GEMEENTERAAD VAN AXEL.
LIEFDE S NAZOMER
In één nacht
Uw handen
gaaf en zacht
C 1
FEUILLETON
door
HENK VAN HEESWIJK.
1 'S
:r
ZITTING VAN DINSDAG 8 JANUARI 1957.
ALGEMENE BESCHOUWINGEN.
(Slot)
De heer Gerrits (v.v.d.) besloot in eerste instantie
de sprekersrij door het college en inzonderheid de
voorzitter te complimenteren voor datgene wat in 1956
is bereikt en waardoor desondanks toch nog een slui
tende begroting werd voorgelegd. De moeilijkheden op
financieel gebied blijven echter klemmen. Wij mogen
trots zijn op het tot stand komen van de nieuwe open
bare lagere school, die een sieraad voor de gemeente is
en zijn weerga in de hele proivncie niet heeft. Ook Spui
kreeg een nieuwe christelijke school. Verder kwam een
ruim parkeerterrein tot stand dat een uitkomst bleek
in meerderlei opzicht, ook door de niet meer in die
mate voorkomende verkeersopstoppingen in de Noord
straat. De verbetering van het rioolstelsel alsmede de
in tal van straten ter hand genomen herbestratingen,
waardoor het wegdek op diverse plaatsen reeds be
langrijk verbeterde, bewijzen dat er de wil is om onze
gemeente vooruit te helpen. Het zwembad hoewel
nog niet officieel geopend zijnde voorzag reeds in
een behoefte. Modern als dit is ingericht zal het ge
bruik in de toekomst steeds meer toenemen.
Met het aanleggen van de Zuidsingel, die met het
oog op het doorgaand verkeer o.a. van Hulst naar
Sluiskil van zo vitaal belang is wordt een aanvang ge
maakt. Wat de andere plannen betreft, daarvan zijn
er reeds verschillende voorbereid o.a. een nieuwe open
bare kleuterschool, het saneringsplan, de verbreding
van enkele hoofdverkeerswegen en een meer doel
treffende straatverlichting. Deze moeten ieders goed
keuring wegdragen.
Dit wil echter niet zeggen dat er niets te wensen
zou overblijven. Al komen er weer enige tientallen
huurkoopwoningen bij en al komt de gemeente in het
bezit van een nieuwe ijsbaan en een openluchttheater,
onze voornaamste wens die wij in vervulling zouden
willen zien gaan is de toewijzing van een veel groter
aantal woningwetwoningen. Deze wens te zien ver
wezenlijkt zou de bevolking van Axel zeer te stade
komen.
Terugkomend op de begroting vindt hij het wel ver
heugend dat deze sluitend is, al meent hij dat de voor
zitter het met hem eens zal zijn dat de Raad in 1957
voor meerdere beslissingen geplaatst zal worden, die
wijziging er van tot gevolg zullen hebben, doch hij
drukt de hoop uit, hoedanig deze ook uit zullen vallen
Zij steeds ten voordele der gemeente Axel zullen uit
vallen.
De voorzitter wil, nu alle fractie's bij monde Vci.i
hun woordvoerders in het algemeen van hun gevoelens
hebben doen blijken, hen danken voorzover zij dit op
de juiste wijze hebben gedaan. Zo wil hij trachten
eveneens objectief en zonder naar links of naar rechts
te zien, zijn visie op de diverse hoofdpunten kenbaar
te maken. Zulks op onpersoonlijke wijze.
In de eerste plaats moet hem van het hart dat er
hier en daar misvatting bestaat omtrent de bestuurs
taak der gemeente, zoals die is belichaamd in de ge
meentewet. De gemeente doet niets anders dan be
sturen, maar regeren doet zij niet. Daarom acht hij het
ook ten enenmale onjiust en verkeerd als wij hier in
de Raad de Tweede Kamer gaan navolgen, b.v. door
de grote lijnen in de politiek van de U.N.O. of de
N.A.T.O. te gaan uitpluizen of aan kritiek te onder
werpen. Wij bepalen ten enenmale deze politiek niet
en evenmin de regeringspolitiek. Wij kunnen slechts
met de ons bij de wet verleende middelen er naar
streven een betrekkelijk kleine gemeente in een afge
legen deel van Nederland te besturen.
Zo neemt men doorgaans het woord autonomie nogal
gemakkelijk in de mond. Spr. heeft zich er ook wel
eens mee bemoeid maar heeft nog steeds de betrekke-
30)
„Ja, meneer. En wel in die mate, dat opsluiting in
een inrichting beslist noodzakelijk was. Ik heb uiter
aard als degene, die de belangen van de N.V. be
hartigt, contact opgenomen met de geneesheer-direc
teur. En deze geeft momenteel weinig hoop op herstel.
Of het moet zijn na jaren."
Tom kijkt voor zich uit. Hij kan dit niet zo gauw
verwerken. Bep krankzinnig
„Hoe kan dat zo ineens 7"
De advocaat haalt zijn schouders op. „Daarvoor
kunnen tal van oorzaken zijn, meneer. Maar wij hebben
een vermoeden. De kwestie is namelijk, dat de N.V.
di laatste jaren met verlies gewerkt heeft. Hoe, dat
is voorlopig nog een vraag. Er waren genoeg orders
en u weet zelf wel, dat in deze tijd van hoogconjunc-
fhur vrijwel ieder bedrijf floreert. En uu ben ik
tevens gekomen tot het eigenlijke doel, waarvoor ik
u heb gevraagd te komen. Ik moet u namens de aan
deelhoudersvergadering van de N.V. voorheen Peet
ooms Matrassenfabriek verzoeken het beheer over het
bedrijf op u te nemen. U bent volgens de wet ook
mede-firmant en wel de grootste van de acht. Want
doordat uw schoonzuster momenteel niet beschikt over
haar verstandelijke vermogens, krijgt u automatisch ook
het beheer over haar aandelen. En zoals u weet, zijn
die samen met de uwe 51%. De aandeelhouders kun
nen in feite niets doen zonder uw toestemming."
Tom schudt zijn hoofd en kijkt de advocaat af en
toe eens aan. „Neem me niet kwalijk, meneer, maar
dat kan ik allemaal niet in één keer verwerken. Dat
is me teveel."
lijke waarde er van ondervonden. Hij is tenminste blij
niet in een commissie te zitten die zonder de gemeente
lijke autonomie te na te komen iets zou moeten doen.
Wat zou er van alles dat wij in tegenstelling dan
tot gemeenten die er zoveel ruimer inzitten dan wij
hebben bereikt zijn terecht gekomen zo wij geheel op
ons zelf zouden zijn aangewezen.
Dan zou er geen parkeerterrein, geen zwembad en
nog zo heel veel meer dat spr. niet wenst te noemen,
te bereiken zijn geweest.
Naar het woord van de oude Griekse wijsgeer
Socrates worden in de dagelijkse taal door iedereen
gemakkelijk woorden in de mond genomen die te pas
of onpas worden gebezigd, maar moeilijker is het de
juiste begripsomschrijving te vinden en zoals ten op
zichte van onze taak de te volgen lijnen aan te geven.
In dit verband wees hij op de woonplaatsbelasting
en de ondernemersbelasting. Hij voor zich is altijd nog
blij iets uit Den Haag te kunnen lospeuteren. De moei
lijkheid om het centrale inkomen te verdelen klemt wel
zeer en als dit naar proportie s aan gemeenten als
Wassenaar, Amsterdam of Rotterdam zou worden toe
gewezen dan was Axel nergens, zodat de theorie en
de practijk een geweldig verschil opleveren. Het komt
er maar op neer dat de diverse organen levensmoge
lijkheden opleveren. Waar de Raad en het gemeente
bestuur hun activiteit benutten door van de geboden
gelegenheid gebruik te maken zal dit heilzaam zijn
voor de gemeente, welks organisch verband wij juist
moeten zien. Zo is deze begroting op papier sluitend,
niet echter als wij letten op de behoeften die er zijn
en die nog onvervuld zijn gebleven.
In de eerste plaats beziet spr. dan het vraagstuk van
de woningbouw. Te dezen aanzien zijn er nog vele
onvervulde wensen, maar spr. concludeerde, na hier
over zijn zienswijze te hebben ontvouwd, dat er binnen
zeer afzienbare tijd in dit opzicht bemoedigend pers
pectief is te verwachten. Mede in verband hiermede
wijst hij op de aan de Zuidsingel in aanvang gekomen
zijnde werkzaamheden. Het zal voor een ieder duide
lijk zijn dat zonder de grote mate van medewerking
der centrale overheid dergelijke werken niet tot stand
zouden komen. Hetzelfde kan in het algemeen van de
uitbreidingsplannen worden herhaald en spr. kan zich
niet herinneren dat het college in deze de Raad niet
die voorlichting zou hebben verstrekt, waarop deze
recht kan doen gelden. Dat is een misverstand.
Spr. heeft ook de klacht beluisterd van de twee
scholen naas telkaar, n.l. de Landbouwhuishoudschool
en de chr. u.l.o.-school. Hieraan kan hij verder toe
voegen de Chr. Landbouwschool en straks wellicht de
openbare kleuterschool. Wannee te dezen opzichte de
planologische adviezen zijn gegeven, huldigt het col
lege de opvatting dat de betrokken instantie's omtrent
de plaats waar, zelf moeten beslissen.
Ten opzichte van de verhouding raad - gemeente
bestuur past dus niet het verwijt dat wij zeer schaars
zouden zijn in onze explicatie of summier in onze
antwoorden. Ofschoon er enige afstand tussen beide
behoort te zijn acht hij voor zich en het college is
dit met hem eens het zo, dat de democratische be
stuursvorm nog altijd de beste is. Maar ten opzichte
van de plannen hebben B. en W. nimmer de Raad in
het onzekere gelaten en steeds alle nodige voorlichting
verstrekt, zodat een zeker standpunt pas werd inge
nomen, nadat gelegenheid geschonken was alles eerst
met elkaar te beredeneren en overwegen.
Dat de sanering niet zo snel verloopt als men gaarne
zou wensen is mede een gevolg van de wisseling van
hoog- en laagconjunctuur. Om in deze fase een af
braak te forceren gaat nu eenmaal niet en noodwendig
zal dit over een groter aantal jaren moeten worden
uitgesmeerd. Maar niettemin zal het gebeuren.
De commissie voor aankoop van grond heeft verder
al heel wat bereikt. Spr. is overtuigd dat men ten deze
de beste methode heeft gevolgd.
„Dat kan ik me voorstellen, meneer Boornberger.
Laat ik het nog eens in het kort weergeven U bent
tot de meerderjarigheid van uw kinderen eigenaar van
25Yi°7o van de aandelen. Momenteel echter ook be
heerder van de 25Yi°/o aandelen van uw schoonzuster.
U bent dus verplicht de eerstvolgende aandeelhouders
vergadering bij te wonen en te presideren. Want uw
schoonzuster was de presidente en deze functie ligt
thans, zolang er geen ander benoemd is, op uw
schouders."
„Maarik heb zelf een zaak. En een drukke
zaak
„Dat weten wij allemaal, meneer Boornberger. Er
is bovendien nog iets, dat u ook zal interesseren. Vorig
jaar heeft uw schoonzuster een huis gekocht in uw
dorp en is daar een electriciteitszaak of zoiets even
nazien „Radiolux" gehteen, begonnen. Daarin heeft
een zekere meneer L. G. Davids de leiding. Wist u,
dat deze zaak eigendom is van uw schoonzuster
Tom knikt. „Ja, door een toevallige omstandigheid
ben ik daar achter gekomen. Dat was haar wraak,
omdat ik haar mijn huis uitgesmeten heb."
„Welnu, ook deze zaak staat thans onder uw be
heer."
Tom kijkt de ander schaapachtig aan. Dan begint
hij te lachen. „Dat is een goeie mop. Ik word dus be
heerder van de zaak van mijn concurrentHet lijkt
wel na de oorlog, toen ook iedereen over iedereen be
heerder werd 1"
„Meneer ,dit is een ernstige zaak. Ik begrijp vol
komen, dat dit laatste voor u een beetje wonderlijk is.
Maar ik heb alleen met de feiten te maken. Volgende
week Maandag, om drie uur des middags is de aan
deelhoudersvergadering, die u moet presideren. U zult
daar dan van de andere heren nadere bijzonderheden
horen."
„Ja, maar mijn goeie man, hoe kan dat nu 7 Ik heb
niet het minste verstand ,van matrassdp. En mijn eigen
Eén stem werd vernomen die zich nogal fel kantte
over het aanleunen van tal van verenigingen tegen de
gemeente. Het is spijtig dat er niet meer tegen de ge
meente is aan te leunen. Er zou meer moeten worden
geleund en B. en W. zouden niets liever willen doen
dan allerlei activiteiten stimuleren op cultureel ge
bied. Volksgezondheid, toneel, muziek en zang zijn
culturele zaken, die mede tot de taak der gemeente be
horen om zoveel mogelijk te worden gesteund en aan
gemoedigd.
In verband daarmede brengt hij de beschikbaar ko
mende oude openbare school ter sprake. Aanvankelijk
is wel eens het plan geopperd deze te verkopen, doch
B. en W. zijn van plan dit gebouw op te doen
knappen, waarna het voor tal van doeleinden, het
verenigingsleven betreffende, kan worden benut. Men
zou ons al heel veel moeten bieden, vooraleer wij
over verkopen zouden denken.
Hierop kwam de voorzitter nog terug op de ver
keersproblemen en de oplossing daarvan. Men moet
dit vraagstuk niet teveel uit de theoretische hoek be
zien en het aantal voorschriften die er toch al zo
veel zijn nog onnodig gaan opvoeren. Dit zou een
verkeerde uitwerking hebben. De practijk heeft ons
in deze gemeente met haar vele soms ook nauwe en
hoekige straten reeds veel rijker gemaakt aan ervaring.
Overigens meent hij het hierbij in algemene zin ge
voegelijk te mogen laten. Er is en zij meningsverschil.
Maar laat deze zodanig zijn dat er in deze vergadering,
zoals tot dusverre een basis moge blijven voor loyale
samenwerking. Dan alleen zullen wij nog meer be
reiken kunnen in het belang onzer goede stad Axel.
De voorzitter stelde nu de gelegenheid open om in
tweede instantie nog het woord te voeren.
De heer Pijpelink wil zeer in het kort reageren op
hetgeen de heer C. van Bendegem heeft beweerd aan
gaande het uit zijn op stemmenwinst tussen hem en de
heer Oggel, zulks naar aanleiding van de toestand van
de slechte polder- en verbindingsweg tussen Spui -n
Schapenbout. Met even veel recht zouden wij dat
kunnen zeggen van de fractie van de P.v.d.A. als één
van haar leden meent het op te moeten nemen voor
de bewoners van de Emmastraat. Verder had de heer
C. van Bendegem het over de bij de opening der Chr.
school op Spui door een oud-bestuuslid gesproken
woorden. Hij wijst er op dat in ons land vrijheid van
onderwijs bestaat en nu was het bestuur van mening
bij de opening op loyale wijze te werk te moeten gaan
en is ook de gehele Raad uitgenodigd daarbij aan
wezig te zijn. Aan het bestuur was wel bekend, dat het
bedoelde oud-bestuurslid zou spreken. Echter was de
tekst dezer rede niet bekend bij het bestuur, zodat dit
ook geen verantwoording daarvoor kon nemen. Wel
geeft hij de verzekering dat het bij het bestuur niet
heeft voorgezeten enige partij of wie ook onaangenaam
te stemmen of te treffen.
Ten slotte de kwestie van spr. bedanken als lid
van het B.A. Spr. heeft altijd en van meet af ge
waarschuwd tegen een verder gaan in de richting,
waarin de ontwikkeling zich nu beweegt. Het is een
zuiver persoonlijk standpunt, dat spr. zich hiermede
niet kan verenigen. Verder ziet hij geen nut nog
verder in te gaan op het gesprokene.
eD heer de Feijter is de voorzitter alsook de andere
sprekers dankbaar voor de uiteenzetting van hun
standpunt. Ter nadere verduidelijking was hij van
mening dat van het begin af de bedoeling heeft voor
gezeten de Landbouwhuishoudschool op een terrein in
de Evertsenstraat te doen verrijzen, hetwelk volgens
hem ook een meer geschikte plaats zou zijn geweest.
zaak dan 7"
„Verstand van matrassen heeft geen der aandeel
houders. Zij hebben alleen hun geld er in gestoken,
in de hoop natuurlijk, dat er winst mee te maken is.
En wat uw eigen bedrijf betreft, kan die meneer Davids
niet tijdelijk met de leiding daarvan belast worden 7"
„Die 7 Mijn concurrent 7 Dat meent u toch niet 7"
„Het was maar een voorstel
„Ik heb een vertrouwde winkeljuffrouw. Natuurlijk
kom ik Maandag naar die vergadering. Maar de lei
ding er van wil ik niet. Ik heb nog nooit een ver
gadering geleid. Wat wilt u mij nu op de schouders
leggen 7 Laat maar een van die andere heren het
doen en precies vertellen, hoe de vork aan de steel zit.
Ik kom er toch zeker alleen maar om te horen, wat
er gebeuren moet 7"
„Dat zal wel in orde komen. Ik mag dus op uw
komst aanstaande Maandag rekenen 7"
„Dat heb ik al gezegd. Maar ik ga niet op de
voorzittersstoel zitten. Vertel ze dat alvast maar. En
dan wil ik voorlopig alleen maar horen, wat de heren
precies van me willen."
Hoofdstuk 15
ZAKEN GAAN VOOR HET MEISJE.
Het was een vrij passieve Tom Boornberger, die de
Maandag daarop naar de stad reisde. Ondanks het
feit, dat hij de zaak rustig overdacht had en voor ad
vies naar de raadsman in zijn eigen woonplaats Was
geweest, die hem enkele waardevolle tips had ge
geven. Bovendien waren er vraagpunten overgebleven.
Want waarom had Elly nooit wat vertelt over haar
aandeel in de fabriek 7 Eigenlijk was hij zelf ook niet
bepaald een licht geweest, want als hij indertijd wat
dieper had nagedacht, had hij kunnen weten, dat de
beide dochters van de heer Peetoom erfgenamen waren.
En waar waren na de dood van Elly haar aandelen
Spr. gevoelt alleen behoefte nog eens op het door de
heer Oggel gesprokene terug te komen. Deze heeft
zich met een verwijt aan de christ.-Hist. raadsfractie
gericht als zou -deze zich voor wat de Zondagswet
betreft niet aan haar beginselen hebben gehouden.
Spr. wil de heer Oggel nog ééns en vooral opmerken,
dat hij hem geen verantwoording schuldig acht hoe
hij zijn standpunt zal bepalen en dit ook namens de
c.h.-raadsfractie. Aan de heer Oggel zegt s,pr. dat zij
niet voornemens zijn van alle zaken een principiële
kwestie te zullen maken.
De heer Oggel meent dat het goed recht van de
Raad zich ééns per jaar bij de begroting uit te spreken
onverkort bestaat. Door de voorzitter js betoogd dat
de gemeente slechts een besturende maar geen rege
rende taak heeft. Dit is hij wel eens met hem, doch
volgens hem zijn de gemeentebelangen onlosmakelijk
verbonden aan de overige ontwikkelingen in de wereld
en maatschappij en betreffen deze zowel het kleine
Axel .als de U.N.O. en het recht Gods. Dat is, zegt
hij, nu eenmaal onze principiële opvatting.
De voorzitter heeft uitvoerig uitgeweid over de ge
meentelijke autonomie maar spr. meent dat deze in
verband met de financiële regeling wel degelijk zijde
lings verband houdt met de ontwikkeling van de na
oorlogse toestand. Hoe weinig wij ook kunnen doen
aan tal van posten er is toch een splitsing mogelijk der
verplichte en onverplichte uitgaven en spr. zag gaarne
in deze het initiatief uitgaan van de gemeente. Zo
dient er een vaste norm te zijn ten opzichte van de
verenigingen.
Voorts meende spr. terugkomend op het verwijt van
de heer C. van Bendegem aangaande de concurrentie
strijd tussen hem en de heer Pijpelink, ook uit diens
aanwezigheid op Spui te hebben opgemaakt dat deze
voor vrij onderwijs is.
Ten slotte spreekt het beginselprogramma van de
Chr. Hist. Unie zich omtrent cje Zondagswet uit als
volgt dat deze in alles wordt voorgestaan en be
vorderd.
Mijnhardt's Grieppoeders. Doos 50 cr.
y~T -
De heer C. van Bendegem meent gehoord het ge
sprokene zeer kort te kunnen zijn. Algemene beschou
wingen mogen goed zijn, echter heeft spr. er niet de
minste behoefte aan elk jaar naar de wijze van de
heer Oggel deze in een soort „prinzipen-reiterei" te
zien ontaarden. Deze morgen nog las hij op een
blaadje van de scheurkalender „Indien uw oog boos
is, zo zal uw gehele ziel boos zijn 1" Dit dus aan het
adres van de heer Oggel. Sedert wij in Nederland
het algemeen kiesrecht hebben meent hij mede hierdoor
genoegzaam tot uitdrukking te zien gebracht wat de
democratie nastreeft en weet te bereiken. Spr. verge
lijkt deze met het werk van een huisarts, die van zijn
patiënten normale mensen wenst te maken. Wij gunnen
elk zijn „hobby" als het maar op geen dictatuur naar
de één of andere kant uitdraait. Zodat wij in weerwil
van de yrijheid van onderwijs die wij voorstaan ook
wel voor het recht van de openbare school opkomen,
waar dit als de omstandigheden zulks vorderen, nodig
is. Waarmee spr. besluit met zich ten opzichte van
het verkeer achter de voorzitter te scharen en verder
van het woord afziet.
De heer Kesbeke voelt in tweede instantie geen
nadere behoefte nog het woord te nemen, daar men
hem en zijn fractie niet heeft aangevallen.
De heer Maas had tijdens de algemene beschou
wingen de vergadering verlaten in verband met werk
zaamheden.
De voorzitter sprak na de algemene beschouwingen
zijn dank uit voor de objectieve redevoeringen der
verschillende sprekers.
gebleven 7 Tom begreep nu wel, dat Bep die inge
pikt had. Feitelijk was dit dus een soort verduistering.
De advocaat in het dorp had gezegd „Het mankeert
er nog maar aan, meneer Boornberger, dat uw schoon
zuster „Radiolux" heeft gefinancierd van de aandelen
dér fabriek, die rechtens uw eigendom zijn. Met andere
woorden dat ze de concurrerende zaak gesticht heeft
van uw eigen geld.' Nou, dat zou hij misschien wel
te weten komen op die vergadering.
De zeven andere aandeelhouders bleken geen van
allen bepaald intelligente mensen te zijn. Voor zover
Tom het kon bekijken, waren het stuk voor stuk
heren, die een beetje te veel geld hadden en dit in
allerlei kleine bedrijfjes hadden gestoken om er beter
van te worden. In stilte dacht hij „Ik veronderstel, dat
geen van de heren ooit in fijn leven heeft gewerkt.
Alleen maar vergaderen en winst opstrijken. Of ver
lies natuurlijk."
Tom weigerde aan het verzoek te voldoen, om de
voorzitterszetel te bezetten. „Laat een van de heren
maar de leiding nemen," zegt hij. „U begrijpt, dat ik
totaal vreemd tegenover dit alles sta."
De oudste aandeelhouder opent dus de vergadering
en veel van wat hij vertelt, weet Tom al van de advo
caat, die als negende aanwezige zich bepaalt tot luis
teren en slechts spreekt, als een der heren wat vraagt.
En Tom begrijpt nu een beetje meer. Het komt er dus
op neer, dat officieel gevraagd wordt, of de heer
Boornberger voorlopig het behere over de fabriek op
zich wil nemen. Hij kan rekenen op de volle mede
werking van advocaat van der Sanden en op de be
drijfsleider van de fabriek. Wanneer de heer Boorn
berger van mening is, dat hij ook nog een andere ad
viseur nodig heeft, dan heeft hij het maar voor het
zeggen.
(Wordt vervolgd)
