AXELSE COURANT
Even pronken met Neerland's veren.
HERTZ, een der grondleggers voor een
nieuwe tak van elektriciteitsleer.
J. C. VINK
Jaarverslao van de directie der Volkshnls-
vestino en Ponwniivertaeid in Zeeland.
Frankering bij abonnement. Axel
ZATERDAG 2 MAART 1957
71e Jaargang No. 43
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN
VERSCHIJNT IEDf 'E WOENSDAG EN ZATERDAG
FIRMA
Markt 12
AXEL.
NATUURKUNDIG BAANBREKER WERD 100 JAAR GELEDEN
GEBOREN.
ELEKTRO - MAGNETISCHE GOLVEN NAAR HEM GENOEMD.
Toen wij vanmorgen ons poortje uitfiets
ten, zwaaide onze overbuurman tegen ons.
Wij zagen ook zijn mond bewegen, maar hij
had de wind tegen. Op dat moment schoot
ons te binnen Dit is eigenlijk de primi
tiefste vorm van draadloze telegrafie een
tr primitieve vorm overigens, omdat een
armzwaai dubbelzinnig kan betekenen ,,Ha,
die Kees 1" even goed als „Loop naar
de maan".
De menselijke behoefte om ook op grote
afstand van gedachten te wisselen werd dui
zenden jaren vóór Christus al bevredigd
door het seinen met fakkels. Lang voor Karl
May brachten Indianen al over grote af
standen mededelingen over door rook-sig-
nalen, en nu nog gaan in de jungle nieuw
tjes rond als lopende vuurtjes door tam-tam-
gedreun.
In Napoleons tijd werd de idee van de
zwaaiende arm toegepast door semaforen
met bewegelijke sein-arnien, die stonden op
gesteld op heuvels, torens en molens en die
in code-tekens berichten over heel Europa
verspreidden.
Al een halve eeuw vóór Napoleon echter
hadden mannen als Winkler en Lesage ge
probeerd seinen over tê brengen met behulp
van elektrische stroom. Hun werk bleef een
onvolmaakt pogen, tot in 1826 de Ameri
kaanse kunstschilder Morse de oude ontdek
king van Ampère, dat elektriciteit ook mag
netische verschijnselen kan oproepen, toe
paste om seinen door een draad te zenden
en te ontvangen.
Maar terwijl de mensheid nog „Hoe be
staat hetliep te roepen over Morse's, door
anderen nog veel verbeterde, draad-telegraaf
waren aan vele univrsiteiten mannen der
wetenschap al druk in de weer om de ver
schijnselen van het elektro-magnetisme nog
dieper te doorvorsen.
In 1831 toonde de geniale Michael Fara
day van Londen de verschijnselen der in
ductie en der wisselwerkingen op afstand
tussen elektriciteit en magnetisme aan. Hij
al vermoedde, dat de wederkerige opwek
king van krachten plaats vond door over
dracht door een geheimzinnige stof, die hij
diëlectricum" noemde.
Evenals Faraday steunend en voortbou
wend op vondsten van andere grote natuur
onderzoekers, onthulde omstreeks 1873 de
grote mathematicus Maxwell van Londen
veel van het merkwaardige bijverschijnsel
der elektriciteit, de „aktie op afstand" zon
der zichtbare geleider. Ook Maxwell ver
onderstelde nog een onzichtbare stof, welke
warmte, licht en elektriciteit zou voortplan
ten in golfbewegingen. Hij noemde deze stof
„de aether",' welke veronderstelling later ge
noemd zou worden „een verheven paradox,
maar tegelijkertijd een welkome fictie".
Onder vele andere bevestigden in 1875
proeven van Edison het bijverschijnsel, door
deze „aetherische kracht" genoemd.
Geniale veronderstellingen en bruikbare
hypothesen waren er dus voldoende, maar
het zou voorbehouden blijven aan Heinrich
Rudolph Hertz om het ware wezen van „de
geheimzinnige kracht" overtuigend aan te
tonen en deze tevens bruikbaar te maken
voor praktische toepassingen.
Snelle carrière.
Hertz werd geboren op 22 februari 1857,
dat is nu dus een eeuw geleden. Heinrichs
vader was een Hamburgse advocaat. In
1877 ging hij naar München om bouwkunde
te studeren, maar ging weldra over op de
natuurkunde, welke studie hij een jaar later
voortzette te Brlijn als leerling van de be
roemde physicus Hermann von Helmholtz,
uitvinder o.a. van de oogspiegel en de elek
tro-magnetische vihratie-microscoop.
Onder Helmholtz' bezielende leiding steeg
de ster van de toegewijde student snel. Hertz
werd in 1885 hoogleraar aan de Technische
Hogeschool van Karlsruhe, waar hij de doch
ter van professor Doll huwde, hij promoveer
de in 1880, werd assistent bij zijn leermeester
daarna privaat-docent aan de universiteit
van Kiel en werd in 1889 benoemd als op
volger van de beroemde professor Clausius
aan de universiteit van Bonn. Niemand kon
toen vermoeden, dat deze formidabele na
tuurvorser, die toen al wereldfaam genoot,
binnen enkele jaren, op nieuwjaarsdag 1894,
zou sterven aan de gevolgen van een bloed
vergiftiging.
De aansporing van zijn grote leraar Helm
holtz om deel te nemen aan een prijsvraag
van de Duitse Academie voor Wetenschap
pen vormde de aanleiding tot de ontdekking
van Hertz, dat „de geheimzinnige kracht" te
danken was aan het uitstalingsvermogen der
elektriciteit, welke stralingen zich in golf
bewegingen voortplanten in de vrije ruimte.
Helmholtz zelf had al jaren lang onder
zoekingen verricht op optisch en akoestisch
gebied, had op grond daarvan een klankleer
ontworpen, was er in geslaagd de werking
van het z.g. „labyrinth" in het menselijk oor
te verklaren en was met dat alles diep door
gedrongen in het vraagstuk van de trillings
verschijnselen en de voortplanting van licht,
warmte en geluid.
Toen dan ook genoemde academie wilde
weten of de elektrische en magnetische
krachten tijd nodig hadden voor hun ver
spreiding en of deze zich inderdaad voort
plantten in golf-bewegingen, zoals o.a. Max
well en Thompson op wijsgerige en wis
kundige gronden al hadden verondersteld,
drong Helmholtz bij zijn student er op aan,
dat deze door natuurkundige proeven het
bewijs daarvan zou leveren.
In het jaar van de prijsvraag, 1879, slaag
de Hertz er nog niet in, een apparaat te
vinden, dat trillingen van een voldoende
hoge frequentie kon voortbrengen. Pas zeven
jaar later lukte hem dat, door gebruik te
maken van een inductie-klos van zijn be
kende landgenoot Ruhmkorff, waarvan de
vonkverschijnselen de gewenste trillingen
opleverden.
Eerste radiozender.
Met zo'n „Ruhmkorff'-klos als voorbeeld
ontwikkelde hij een verbeterde vonkenop-
wekker, welke in beginsel de eerste radio
zender genoemd kan worden, de z.g. „oscil
lator" en een „resonator", welke de uitge
zonden stralingen aantoonde. Het was een
cirkelvormige draad, door een kleine ver
anderlijke luchtspleet onderbroken, welke, in
de nabijheid van een vonkenbaan van de
„oscillator", ging „mee "-vonken.
Met deze uiterlijk simpele, doch geniaal
bedachte toestelletjes slaagde Hertz er niet
alleen in Maxwell's „werking op afstand"
zichtbaar te maken, doch tevens aan te
tonen, dat de elektro-magnetische stralings
energie zich voortplantte in golf-bewegingen
zonder medium, doch in de vrije ruimte en
dat deze elektro-magnetische golven de
zelfde eigenschappen vertonen als andere
natuurlijke stralingsverschijnselen, zoals het
licht en 'de warmte. Hertz zelf vond voor
zijn „Hertz"-golven een voortplantingssnel-
heid van plm. 200.000 km. per seconde, wel
ke berekening later door Sarasin en De la
Kive zou worden gecorrigeerd tot 300.000
km. per seconde aldus nagenoeg gelijk
aan de snelheid van het licht.
Met het aantonen van het elektro-mag
netische golfverschijnsel werd Hertz een der
grondleggers voor een geheel nieuwe tak
van de elektriciteitsleer, waarvan de prak
tische uitwerkingen binnen enkele decennia
zouden voeren tot de ontwikkeling van de
draadloze telegrafie en de radio.
Anderen bouwden voort.
Toen Marconi in Hertz' sterfjaar een ar
tikel van diens hand onder het oog kreeg,
werd bij deze voor het eerst de idee ge
boren, de „Hertz"-golven te gebruiken als
draagsters van telegrafische seinen. Bij zijn
proeven om de elektro-magnetische stralin
gen te versterken en te richten maakte hij
gebruik van Hertz' beginselen omtrent zend-,
antenne- en ontvangst-apparatuur en de vele
verbeteringen daarvan, uitgevonden door
Hertz' wetenschappelijke erfgenamen, als
Preece, Branley, Slaby, Fleming, Righi, Hea-
viside, Lodge en Tesla verbeteringen, die
Marconi op zijn beurt sterk verbeterde en
aanvulde met nieuwe vindingen, waaraan wij
ten slotte onze radio te danken hebben.
Hertz' naam is vereeuwigd in de naam
van de eenheid, waarin het aantal trillingen
per seconde van wisselstroom wordt uitge
drukt het aantal „hertz".
Het aantonen der elektro - magnetische
golven was het uiterlijke hoogtepunt van
Hertz' loopbaan, omdat het aanspreekt door
zijn verbluffende praktische toepassingen,
maar niet minder geniaal zijn Hertz' onder
zoekingen en vondsten geweest op de ge
bieden van het licht-elektrisch effect, de
elasticiteits-theorie en de mechanica.
Maar boven alle wetenschappelijke roem
van deze grote baanbreker van de moderne
natuurkunde verdient bewaard te worden
het getuigenis over hem van zijn grote leer
meester, die hem, enkele maanden na zijn
te vroege verscheiden, in het graf zou vol
gen „Met hem verdwijnt niet alleen een
man met grote kennis, maar tevens een edel
mens een trouwe vriend voor zijn vrien
den een eerbiedwaardig leraar voor zijn
studenten en een liefderijk echtgenoot en
vader voor zijn gezin".
HALF MILLIOEN RIJWIELEN PER JAAR.
Nu in het Amsterdamse R.A.I.-gebouw de
schijnwerpers zo strelend gericht worden op
de motorrijwielen, de scooters en de brom
fietsen. willen wij even de Nederlandse rij
wielen in het zonnetje zetten als een soort
voorschot op de grote rijwieltentoonstelling,
welke in het najaar in het genoemde gebouw
zal worden gehouden.
De nationale rijwielindustrie produceert
een jaarlijks gemiddelde van 500.000 fietsen
(traprijwielen dus). Zij voorziet daarmee on
geveer 95% van de eigen markt, omdat de
Nederlander bij voorkeur op een Nederland
se fiets rijdt. Hoewel het nooit in statistieken
is vastgelegd, wordt geschat dat de helft der
bevolking een fiets heeft, zodat er tenminste
over het gehele land 5y2 millioen rijwielen
in gebruik zijn. Theoretisch gesproken zou
dus iedere wielrijder, gezien de omvang van
de jaarlijkse produktie der rijwielindustrie,
om en nabij de tien jaar moeten wachten
voor hij „aan de beurt" is voor een nieuwe
fiets. Vanzelfsprekend is de kwaliteit der
vaderlandse tweewielers berekend op een
aanmerkelijk langere duur. Toch zijn er ge
noeg mensen die zich iedere twee jaar een
fiets aanschaffen. Anderen echter doen wel
25 jaar en langer met hun karretje.
Met Engeland en Frankrijk staat Neder
land aan de top der rijwiel-producerende
landen. „Dutch quality" (Hollandse kwali
teit) is ten aanzien van fietsen zelfs een be
grip geworden in de wereld. Er zijn Ame
rikaanse rijwielfabrikanten die hun eigen
merken aanprijzen met „real Dutch quality
hetgeen dus zoveel wil zeggen als ze zijn
net zo goed als die van Nederland.
Vooral na 1945 zijn de gezamenlijke grote
Nederlandse rijwielfabrieken (25) zich gaan
toeleggen op het opvoeren van de kwaliteit
op wetenschappelijke basis. Uit dat streven
is RAI-TNO ontstaan, een samenwerking
van de Nederlandse Vereniging „De Rij
wiel- en Automobiel-industrie en het Insti
tuut voor Toegepast Natuurwetenschappe
lijk Onderzoek.
Strikt genomen bestaat de rijwielindustrie
behalve uit een aantal fabrieken (welke zelf
frames bouwen en rijwielen compleet mon
teren) ook, uit montage-inrichtingen en fra
mebouwerijen. De laatste maken uitsluitend
frames, welke in hoofdzaak veerkocht wor
den aan de montage-inrichtingen. Deze ko-
De op 1 maart 1956 ingevoerde wijziging
in het ministerieel beleid ten aanzien van de
subsidiëring van de woningbouw heeft voor
Zeeland zeer gunstige resultaten opgeleverd.
Een groot aantal woningen boven het voor
dien geldende richtcontingent kon in uit
voering worden genomen, terwijl op 31 de
cember 1956 een nog groter aantal in een
gevorderd stadium van voorbereiding was.
Dit optimistische geluid weerklinkt in het
jaarverslag over 1956 van de Directie van
de Volkshuisvesting en de Bouwnijverheid
in deze proivneie.
Het aanta lwoningene dat in 1956 gereed
kwam, was belangrijk hoger dan het jaar
daarvoor .Er kwamen in Zeeland 2090 wo
ningen klaar tegen 1708 In 1955. Men moet
tot 1949 teruggaan om een hoger cijfer voor
deze provincie aan te treffen.
Sluimerende bouwcapaciteit.
De hoofdingenier-directur van de Volks-
huisvsting en de Bouwnijverheid in Zeeland
is echter van mening, dat met het bereikte
bouwcijfer nog niet alle sluimerende bouw
capaciteit voor de woningbouw is benut.
In 1956 werd door vele particulieren premie
voor het bouwen van woningen aange
vraagd. Het nieuwe goedkeurings- en sub
sidiebeleid voor de woningbouw heeft aan
vele particulieren, die anders lang moesten
wachten, en kans gegeven tot snellere bouw
te geraken. Voor 263 woningen werd sub
sidie toegezegd op grond van de regeling
voor halve premie.
De voorlopige uitslag van de woningtel
ling heeft voor Zeeland een tekort van 2600
woningen uitgewezen. Daarnaast zullen op
korte termijn echter ongeveer 1800 noodwo
ningen moeten worden vervangen, terwijl
ook circa 300 krotwoningen op vervanging
wachten. Er werden in het afgelopen jaar
iin Zeeland 72 woningen onbewoonbaar ver
klaard. Van 12 reeds eerder onbewoonbaar
verklaar de woningen werd als gevolg van
het woningtekort geadviseerd de ontrui
mingstermijn te verlengen.
Noodwoningen gesloopt.
In acht gemeenten werden in totaal 124
noodwoningen verkocht en gesloopt. Voor
de bouw van 39 woningen werd boven de
premie met jaarlijkse bijdrage een toeslag
voor krotopruiming toegezegd.
Er kwamen in 1956 in Zeeland 32 zelf
standige woningen voor bejaarden tot stand.
In Goes kwam een pensiontehuis voor be
jaarden met een capaciteit van 56 bedden
gereed en te Vlissingen werd met de bouw
van een pensiontehuis voor 152 bedden an
nex 48 zelfstandige woningen voor bejaarden
begonnen.
Subsidie werd toegezegd voor de ver
betering van 780 woningen en voor de
splitsing van 21 woningen.
In 1956 werd de financiering geregeld
van 649 herbouwgevallen en wel voor 545
woningen en 104 bedrijven. Er werden 326
aanvragen voor financiering van herstel van
•oorlogsschade afgedaan.
Van 201 aanvragen voor herbouw op
grond van de wet op de watersn'oodschade
1953 werd de financiering geregeld. Van de
229 geschenkwoningen, welke aan particu
lieren werden toegewezen, zijn èr in het af
gelopen jaar 153 ,in eigendom overgedragen.
Wat het herstel van de oorlogsschade aan
boerderijen aangaat kan wordert gemeld, dat
in 1956 de bouw van 23 boerderijen werd
aanbesteed. Voorts werd het herstel of de
nieuwbouw van 51 door de ramp van 19o3
getroffen boerderijen aanbesteed, waarvan
45 op Schouwen en Duiveland.
pen ook alle verdere onderdelen van ande
ren en monteren die dan tot een eenheid.
Van rijw'ielfabriek is evenwel eerst sprake
wanneer in het bedrijf zelf frames- en even
tueel ook andere onderdelen worden ge
maakt en deze afgemonteerd worden tot vol
waardige fietsen.
De personeelsterkte der fabrieken schom
melt om de 4500 man en de totale produktie-
waarde van rijwielen omtrent de 120D00.
per jaar. De Nederlandse rijwielindustrie is
sterk afhankelijk van toeleveranciers. Over
het algemeen worden haar orders in eigen
land geplaatst. Buismateriaal, banden, jas-
beschermers, zadels, lampen, bellen, ketting-
kasten, naven, remmen, pompen, kettingen en
sloten zijn voorbeelden van productie welke
door andere bedrijven moeten worden ge
leverd. De rijwielindustrie is bijna een eeuw
•oud en heeft in die lange tijd veel bijge
dragen tot de ontwikkeling van de Neder
landse economie.
ABONNEMENTSPRIJS: Lotte nummert 6 cent
Kwartaal-abonnement t
Axel binnen de kom f 1,33 Andere plaataen 11,75
Buitenland I 2,00
Druldcer UitgeefsterFIRMA J. C. VINK
Red. en Adm.: Axel, Markt 12, Til. 0 1155-646
HoofdredactieJ. C. VINK
ADVERTENTIEPRIJS: 8 cent per m.m.
Bil contracten belangrijke reductie,
lap «onden Mededelingen 20 cent per m.m.
Klelnv kdvertentlën (maximum 6 regels) 1-5 regels
70 cent iedere regel meer 12 cent extra.
Een Nederlandse fiets op het punt door
de lucht te worden verzonden naar de
Verenigde Staten.
