geglaceerde koekjes automatisch door een vernuftig
aangebrachte ventilator gekoeld, zodat ze aan het
einde van de band door de aldaar werkzame meisjes
verder kunnen wórden verzorgd tot hun definitieve
bestemming.
Door kwaliteit steeg) kwantiteit.
Hierboven maakten we reeds melding van het stij
gende debiet van Axels eerste cake- en banketfabriek
„Universele", dat sinds de stichting, na vier jaren
tijds, verveelvoudigde.
Op het kantoor gelegen aan de achterzijde van
het gebouw zagen we een duidelijke kaart van
Nederland, waarop alle plaatsen waar men grossiers
en afnemers aantreft, zag aangegeven. Dit aantal
beloopt thans enige honderden. Grossiers vindt men
nu buiten Zeeland te Breda, Tilburg, Eindhoven en
Den Bosch (voor Noord-Brabant) Venlo, Bruns-
sum en Maastricht (voor Limburg) Nijmegen, Arn
hem, Zutfen, Veenendaal en Utrecht en in Zuid-
Holand te Gouda, Leiden, Rotterdam, Dordrecht en
Den Haag, terwijl ook in Haarlem reeds een afnemer
der producten van „Universele" is gevestigd.
Gezien de snelle en voortdurende uitbreiding der
clientèle zal dit najaar het personeel tot 12 man
worden uitgebreid en eerlang wellicht dienen te
worden verdubbeld. Door diverse andere machine's,
die onmisbaar zijn wegens de stijgende productie zal
men trachten te voldoen aan de steeds wassende
stroom van orders.
Een tweetal vertegenwoordigers is permanent op
reis, én door de provincies Zeeland, Noord-Brabant
en Limburg en één voor het boven de rivieren ge
legen gebied van ons land.
De verzending geschiedt grotendeels per Neder
landse Spoorwegen, behalve naar Rotterdam, Den
Haag' en Leiden, die door een Zeeuwsch-Vlaamse
expeditie-onderneming worden bediend.
„Denkt U in de toekomst dit afzetgebied in ons
land nog belangrijk uit te kunnen breiden vroegen
we de heer Scheele.
„Ongetwijfeld En indien mogelijk zullen we ons
ook toeleggen op de export. Maar dat is momenteel
nog toekomstmuziek, ofschoon we dit niet uit het
oog verliezen en ernstig met die mogelijkheid rekenen",
zo luidde het antwoord.
Het gebak van „Universele" is dan ook van
superieure kwaliteit.
„Proeven is behoeven".
De naam die deze klein-industrie draagt blijkt onder
een gunstig gesternte te zijn gekozen.
„Universele" het betekent algemeen, alles omvattend.
En inderdaad, het gaat die richting uit. Het afzet
gebied breidt zich van dag tot dag uitDe zomertijd
is niet het meest geëigende seizoen voor dit soort
consumptie-artikelen. Desondanks zijn orders van 200
blikken cake en banket (ieder plm. 3' kg. wegende)
voor één firma geen zeldzaamheid.
Wie deze zomer in vacantietijd aan eigen land
de voorkeur geeft om te toeren, kan in Limburg, op
uv
en daarachter zagen zij een houten trap, die naar een
kelder leidde. Inspekteur Broekman, Ernst Verhagen
en een rechercheur gingen de trap af en kwamen,
terecht in een kleine kelder, die niets liet zien dan
vier stenen muren, die eens gewit waren geweest,
maar nu grauw zagen van spinrag en vuil. Een
zwakke electrische lamp hing aan de zoldering, waar
door de kelder spaarzaam werd verlicht.
„Nou," bromde inspekteur Broekman, „veel valt
hier niet te zien."
Mr. Ernst Verhagen was langs de muren gelopen.
Hij had een zaklantaarn in de hand en daarmede
verlichtte hij de vloer.
„Eigenaardig, dat ik hier voetstappen ontdek, die
naar deze muur lopen," kondigde hij aan. „Er is
toch geen deur te zien. Wat kan men er mee voor
hebben, naar deze muur te gaan en dan terug
Op de vuile grond waren de afdrukken van schoe
nen duidelijk te zien. Het leek wel, of er doo rde kelder
van de trap naar de wand een smal pad liep, ge
vormd door schoenafdrukken, waarvan de punten naar
beide kanten wezen. Vlak bij de muur waren zij nog
te zien. De inspekteur en de rechercheur bestudeerden
de muur met argusogen. Zij speqrden laar afdrrukken
van handen, die onmiddellijk op de groezelige opper
vlakte zichtbaar zouden moeten zijn. Er was een
plekje, dat vettig glom. Broekman zette daar zijn
duim op en begon te duwen. Merkwaardig was het
resultaat. Het glimmende plekje gaf een tikje mee en
vlak er naast sprong met een klik een stukje muur
naar binnen. Daar vertoonde zich heel duidelijk een
sleutelgat. De rechercheur haalde dadelijk een loper
te voorschijn en probeerde die. Even bleef het zonder
resultaat, maar toen hij wat wrikte, pakte de loper
ineens en met een lichte tik sprong een slot open,
terwijl meteen een gedeelte van de muur wat naar
achteren ging. Zij bemerkten, dat een deur open was
de Veluwe of in de grote Zuid-Hollandse steden tc
Axels koekje of cake bekomen.
De kwaliteit, we zeiden het reeds, is boven alle Ij
En de stijgende omzet het beste bewijs dat de prodn ÜH
ten allerwege in de smaak vallen. De prijs is bovi
dien billijk.
Kortom, de productie Universeel.
Allesomvattend
'tG.
2.
3.
4.
5.
6.
GEMEENTERAADSVERGADERING.
Dinsdagavond te 7 uur komt de Axelse gemeenl
raad in openbare vergadering ten raadhuize bijen
voor de behandeling van de volgende agenda
1. Notulen.
Ingekomen stukken en mededelingen.
Voorstel op het verzoek van de heer J. L,
Maris om eervol ontslag als gemeente-secretaii
en ambtenaar van de Burgerlijke Stand.
Voorstel op de circulaire van Gedeputeerd
Staten, inzake de bezoldigingsregelingen voor
secretarissen en ontvangers der gemeenten.
Voorstel op het schrijven van Gedeputeerd
Staten, naar aanleiding van een rondschrijvs
van de Minister van Binnenlandse Zaken,
inzake de looncompensatie in verband met 4
huurverhoging per 1 augustus 1957, ten t*
hoeve van de secretarissen, ontvangers en ar.,
tenaren van de Burgerlijke Stand in Zeeland
Voorstel op de circulaire van de Minister vi
Binnenlandse Zaken c.a„ inzake looncomppet
sa(tie in verband met de huurverhoging
1 augustus 1957 voor het personeel der 1;
publiekrechtelijke lichamen en een nader voor
schrift met betrekking tot de verhoging van 4
kindertoelage.
Voorstel tot wijziging van de kindertoelage-va
ordening.
Voorstel op het verzoek van de Vereniging t«
instandhouding ener Fröbelschool te Axel, oc
gelden beschikbaar te stellen voor aanschaffin;
van ontwikkelingsmateriaal.
Voorstel op de ingekomen verzoeken om eet
tegemoetkoming in de vervoerskosten voor
schoolbezoek, ingevolge artikel 13 der L.O.-wel
Aanbieding van de gemeente- en andere be
grotingen dienst 1958.
Mededelingen
Naar aanleiding van door verschillende raadslede!
gestelde vragen in de laatste raadsvergadering wordt
doör B. en W. het volgende medegedeeld
Aan de heer Hamelink inzake de aanleg van een
wandelpad langs de Kanaalkade als verlenging van
het tegelpad langs de Kinderdijk aan de zijde van 4
Kleine Kreek, dat» dit de volle aandacht heeft bij dt
onderhandelingen met de Rijkswaterstaat.
Aan de heer Oggel om banken te plaatsen aan it
Zuidsingel dat bij de afwerking van deze weg ook
hieraan aandacht zal worden besteed. Op de l
mene begraafplaats zullen, wanneer daarvoor materiaa:
aanwezig is, ook enige banken geplaatst worden.
8.
9.
10.
gegaan en inspekteur Broekman bedacht zich geen
seconde.
Zij kwamen in een duistere ruimte, waar rde zak
lantaarns goede diensten konden bewijzen. Het va.
een kil vertrekje met grauwe muren en geen spoor
van een voorwerp. Maar in de achterwand was een
houten deur. Inspekteur Broekman legde zijn hand op
de klink en drukte die neer. De deur ging open ci
hij ging, gevolgd door de beide anderen, een gr
binnen. In de andere wand van die gang zagen
een drietal nieuwe deuren.
„Kijk eens aan, dat is een complete ondergrondse
behuizing," merkte de Nijmeegse inspekteur op. ,.Di!
is allemaal uitgegraven onder het Stevenskerkhof. Ei
daarvan hebben wij nooit iets geweten 1"
Zij stonden even naar de drie deuren te kijken
Het was hier doodstil. Maar .plotseling schrokken zij
van een vreemd geluid. Het was, of in een van de
kamers, die zich achter de deuren moesten bevinden
een mens een diepe zucht had geslaakt
„Brink, jij blijft hier op post, zodat er niemand
door deze deur kan verdwijnen," beval inspekteur
Broekman op gedempte toon.
De rechercheur knikte en trok een revolver uit zijn
jaszak. Ernst Verhagen had in de gang nog eens
rondgekeken en nu zag hij een lichtschakelaar. Hij
stapte er op af, draaide het knopje om en meteen
straalde van het plafond een helder licht uit drie
sterke lampen. Zij ontdekten dat de gang niet zo
verwaarloosd was als de kelder. De wanden waren
bekleed met hout, dat keurig in de verf zat. De vloer
was bedekt met linoleum en het plafond bestond uit
bruin geschilderde gladde steen.
(Wordt vervolgd)
