AXELSE COURANT '"C -j| Palingoproer in Amsterdam Bouw van nieuwe VAR A-studio nippers iiüppp"" iBBMTooi Zeventig Jaar geleden: j. C.VINK Frankering bij abonnement, Axel WOENSDAG 25 JULI 1956 70e Jaargang No. 83 NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN VERSCHIJNT IEDERE WOENSDAG EN ZATERDAG Drukker-Uitgeefster: FIRMA J. C. VINK Red. en Adm.: Axel, Markt 12, Til. 0 1155-646 Hoofdredactie: J. C. VINK FIRMA Markt 12 AXEL. EEN PALING AAN EEN TOUW BRACHT AMSTERDAM IN ROUW. „Sinds de ongelukkige dagen van het Palingoproer is de Lindengracht meer berucht dan bekend. Stellig en zeker geloven vele Amsterdammers het nog heden onveilig zich er te wagen. Nu, onveilig is het voor een mooie jas of een hoge hoed in de Jordaan altijd wel wat. De straatjeugd heeft het er tenminste op de kledingstukken lelijk voorzien. Een modderklad of tabakspruim draagt ge licht mee. Maar dat is ook alles.' Aldus de auteur van „Amsterdam in stuk ken en brokken' anno 1891, vijf jaren na het Palingoproer. Heden liggen deze „ongeluk kige dagen" 70 jaar achter ons en al wordt het aantal ooggetuigen ieder jaar kleiner, toch is er nog wel een bejaard Amsterdam mer, die zich uit zijn jongensjaren weet te herinneren, hoe op 25 Juli 1886 heel Amster dam in opschudding geraakte en hoe heet het er in het hartje van de Jordaan toeging Het volkspark was in 1886 een buiten plaatsje buiten de Raampoort ter plaatse van de tegenwoordige Hugo de Grootstraten. Het was een koffiehuis en een biljartzaal rijk en werd vaak als vergadergelegcnheid qebruikt. Dekalende r wees Zondag 4 Juli van genoemd jaar, toen in het Volkspark een bijeenkomst werd gehouden, waar de voorvechter van het opkomende socialisme Domela Nieuwenhuis zou spreken. Hoen de commissaris van politie Stork op het terrein een kijkje kwam nemen, schoot een der be zoekers vanachter een boom een kogel op hem af, die zijn doel op enkele centimeters miste. Enkele agenten schoten toe en grepen de dader, zekere Geel, vast. Naar oud ge bruik koos het Amsterdamse publiek partij voor de arrestant, zodat de politie ten slotte werd genoodzaakt het vergaderterrein te ontruimen. Er vielen enkele gewonden en er werden enige arrestaties verricht. In Chrisje's armen. Wie meende, dat de kous hiermee af was, kwam bedrogen uit. Drie weken later, Zon- daq de 25e, werd weer een vergadering in het Volkspark belegd. Na afloop belandde een qroot aantal deelnemers op de toen nog niet gedempte Lindengracht, waar het even wrede als populaire „palingtrekken werd beoefend. Het feest was in volle gang, on danks het nadrukkelijk aangezegde politic- verbod. Dwars over de gracht was een touw gespannen. In het m,idden hing ec n i palinq, glibberig en kronkelend. Onder het touw door voeren kleine bootjes, waarvan een der opvarenden moest proberen de pa linq van het touw te trekken. Enkelen had den hun pogingen al met een onvrijwillig bad in het groezelige grachtwater moeten be kopen, hetgeen de vreugde der toeschouwers niet weinig verhoogde. Op dat moment verscheen een inspecteur van politie ten tonele, die een agent beve qaf het touw door te snijden. Het spel was uit, maar op hetzelfde moment was de boot an" De animositeit jegens de politie brak zich baan. De agent werd aangevallen, mis handeld en in een kelder gedreven waaruit zijn collega's hem met moeite bevrijdden De eerste straatstenen vlogen door de lucht. Een andere agent vluchtte een bakkerij binnen toen de bakker de dienaar der wet niet wilde uitleveren, zat hij in een oogwenk danig op de tocht, omdat al zijn ramen aan splinters vloqen. Een inspecteurw erd geslagen en gewond en hing al halverwege o\er een brugleuning, toen een buurtbewoonster, Chrisje van der Woude, haar armen om zijn 'hals sloeg en om genade smeekte. Voor deze merkwaardige redding werd zij later ereer met de bronzen medaille plus loffelijk getuig schrift. De weinige politiemannen retireer den naar het bureau Noordermarkt. Hon derd snel gerequireerde collega s voerden een serie charges met sabel en stok uit. aij werden geholpen door een flinke regenbui de ervaring heeft geleerd, dat het voor rel letjes mooi weer moet zijn Om 9 uur was de rust weergekeerd, al thans uiterlijk. De agenten gingen voor een deel naar huis, 25 arrestanten naar de ce 4 burgers en 18 agenten gewond naar het Binnengasthuis. De slag ontbrandt De politie had reeds in de gaten, dat zij niet alleen met Jordaners te doen had, maar dat andere elementen hier de leidende figu ren waren. De volgende dag, Maandagmor gen, werd de strijd hervat, maar nu op gro ter schaal. De gemeente Amsterdam ver speelde er een goed deel van haar plaveisel bij, want allerwegen braken de ontevredenen de keien en klinkers op. In manden werden deze „doorslaande argumenten" de huizen binnengesleept. Maar de bestrating alleen leverde niet genoeg projectielen kooplieden in oud roest, die met hun waar op de Noor dermarkt stonden, zagen hun hele voorraad weggekocht ofweggestolen. Het nabije politiebureau werd belegerd, geen politieman kon in of uit, welgemikte steenworpen lieten geen ruit intact. Op de Zaterdagse brug, een van de driie bruggen over de Lindengracht woeien een zwarte en een rode vlag. Twee zoons van de vurige Oranjeklant Ko Mens, in de Jordaan beter bekend als ,de burgemeester van de Willem - straat" of als „de Bokkebek", gooiden de vlaggen in de gracht. Drie weken later be noemde Koning Willem III hen beiden tot broeder in de orde van de Nederlandse Leeuw. Inmiddels htd het stadsbestuur de hulp van het leger ingeroepen. Een peleton infanterie, dat in de Lindendwarsstraat een barricade wilde opruimen, moest afdeinzen voor een hagel van straatstenen. Een afdeling hu zaren verging het in de Anjelierstraat niet beter. Maar nu rukten meer troepen aan. Luitenant-kolonel Simon hield een korte krijgsraad met hoofdcommissaris Steenkamp (Amsterdam had toen nog twee hoofdcom missarissen van politie), (waarop de hele buurt werd afgezet. LaadtVuur De troepen drongen daarop het centrum van het verzet binnen. Van alle kanten vie len de stukken steen en ijzer op hen neer. Na het eerste bevel tot vuren werd volgens afspraak een salvo in de lucht gelost, maar niemand reageerde en de stenen bleven val len. Op dat moment was het ten volle dui delijk, dat er „knokken geblazen" was in de Jordaan. Het volgende salvo ging in de menigte. De eerste doden en gewonden vielen neer. De soldaten trokken langzaam verder. Zo, dra zij met stenen werden bekogeld, knal den de gasthuiskarretjes af en aan. Pas om een zware keisteen op een passerende hu zaar te gooien, maar deze wïis een seconde sneller dan zijn tegenstander. Zijn karabijn knalde en met verbrijzelde schedel stortte de man dood uit het raam. Des miiiddags luwde de strijd, om echter tegen de avond weer op te laaien. Opnieuw vielen er doden en gewonden, opnieuw re den de gasthuiskarretje af en aan. Pas om elf uur 's avonds was het gevecht ten einde. Droeve balans. De droeve balans vermeldde 25 doden, 40 zwaar- en 100 lichtgewonden. Wegens verzetpleging en gewelddadigheid vonden 100 arrestaties plaats. In de Noorderkerk en in het Koninklijk Paleis hield men, bedacht op de kans van hernieuwde gevechten, nog enige tijd troe pen beschikbaar. Op de begrafenisdag van de slachtoffers waren bijzondere veiligheids maatregelen getroffen. Voetvolk en mari niers, gesteund door artillerie en cavallerie, waren op 19 punten der stad opgesteld, ter wijl lin een ring om Amsterdam nog 3000 man versterking gereed werd gehouden. Maar zij hoefden niet in actie te komen, de dag verliep rustig. Zo eindigde een droeve episode uit Am sterdams historie. Enigd oei hadden de op roerlingen niet. Een politieke rel was het evenmin. Het was „slechts" een plotselinge en felle uitbarsting van de volkswoede. Binnenkort zal men een begin maken met de bouw van een nieuw omroepcomplex voor de VARA, volgens plannen van de architec ten Merkelbach en Elling. In 1931 werd de tegenwoordige studio in gebruik genomen de VARA was de eerste omroepvereniging, die een specaal voor om bouw liet verrijzen. Dat betekende echter, roepdoeleinden ontworpen en uitgevoerd ge- dat zij ook het eerst behoefte gevoelde aan vernieuwing en vergroting van haar omroep- gebouwen, maar door de oorlog en de daar op gevolgde bouwstop konden de plannen daartoe niet worden uitgevoerd. Aanvankelijk had de VARA na 1945 haar hoop gevestigd op de mogelijkheid in het na-oorlogse Nederland te komen tot geza menlijke studiobouw, maar de andere om roepverenigingen wezen deze af- Daarna werden nieuwe plannen tot uitbreiding van het VARA-complex ontworpen. Deze uit- breidings luit logisch aan bij het bestaande gebouw, dat reeds een goede muziekstudio en een moderne hoorspelstudio bevat, waar van ook de andere omroepverenigingen ge bruik maken. In de uitbreiding zijn opge nomen zes nieuwe studio's van verschillende grootte, alle uiteraard voorzien van de no dige technische ruimten. Bij deze studio s is één grote zaal, die op het podium plaats zal bieden aan een symfonie-orket met koor en solisten, dat wil zeggen aan circa 200 mede werkers en die verder 300 tot 350 toeschou wers zal kunnen bevatten. Enige cijfers kunnen de omvang van de uitbreidng illustreren De inhoud van het bestaande omroiepgebouw is 5700 m3 het toekomstige gebouw het tegenwoordige plus de nieuwbouw zal een inhoud heb ben van 54.280 m3, dat is dus bijna tien maal zoveel. De lengte van de tegenwoordige gevel bedraagt bijna 27 meter de totale lengte van de toekomstige gevel zal onge. veer 95 meter zijn. De hoogte van de niieuwe studio zal 12,50 meter zijn. De VARA beschikt over voldoende ter rein om daarop een dergelijk studiocomplex te laten verrijzen. Dit terrein, dat op het hoogste punt van Hilversum ligt, heeft een oppervlakte van 18.300 m2. Het heeft geruime tijd geduurd, voordat de VARA toestemming kreeg om met de bouw een begin te maken. Thans echter heeft zij de vergunning verkregen voor de bouw van de technische vleugel, die een be langrijk deel uitmaakt v-an de totale uitbrei ding. Deze technische vleugel wordt door een nieuwe ingang met hal aan het be staande gedeelte verbonden. Bouw en in richting van deze technische vleugel zullen wellicht anderhalf jaar in beslag nemen en de VARA vertrouwt, dat het mogelijk zal zijn in aansluiting daarop verder te gaan met deuit voering van de rest van het ont, werp. Men is thans bezig met het z.g. bouwrijp maken van de grond waarop de technische vleugel zal verrijzen. Eten hotel in de Parijse voorstad St. Demis is tegelijk met een aangrenzend huis Zondagmorgen vroeg ingestort, waarbij 50 mensen onder het puin werden bedolven. Het gebouw zakte om kwart over zes in elkaar. In de puinhopen van het hotel be vonden zich 43 personen, het aangrenzend huis had zeven bewoners. Het hotel van drie verdiepingen begon plotseling te ver zakken, naar men aanneemt door bouw- fouten van het er naast gelegen pand. Er waren geen dodelijke slachtoffers. Twee personen werden zwaar gewond en twee licht gewond. India is Zaterdagavond geteisterd door een aardbeving, waarbij 87 mensen zijn om gekomen en 250 gewond. Langs de west kust zijn duizend huizen ingestort. Door overstromingen en wervelstormen vonden 25 mensen de dood. In Afghanistan kwa men de ernstigste overstromingen voor sinds mensenheugenis. Grotes tuwdammen wer den ernstig beschadigd, bruggen, huizen, spoorlijnen en irrigatie-pompstations door derazen de stroom meegesleurd. In ons land trok Zaterdag een wind hoos door de Krimpenerwaard en slingerde alles, wat hij op zijn weg ontmoette in de lucht. Sloten werden leeggezogen en ruiters met hooi vlogen de lucht in. Bij een boer- DRIJVENDE WRAKKEN. Drijvende wrakken zijn op de zeeën geen zeldzame verschijningen. Het meest komen zij voor langs de Atlantische kust van de Verenigde Staten van Noord-Amierika, waar nog veel zeilschepen varen en er veel lek geslagen worden door de vernielende stor men van de golfstroom. Al plegen de meeste wrakken spoedig in de golven te verdwijnen toch zijn er ook nog die een hele tijd blijven ronddrijven. Er bestaan wrakkejj. die tot de grootste merkwaardigheden van de geschie denis der scheepvaart behoren. Een nagenoeg onbegrijpelijk geval is het ronddrijven van de beide helften van de schoener „Fred B. Taylor Het Duitse s.s. „Trave" kwam op 22 Juni 1892 met dat schip in botsing. De schoener werd gewoon in tweeën gedeeld beide stukken geraakten toen in volkomen verschillende richtingen op drift. Het achterstuk dreef noordwaarts en strandde op 7 Augustus op de kust bij Kaap Purpoise, de boeg echter dreef naar het zuiden en zonk op het einde van Augus tus ter hoogte van Delawarebaai. De ver klaring van dit opvallende verschijnsel is het volgende de achtersteven stak hoog boven het water uit en was dus sterk onder hevig aan de kracht van de wind de voor steven echter lag erg diep, zodat de wind. er niet veel vat op had en dit gedeelte dus de zeestroming naar het zuiden volgde. Het wrak van de schoener „Fanny Wol- ston" is, voor zover bekend, het langst op driift geweest van alle wrakken, namelijk van 15 October 1891 tot 21 October 1894, dus 1100 dagen gedurende welke tijd het een afstand van bijna 15.000 km. aflegde. De schoener werd 46 keer gesignaleerd, zodat men in staat was om de v/eg die het wrak aflegde nauwkeurig na te gaan. Het dreef lange tijd ten zuidoosten van de Azoren, verscheen later in het westen aussen de Bermuda- en Bahama-eilanden, geraakte toen andermaal in de golfstroom om einde, lijk na een dooltocht van drie jaren te ver dwijnen. Alle enal in het jaar 1934 liepen 72 sche pen op ronddrijvende wrakken. Zulke ont moetingen zijn meestal erg griezelig en maar zelden is er een kapitein, die zijn schip laat stoppen om het „spookschip in de lucht te laten vlaegen. Zo dwalen deze „spookschepen vaak jaren lang op zee rond. Meestal zijn het kleine schepen van hout. Vaak is het alleen nog maar een scheepsromp, die van tijd tot tijd onderduikt en verdwijnt. Minder vaak botst men op ijzeren stoom schepen, overblijfselen van de in de laatste twee wereldoorlogen getorpedeerde schepen. Een van de grootste merkwaardigheden is de moderne „vliegende Hollander", het Bra ziliaanse slagschip „Sao Paolo dat 20.000 ton meet. Het werd in 1947 buiten dienst gesteld en als oud roest aan Engeland ver kocht. Zeeslepers zouden het de Oceaan overbrengen. Op 20 September 1951 ving de sjeepvaart aan in Rio de Jaeiro. Er waren acht man aan boord van de „Sao Paolo ondergebracht, die des nachts voor lichten moesten zorgen en op de trossen passen. De vaart duurde al een maand, maar men was nog nauwelijks halverwege. Op 4 November bevond de sleep ziich in de buurt van de Azoren, toen erd es nachts een storm kwam opsteken. De kabels knapten en de ijzeren kolos werd niet meer gezien. Ook niet, toen de volgende morgen de lucht opklaarde. Alle zoeken bleef vergeefs alhoewel alle schepen die de route van de sleep passeer den het wrak met de bemanning probeerden te vinden. Ongeveer vijf weken later werd het zoeken opgegeven. Een nieuw „spook schip" drijft nu over de zeeën. Het is bijna niet mogelijk, dat het zou zijn vergaan als er geen lek in geslagen ós. derij werd het woonhuis gespaard, maar van de aangrenzende wagenschuur werd een groot deel van de pannen weggerukt. Per soonlijke ongelukken kwamen niet voor. Dat het goed is steeds op het verkeer te letten, ondervond de 62-jarige brom fietser H. v. d. B. uit Bergen op Zoom, toen hij uit Bergen op Zoom komende de Ant werpse straatweg bij de Zeeuwse weg wil de oversteken. Hij werd n.l. door een hem achterop komende vrachtauto gegrepen en tegen de grond geslingerd. Naar het Bur ger Gasthuis gebracht is hij daar aan de bekomen verwondingen overleden. ABONNEMENTSPRIJS: Losse nummers 6 cent Kwartaal-abonnement Axel binnen de kom f 1,55 Andere plaatsen f 1,75 Buitenland f 2,00 ADVEETENTIEPKIJS8 cent per m.m. Bij contracten belangrijke reductie. In(* «tonden Mededelingen 20 cent per m.m. Klein*. ldvertentién (maximum 6 regels) 1-5 regels 7 70 cent iedere regel meer 12 cent extra. KHsli 11J »j j['4 L'A i IAjjjU liliKw s 4

Krantenbank Zeeland

Axelsche Courant | 1956 | | pagina 1