AXELSE
IMPULSÏES
Handen met Uamea-Gelei
R&döseL in mjmeqen.
HOOFDPIJN!
II. RECREATIE - OORD
Een stukje historie vooraf
verzorgd,worden luxe handen
FEUILLETON
door G. PLANTEMA.
ONGEKENDE BELANGSTELLING BIJ DE UITVAART DER VIER
SLACHTOFFERS VAN HET AUTO - ONGELUK.
Machtig en groots ontrolt zich ver beneden ons het
uitgestrekte gebied, ééns deel uitmakende van het
aloude en roemruchte graafschap Vlaanderen, dat
sedert 1814 in zijn geheel, voor het beneden de Wester -
schelde gelegen deel bij Zeeland werd gevoegd.
Wij overzagen dit boeiende panorama voor de zo
veelste maal, toen we de ruim 60 meter hoge water
toren bestegen hadden en in alle richtingen het oog
bekorende landschap konden opnemen.
Waarlijk het woordje .metamorfose" gedaante
verwisseling is geen ijdel begrip als wij dit toe
passen op de evolutie van de achter ons liggende
eeuwen, die tot ons spreken door de talrijke soms
bijna opgedroogde kreken, die éénmaal gedeelten wa
ren van de zeeboezems om de Scheldemondingen.
Waarover de schepen af en aan voeren naar dit zo
rijke en gezegende land dat een deel van de bakermat
is geweest van wetenschap en kunst, van vrijheids-
dorst en onafhankelijkheidszin, van kracht en energie.
Die hier (in Vlaanderen) het eerst opbloeiden.
Gedaanteverwisseling is een levend bewijs. Zelfs
voor de generatie van heden en degenen daaronder,
die op veertig en vijftig jaar verleden tijd mogen
terugzien is zij onweersprekelijk.
Waarop wij nader terugkomen straks.
En omdat wij alles in het verband en niet zo
oppervlakkig wensen te beschouwen.
Voor dit zo vlakke deel der lage landen om de
Schelde en de zee klemt dit bijzonderlijk.
Ach, wij ontveinzen ons niet dat wij vergeefs op
onze huidige pleinen, noch in de bochtige straten,
speuren naar de voorbeelden en scheppingen van gaaf
gebleven middeleeuwse structuur of cultuur. Geen
welgebouwde gildehuizen, gotische kerken of zelfs
maar een stadhuis met het onvolprezen belfort zo
karakteristiek aan vele der Vlaamse steden treft
men hier aan. Ten minste niet in ons aloude stedeke.
Vergeefs zult ge zoeken naar de patricische zwier
van Renaissance of Rococo zelfs in enige der ter
nauwernood nog overgebleven oude gebouwen. Noch
naar het uiterlijk, noch in enig interieur (kamer, gang
of monumentale trap).
En toch was Axel in het grijze verleden eenmaal een
echte Vlaamse stede 1— En toch zullen er vermoede
lijk ook monumentale voorbeelden aanwezig zijn ge
weest van bouwkunst of de ondernemingszin der voor
geslachten. Doch zelfs de bewijzen hiervan zijn er
niet meer of hetzij nog ergens aan te wijzen uit feiten
in de historiebladen.
Zo grondig en zo te vuur en te zwaard schijnen
éénmaal de verwoestingen te zijn geweest door plun
derende Gentenaren of andere vijanden, hier drie-,
viermaal aangericht ,dat er nauwelijks één steen op de
andere is gebleven. Zodat er practisch niets vanuit de
middeleeuwen meer aanwijsbaar is, of is overgebleven.
NietsDan die zilveren kreken in die vette
polders daar beneden ons.
Toen ik met mijn vriend daarboven stond en we de
einders aftuurden, herinnerde ik hem aan de tijd dat
de Schelde nog de grensrivier was voor de wereld
rijken en de eerste kerkelijke indelingen. Toen
Zeeuwsch-Vlaanderen deel was van het z.g. keizerlijk
Vlaanderen D.w.z. de Vlaamse giaaf had het hui
dige Oost Zeeuwsch-Vlaanderen in leen van de Duitse
keizer, terwijl het grote deel w.o. West Zeeuwsch-
Vlaanderen, als leenman van de Frankische koning
onder zijn bewind stond. En oudtijds ressorteerde
Axel kerkelijk onder de Gentse hiërarchie.
De gedaanteverwisseling bewijst ons, dat Zeeuwsch-
Vlaanderen op dezelfde wijze is onststaan als Zee
land en een groot deel der huidige Belgische Vlaan-
8)
„Et une petite cigarette vroeg hij dan, hem een
koker met een matgouden glans toestekend.
„Merci bien zei André Boorneman, er een uit
nemend.
„Dat is dan ons concertgebouw", zei mr. Ernst
Verhaegen tegen zijn zwager, nadat zij op het Keizer
Karelplein uit lijn 1 waren gestapt.
„Komaan, en dat is dus het middelpunt van ver
maak", merkte inspekteur Sven Ohlquist op. „Ik ben
benieuwd
Toen zij de foyer binnenkwamen, begon het orkest
juist een tango te spelen en Ohlquist neuriede on
middellijk met de melodie mee. Maar hij keek mteeen
in het rond. Ook Ernst keek uit naar een plekje,
waar zij zouden kunnen zitten. De zaal was lang
zamerhand vol geworden en de advokaat schoot daar
om een kellner aan. „Ik zal een tafeltje voor u er bij
zettengaf deze te kennen.
Om de dansvloer waren enkele rijen van tafels en
stoelen. Dan kwam er een pad, dat geheel in het rond
liep en bij de muren stonden weer stoelen en tafeltjes.
Het pad was hier en daar al aanmerkelijk smaller ge
worden, omdat daar zitjes waren ingericht voor gasten
die waren gekomen toen de zaal vol was. Ook nu
werd ergens een tafeltje geplaatst, terwijl de kellner
even later met drie stoelen aan kwam dragen. Toen
konden zij gaan zitten.
„Kijk eens aan zei Ohlquist meteen. „Daar zitten
waarlijke de beide gasten van de familie Nabarescu
met de gast van de familie Van der Zuyden. En ik
I3B llsr' itI
derens. Stuksgewijze werd het door indijking van
polders op de zee veroverd.
Eerst door de krachtige energie der monniken, doch
later door de steun der machtigen van Gent en
Brugge die toen de rijke bronnen van de handel
en de werkersgeest tot de eerste kapitaalsvorming bij
de burgerij (de poorters) hadden geleid, werden pol
ders na polders ingedijkt. En zo is schier geheel
Zeeuwsch-Vlaanderen op een kleine diluviale
grensstrook na één aan de zee ontwoekerd polder
land.
Dit voorgaande dient slechts tot ontzenuwing van
wat mij ten opzichte van het woord „gedaanteverwis
seling" als „nogal overdreven" werd tegemoet gevoerd.
En zeker ook niet om in enigerlei opzicht af te doen
aan onze sedert eeuwen ontstane gehechtheid aan het
Oranjehuis. Dit terloops, om niet misverstaan te
worden
Onderscheiden zijn we nu eenmaal nogal sterk van
de Zeeuwse eilandbewoners en meer hebben wij
voor het merendeel een nog sterke Vlaamse inslag.
In de loop der eeuwen is dit Vlaamse element echter
sterk vermengd. Vooral na de 80-jarige oorlog.
Fransen, Walen, Piëmontse Waldenzen en Salz-
burgers in het land van Axel ook vele Zeeuwen,
o.a. uit Walcheren vermengden zich onderling.
En hieruit ontstond ons huidige Zeeuwsch-Vlaamse
volk dat verweven werd met overig Zee- en Neder
land
Durf en doorzicht.
Maar weinig minder dan de tientallen jaren spreekt
een nog kortere tijds-spanne ons van voortgaande
verandering.
En daarop kon ik mijn vriend wijzen door het aan
de voet van de watertoren gelegen als het ware aan
grenzende recreatiegebied.
Hij had nog het beeld voor ogen uit de tijd toen
hij, met de bataljonsmuziek van wijlen Hugo van Dalen
voorop door Axels straten en ook wel eens over de
Kinderdijk was gemarcheerd.
Ter vergelijking met dit panorama dat hem nogal
bleek te imponderen, liet ik hem een foto zien vanuit
de watertoren genomen in juli 1944 toen een groot
deel van de polder Beoostenblij-Bewesten via een
buizensysteem vanuit het kanaal op de Axelse Sas
sing was geïnundeerd Opzettelijk had ik die meege
nomen.
Een troosteloos beeld met de vele honderden in het
water staande bomen leverden toen de z.g. „Grote
Plaat", het ondergelopen en geëvacueerde „Plaatje",
mitsgaders het thans beboste en voor een belangrijk
deel bebouwde recreatiegebied met zijn sportterreinen,
jeugdherberg en het sindsdien ver over de grenzen
vermaarde en gerenommeerde „Zomerlust".
Ik kon hem aan de hand van deze foto ook wijzen
op de bijna verdubbelde uitbreiding van de Axelse
gemeentekom, waarbij sindsdien Plan-Oost en West
is verrezen en nu Plan-Zuid ontsloten staat te worden.
Ik wees hem op de ligging temidden van een bos
rijk gebied van de voetbal-, tennis- en paardensport
terreinen met hun steeds verbeterende accomodatie.
Die alom geprezen en als voorbeeldig wordt be
stempeld. En waarop elk rechtgeaarde Axelaar niet
zonder fierheid wijst.
Mijnhardt's Hoofdpijnpoeders. Doos 30 cent
De jeugdherberg „Bleije Hagheeen steeds meer
gezochte en met voorkeur begeerde pleisterplek waar
het goed toeven is voor de trekkers van heinde en
verre ,voor de toeristen uit binnen- en vooral ook
buitenland.
En natuurlijk niet te vergeten de imposante, pas
voltooide bad- en zweminrichting, een op voorbeel
dige wijze, hypermodern ingerichte gelegenheid, waar
Axels jeugd zich in het komende seizoen weer naar
hartelust zal kunnen vermaken en zich overgeven
aan de geneugten van de geAnde zwemsport.
zie, dat het gezelschap inmiddels is uitgebreid. Ken je
die jongeman misschien 7"
Maar Ernst en zijn vrouw hadden André Boorneman
nog nooit gezien en dat was helemaal geen wonder,
want deze Rotterdammer had zich niet eerder in Nij
megen vertoond.
Er was tussen de beide groepen een kleine ruimte
en daar zaten twee jongemannen, die geen dans had
den overgeslagen, zodat zij, even nadat de drie waren
gaan zitten, opstonden om een aantal nieuwe rondjes
op de gladde vloer te maken.
Terwijl Verhagen en zijn vrouw met de kellner
ernstig overlegden wat zij zouden drinken, sloeg Sven
de mensen in de zaal gade, waarbij zijn ogen het
eerst gericht waren op de in het oog vallende groep
met de beide Roemenen, om na een afdwaling door de
foyer daar weer terug te keren. Van de Zweed kon
hij alleen maar de rug en het achterhoofd zien, van
de anderen echter meer. Het dichtst bij zat André
Boorneman, die bezig was een sigaret aan te steken.
Hij trok blauwe wolken uit de tabak en blies de
rook naar boven.
Een sliert rook dreef af naar Ohlquist en zijn ge
zelschap. Hij snoof even en Verhagen, die het hem
zag doen, volgde dit voorbeeld onwillekeurig op.
„Eigenaardige aroma heeft die sigaret," vond hij.
„Zoetig en tegelijk nogal zwaar, zou ik zeggen."
„Zeker," stemde Sven toe. „Bulgaarse tabak, geloof
ik. En bovendien geparfumeerd."
„Geef mij maar een sigaret van jou," zei Else tegen
haar man. „Dje zjjn niet zo zwaar en ik lust ze wel."
„Voor de?e-;k^r dan," gaf de advokaat toe. Hij
presenteerde zijn zwager ook, maar voordat die de
sigaret opstak, snoof hij nog even in de richting van
André Boorneman.
„Nou, nou," merkte hij toen op.
Ik vertélde mijn vriend van het stadium waarin dit
alles zich nu aanpassend aan een nieuwe en ver
anderde tijd verder ontwikkelen zal.
Van nieuwe sportterreinen in aanleg. Een ijsbaan
die in de winter in een grote behoefte zal voorzien.
En zelfs een openluchttheater, dat binnenkort officieel
in gebruik zal worden genomen door de opvoering
van één van Shakespeare's grootste scheppingen.
Natuurlijk liet dit alles ook nu weer niet na indruk
op hem te maken. Vooral het tempo waarin zoveel
kon verwerkelijkt worden vond hij een prestatie, voor
een plaats als Axel, dat toch zwaar door de oorlog
getroffen was geweest.
Maar hij wees er op hoe nuttig en noodzakelijk het
zijn kan dat het „oude soms voor het nieuwe moet
wijken. Een logische ontwikkelingsgang vordert zulks
zelfs. En het is wel een voorrecht dat een overheid
van een plaats of gewest oog heeft voor gezonde ont
wikkeling en begrip toont te bezitten voor wat nuttig
en nodig is.
Wij overzagen nog eens het klare beeld dat zich
in wijde kring in alle richtingen van onze mooie en
vlakke streek uitstrekte. De dijken beperkten ternau
wernood de gezichtseinders. De tinnen en torens van
omliggende dorpen en grotere plaatsen schenen vlak
bij. Zelfs Vlissingen en Antwerpen rezen uit het
verre verschiet op deze welgekozen stralende dag. De
machtige zeekastelen voeren af en aan naar de trotse
Sinjorenstad of weer terug naar zee, naar aller Heren
landen. En in het zuidwesten ontwaarden wij de
machtige toren van St. Baafs en de gulden in de
voorjaarszon blikkerende versierselen van het Belfort
van Gent.
Onze horizon kent geen grenzen en zegt ons ander
maal dat dit land een goed en heerlijk land is.
Nog altijd en nog lang zij dit het land waar de
zaaier, de ploeger en de maaier de hoofdbron van het
bestaan zullen vormen, al domineren in zuidelijke en
westelijke richting een steeds groter aantal fabrieks
schoorstenen.
Keurig en kleurig strekken zich weder de bezaaide
akkers en velden naast de groene weiden. In een
soort van oneindigheid zien wij de mierige huizen, de
bomenrijen en klein en miniem de dorpen en de molen
gehuchten. Nog kleiner tonen zich ons de mensen in
dit landschap gestippeld, die hun werk volbrengend
zich toch richten naar de hoge wil. Naar de roeping
tot de arbeid, die het alles doet kiemen en groeien.
Onder Godes onmisbaren zegen.
Naar het dichterlijke woord van Prosper van
Langendonck
Schone droom Mijn land van Vlaanderen
Zacht hier het hoofd ter rust te leggen
en verzinken in een diepe,
blauwe en groene oneindigheid
Maar wij voegen daaraan toe
Hier is het waarlijk goed te leven,
voort te strijden, voort te streven,
Goddelijk land, dat ons bekoort
heerlijk recreatie-oord
't G.
Nimmer tevoren bleek te dezer plaatse bij een uit
vaartplechtigheid een belangstelling te bestaan als j.l.
woensdagnamiddag bij de begrafenis der vier bij het
droevige auto-ongeluk nabij de Sassing om het leven
gekomen slachtoffers is betoond.
Duizenden hebben daarbij blijken van medeleven
gegeven door het bijwonen van de rouwdienst in de
Geref. Kerk in de Pironstraat, dan wel door hun aan
wezigheid op de Algemene Begraafplaats of door zich
aan te sluiten bij de honderden die de droeve stoet op
de gang daarheen hadden gevolgd.
Lang voor de aangekondigde aanvang van de rouw
dienst was het kerkgebouw overvol en bleek dit de
belangstellende en medeleven betonenden niet te kun
nen bevatten, zodat de toevloed daarvan moest worden
gestuit.
Te half drie werd deze aangrijpende door ds. D J.
Couvée geleide dienst geopend met het votum nadat
de zacht-droevige orgeltonen, die de rouwplechtigheid
inleidden, waren beëindigd.
De lijkkisten met de stoffelijke overschotten van de
vier slachtoffers, mevr. M. Naeije-van Hoeve en haar
drie dochtertjes Karien, Anneriet en Nelleke, waren
opgebaard voor het preekgestoelte in de „tuin" der
kerk. Een zeer groot aantal kransen en bloemstukken
was daarbij neergelegd.
Bij de opening van deze plechtige maar korte dienst
verzocht ds. Couvée gemeenschappelijk te zingen c.e
verzen 3 en 5 van Psalm 43.
Vervolgens las hij een gedeelte voor uit het Lucas-
evangelie, n.l. hoofdstuk 22, vers 39 tot 46.
De herder en leraar sprak naar aanleiding van dit
schriftgedeelte gevoelvolle woorden van diepe ernst en
troost voor de nabestaanden, waarbij hij wees op het
naar de mens gesprokene onbegrijpelijke van Gods
wegen en daden. Bovenal echter van de ontwijfelbaar
vaststaande genade die Hij in Jezus Christus ons heeft
geopenbaard. Het is deze liefde en genade die ons
ten troost is bij de wetenschap ciat deze geliefde
moeder met haar lieve kinderen thans bij de Heiland
zijn. Deze ontroerende plechtigheid wercTbesloten met
het Gezang „Jezus Uw verzoenend sterven, blijft het
rustpunt van ons hart."
Een aangrijpend moment was het toen de kisten met
de stoffelijke resten naar de gereedstaande auto's ge
dragen werden en de zeer lange door tientallen auto's
geformeerde rouwstoet zich in beweging zette.
„En nu moet jij maar eens met je echtgenote gaan
dansen," vond de inspekteur. „Ik heb jullie ten slotte
niet voor niets mee naar dit oord gebracht."
„We zullen gehoorzamen," zei Verhagen.
„Kijk jij ondertussen maar niet teveel naar die
mooie zigeunerin," voegde zijn vrouw haar broer toe.
„Dat is helemaal niet goed voor je gemoedstoestand.
En ze ziet er nogal afwerend uit."
„Dat ligt misschien aan het gezelschap," grinnikte
de inspekteur.
Maar de kleine Roemeen, die het hoogste woord
voerde, deed kennelijk zijn best om de anderen aan
het lachen te brengen. Sven vond het bepaald jammer
dat hij bijna geen woord van het eigenaardige Frans
kon verstaan, dat de man sprak. In ieder geval, hij
had geen reden om te lachen, zoals het knappe meisje
en de beide mannen, de eerste een tikje ingetogen,
maar de anderen uit volle borst. Het moest een goede
grap zijn, die de vreemdeling te berde bracht.
Terwijl Ernst en zijn vrouw zich wijdden aan de
zorgvuldige uitvoering van een langzame foxtrot, nam
Ohlquist kleine slokjes uit zijn glas. Hij merkte op,
dat aan het tafeltje van de vreemdelingen een nieuwe
fles wijn werd gebracht, die pronkte in een grote
koeler. De kleine Roemeen schonk in, nadat hij de
kellner die dit wilde doen, de fles uit handen had
genomen.
„Proost zei Ohlquist, toen de vier hun glazen
ophieven. Even was de muziek zacht.
„A vous, ma belle," zei op dat ogenblik de kleine
Roemeen tegen het knappe meisje, meteen een kleine
buiging makend.
De twee mensen uit het zuiden keken elkaar even
aan. Ce man glimlachte buitengewoon vriendelijk.
Het meisje daarentegen keek min of meer uit de
hoogte, maar toen de beide andere mensen met haar
Voor de woning van de heer Naeije in de Noord
straat werd in eerbiedige stilte enige ogenblikken
halt gehouden.
Een paar klassen van de Chr. Lagere School stonden
hier opgesteld en zongen bij het passeren van hun
overleden vriendinnetjes het lied „Daar boven juicht
een grote schare van kinderen voor Gods troon",
hetgeen diepe aandoening verwekte bij de velen daar
opgesteld, die dit afscheidslied aanhoorden.
Toen de droevige stoet op de begraafplaats arri
veerde, na zich door hagen van belangstellenden in
alle straten langzaam daarheen te hebben voortbe
wogen, bleek dat zich hier reeds duizenden bevonden,
die hun medeleven ook hier wensten te betonen. Ook
het dagelijks bestuur der gemeente Axel bevond zich
op de begraafplaats.
Eén voor één werden de kisten in het gemeen
schappelijke graf neergelaten. Bijna niemand bleef de
ontroering meester.
De eerste spreker was de heer Schaap, een vriend
der familie ,die tijdens de bezetting als Joods onder-
gedokene hier bij de familie Naeije onderdak vond.
Bij dit verscheiden trok hij een zeldzame Vergelijking,
n.l. omtrent het in bruikleen geven van edelstenen, die
te eniger tijd wederom worden opgevraagd.
Namens de Chr. Nat. School werd het woord ge
voerd door het hoofd dezer school, de heer J. J. Ie
Ridder, die sprekende namens zijn school en de kleuter
school woorden van innige deelneming uitsprak met
de bede dat uit de kracht des geloofs sterkte zal
worden geput door de nabestaanden.
Hier was ds. Couvée nogmaals de laatste spreker,
die bij dit ernstige feit het woord voerde. „Eén man
had zaterdagavond toen deze ramp gebeurde de klap
gehoordDoch deze ging daarop eerst Axel door n
heeft door middel van de pers geheel ons land be
roerd. Spr. drukte de hoop uit, dat niet enkel de
nieuwsgierigheid de duizenden naar deze wijdgapende
groeve heeft gedreven, maar dat allen hier bijeen de
wenk ter harte zullen nemen. Van de dood die ieder
uur wenkt Hij hoopte dat men dit zou overdenken.
Een broer van de heet Naeije dankte daarop allen
voor het betoonde medeleven en vroeg de aanwezigen
de vader en de kinderen in aller gebeden te herdenken,
waarop de menigte diep onder de indruk de doden
akker verliet en zich verspreidde.
klonken, speelde er toch even een zweem van een
glimlach om haar mond. Even later accepteerde zij
de uitnodiging van André Boorneman om weer een
dans te doen. De jongeman zag et een beetje blozender
uit dan gewoonlijk. Of het kwam door de wijn dan
wel door de donkere ogen van mile. Ilescu, wist hij
zelf niet. In ieder geval vlotte het gesprek naar Ohl
quist ontdekte, buitengewoon. De Roemeense leek een
beetje te ontdooien. De inspekteur kreeg even de in
druk, dat het feitelijk de aanwezigheid van haar land
genoot was, die haar gereserveerd maakte.
Natuurlijk kon de inspekteur niet aan de Roemeen
zien, of die zich daarvan bewust was. De kleine,
donkerharige man boog zich over naar de forse, grijze
Zweed en begon op ingehouden toon een gesprek.
Af en toe gleden zijn ogen onderzoekend in het rond
en eenmaal keken zij recht in de blauwgrijze ogen
van de inspekteur, die hem aanzag met een kinderlijke
nieuwsgierigheid. Die manier ontwapende de meeste
mensen en de Roemeen toonde geen spoor van achter
docht, toen hij die blik had opgevangen. Vooral niet,
omdat Ohlquist even later met intense aandacht zijn
sigaret begon te bekijken, waaraan blijkbaar iets niet
in orde was.
Tersluiks liet hij echter nog eens zijn blik glijden
over de Zweed, die hij nu beter kon zien, omdat deze
zich half omgewend had voor het gesprek met de
kleine zuiderling. De grijsharige man was er zich niet
van bewust, dat hij bekeken werd. Trouwens, hij
wierp nauwelijks een blik op de mensen in de zaal.
Als hij niet naar een van de leden van het bij hem
zittende gezelschap keek, staarde hij naar zijn glas of
bestudeerde de aspunt van zijn sigaar. Slechts eens
keek hij naar de dansende menigte en dat was toen
mile. Ilescu en André Boomeman in zich kwamen.
(Wordt vervolgd)
