XELSE COURANT
Jan Appelmans
De veerdiensten kampen
met een tekort aan boten
bouwde een kathedraal
J. C. VINK
Frankering bij abonnement, Axel
WOENSDAG 14 DECEMBER 1955
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN
VERSCHIJNT IEDERE WOENSDAG EN ZATERDAG
70e Jaargang No. 22
Drukker -Uitgeefster: FIRMA J. C. VINK
Red. en Adm..- Axel. Markt 12, Tel. 0 1155-646
HoofdredactieJ. C. VINK
advertentieprijs, «m per m.m.
Meer dan vijf honderd en vijftig jaar geleden, in 1398, overleed te Antwerpen de
bouwmeester Jan Appelmans, die één der schoonste kathedralen van Europa ïekende
rv ÏT "Hoofdkerk of Onze-Lieve-Vrouwekerk van Antwerpen,
)e eerste steen van het machtige gebouw zou omstreeks het midden van de 14e eeuw
zijn gelegd, thans zes eeuwen geledene eeuw
Volgens de plannen werd de beroemde
kathedraal van Antwerpen op moerassige
grond opgetrokken en steeds weer zonken
fundamenten en muren weg, ondanks alle
pogingen om het werk te behouden. Men
was ten einde raad, toen een der opzichters
van de bouwmeester in een oude kroniek een
voorspelling vond betreffende de bouw der
kerk. In duistere en raadselachtige woorden
stond daar te lezen, dat de muren van de
Onze-Lieve-Vrouwekerk niet anders konden
worden opgetrokken dan op ossehuiden. De
opzichter, die de raadselspreuk begreep, be
sloot aanstonds van zijn wetenschap gebruik
te maken om zijn meester de roem der sticht
ting van een zo heerlijk monument te ont
roven maar zo onnadenkend is de mens,
hij verklapte zijn geheim aan zijn vrouw en
kinderen. Een van deze laatsten, een kleine,
ondeugende jongen, haastte zich de ontdek
king van zijn vader aan de bouwmeester mee
te delen. De architect nam de proef en zie,
de muren verrezen als op de wenk van epn
tovenaar.
De opzichter die zijn boos opzet dus ver
ijdeld zag, liet zich door de duivel ver*
leiden om zijn kind, dat het geheim had ver
raden, te doden. Door wroeging gefolterd,
ontvluchtte hij de stad en men hoorde niets
meer van hem, tot op zekere dag de werk
lieden des morgens vroeg aan de voet van
het bijna voltooide gebouw een vreselijk ver
minkt lijk vonden, gehuld in een gescheurd
pelgrimskleëd. Dat was het lijk van de ramp
zalige kindermoordenaar, die de foltering
.au zijp geweten niet langer had kunnpn
verdragen en door de duivel vervolgd, zich
van het dak der kerk had geworpen.
Nog tegenwoordig wijst men u een blauwe
zerk met een aantal stukjes koper ingelegd,
die de stukken verbeelden varn het lichaam
van de ongelukkige opzichter.
Zoals zij daar voor ons staat, de kathe
draal van Antwerpen, is het buiten kijf een
van de schoonste, een van de grootste en
tevens een van de indrukwekkendste hoofd
kerken van de -gehele christelijke wereld.
Van waar ook gezien, beheerst zij de stad,
die aan haar voet enligt uitgestrekt en de
nauwste banden verenigen haar met het volk
van Antwerpen.
Te allen tijde vond de blijcjschap en de
smart, de vrolijke opgewondenheid en de
angstige vreze der burgerij een weerklank in
die hoge toren, wiens wijdklinkende stem
over het ganse land weergalmde, oproepende
tot vreugde- of rouwbedrijf, oproepende ook
tot strijd en tegenweer. Het ganse bewogen
leven van de middeleeuwse poorterij trilde,
jubelde, klaagde, toornde, ^tormde in de me
talen stemmen van het 'klokkenspel de
wondervolle toren, gebeeldhouwd als een
reliekschrijn, was tevens de belfoort van
Antwerpen, wiens somber of vrolijk, w'iens
waarschuwend of opwekkend lied de ge
meente verkondigde, wat de tekenen meld
den aan de politieke hemel.
Hoog, zo hoog bijna als de blik reiken kan,
verliest zich de spits in de blauwe luchtvan
verdieping tot verdieping, van omgang tot
omgang stijgt die toren al hoger en hoger,
hogen stapelen op bogen, totdat eindelijk zijn
uiterste punt, vierhonderd en zeventig voet
boven de grond is bereikt.
Bijna twee eeuwen duurde de bouw.
De waarheid is, zo wordt ons verder ver
teld, dat men niet weet, wie het plan van de
Onze-Lieve-Vrouwekerk ontwierp, en even
min in welk jaar met de bouw een aavang
werd gemaakt. De oorspronkelijke kerk, die
een weinig meer noordwaarts lag en in ro-
maanse stijl was opgetrokken, werd in 1124
dor Burckhardt, bisschop van Kamerijk, in
gewijd. Deze kerk bestond tot omstreeks de
helft van de vijftiende eeuw, toen zij werd
afgebroken om ruimte te maken voor de
tegenwoordige kathedraal.
Volgens een geschreven kroniek zou de
eerste steen van het nieuwe gebouw in 1352
zijn gelegd. De leiding van het werk was op
gedragen aan Jan Appelmans, die in 1398
overleed en door zijn zoon Pieter werd op
gevolgd. Bij diens overlijden in 1434 nam
Jan Tack zijn taak over, op wie, in 1449,
meester Everaert volgde. Gedurende dit tijd
perk van honderd jaren werd het schip en
het grote koor gebouwd met zijn omgangen
en kapellen, benevens de kapittelzaal, de
sakristien voor de kanunniken en de pries
ters, alsook de toren tot de eerste galerij.
Vermoedelijk hielden al deze bouwmeesters
zich nauwkeurig aan het oorspronkelijke plan
dat, zoals de stijl van deze delen der kerk
aanwijst, omstreeks het midden der veetien-
de eeuw moet zijn ontworpen.
De zuidelijke zijbeuken ttussen het grote
koor en de zuidelijke toren, te beginnen bij
de kapel van het Heilig Sakrament, werden
tussen 1425 en 1472 gebouwd de noorde
lijke zijbeuken, tussen het koor en de grote
toren, in de jaren 1472 tot 1500. Tot in 1611
waren het middenschip en de dwarsbeuken
(transepts) nog met een houten kan hedekt
de stenen gewelven dagtekenen uit de jaren
1611 toj 1616.
Meester Everaert bestuurdg do bpuw nog
in 1473. De werken werden tussen 1502 en
1518 voltooid door Herman de Waghemae-
ckere en zn zoon Dominicus, die zich echter
niet aan het oorspronkelijke plan hielden,
maar de smaak van hun tijd volgden. Dit
blijkt vooral aan de grote toren, die naar al
gemeen aanneemt in het jaar 1518 werd vol
tooid. Tot aan de omgang van de wijzer
platen zou de toren, naar men wil, overeen-
komsttig de tekeningen van Appelmans zijfl
opgetrokken. Het bovenste deel verraadt egq
andere stijl, de pvepladipg van ^e zogenaam
de flamboyante gpthiek ©n de uiterste spits
in renaissance-stijj, past zeker niet bij het ka
rakter van het monument.
Quinten Matsijs en de pomp.
Karei V, zo bewieert men, heeft eens over
PROVINCIALE BOOTDIENSTEN LOPEN ACHTER Dp FEITEN AAN.
De prognoses over het vervoersaan„v^
bij de Westerschelde-veren voor dg jspinen-
de jaren zijn dpgr de feitten al achterhaald.
De ramingen zijn te laag geweest. Daarmee
is de behoefte aan twee nieuwe boten voor
de de Westerscheldeveren duidelijk aan-qe-
ttoond.
Dit werd Maandag medegedeeld op een
persconferenttie te Middelburg, waar o.a.
de Commissaris van de Koningin en de di
recteur van de Provinciale Foptdienstten
aanwezig waren. Aan „Het Vrije Volk"
ontlenen wij hierover verder het volgende
De verbouwingen van de veerbotten „Ko
ningin Juliana, die deze maand weer in de
vaart koomt, „Prins Bennhard" en „Prins
Hendrik" hebben ttot gevolg, dat de pro
vinciale Stoombootdiensten dit winterseizoen
maar^eer schaars in het reserve-materiaal
zitten. Daardee is gezegd, dat de nieuwe
boten nooit te vroeg kunnen komen.
In een gesprek met de eZeuwse pers heb
ben de commissaris der Koningin, jhr. mr.
A. F. C. de Casembroot en de directeur van
de provinciale stoombootdiensten, mr. J. L.
Nieuwenhuis, een aantal achtergronden van
de huidige dienstuitvoering belicht. Daarbij
heben zij ook over het te verwachten ver
voersaanbod gesproken.
Statistische prognoses zijn niet nodig om
aan te tonen, dat de vloot moet wprden uit
gebreid. Alleen het aantal achtergebleven
auto's is al een sprekend bewijs van de nood
zaak van deze vlootuitbreiding. Bovendien
theoretische prognoses op grond van huidige
cijfers geven geen juist beeld. Het „sluime
rend vervoer" kan nooit in de prognoses
worden verwerkt. Het „sluimerend vervoer"
dat zijn de mensen, die het risico van een
wachttijd niet willen nemen en over België
naar of uit Zeeuwsch-Vlaanderen gaan.
Het zijn ook de toeristen, die plannen voor
een dagtocht naar Zeeland niet maken om
dat de boten een onzeker punt in huin reis
schema zouden zijn. Dat dit „sluimerend
vervoer" bestaat, is iedere dag weer met
feit §nte hewijzen. Bijvoorbeeld de jachtpartij
in de Braakmanpolder, waar de Brabanders
allemaal over België naar Zeeuwsch-Vlaan
deren kwamen.
Een ander bewijs. De reacties op het be
richt in de pers enige tijd geleden, dat de
„Dordrecht" weer op KruiningenPerk-
polder in de vaart zou worden gebracht.
Onmiddellijk steeg het vervoersaanbod. Toen
na enige dagen bleek, dat met de vergrote
„Dordrecht" de wachttijd niet was opge
heven, zakte het aanbod weer.
Aanpassen.
Het afgelopen zomerseizoen is de gehele
vloott in de vaart geweest. De frequentie van
de verschillende lijnen werd zoveel moge
lijk aangepast aan het aanbod. Noodzake
lijke reparaties Werden des nachts uitge
voerd. Het onderhoud werd wel duurder,
maar het onderhoudschema werd er niet
door verstoord.
Voor het winterseizoen zal men over het
reserve-materiaal kunnen beschikken, dat
men ook in andere jaren achter de hand had.
De „stunt" van de Stoomboottdiensten in het
zomerseizoen was e enweloverwogen sttunt.
Het zou geen gevolgen hebben voor de
winterdienst.
Toen zijn de verbouwingen van de „Ko
ningin Juliana", „Prins Bernhard" en de
„Priins Hendrik" aan de orde gekomen. De
tweede klasse moest op deze botten be
neden het rijdek komen.
Toen de Scheepvaartinspectie deze ver
andering had goedgekeurd de veiligheid
is nu gewaarborgd is de „Koningin Ju
liana" als eerste uit de vaart genomen. De
verbouwing vraagt enkele maanden. Het
normale winteronderhoud slechts 3 weken.
Dat was de eerste korting op het reserve
materiaal.
Inmiddels is de Moerdijkpont „Willems
dorp" weer van de R.T.M. naar de pro
vinciale Stoombootdiensten gedirigeerd. De
„Willemsdorp" heeft echter bij Anna Ja-
pP
FIRMA
Markt 12
AXEL.
de toren van de Onze-Lieve-Vrouwekerk
gezegd, dat hij het betreurde, dat die Juweel
niet op een veilige plaats O^orgen kon wor
den om aldug gespaard te blijven voor de
v erwoestingen door de mensen en door de
tijd. Vooral in de 16e eeuw had de kerk in
wendig veel te lijden van de vernielingszucht
en de haat der beeldenstormers. Zo groot
was de verwoesting, dat de kathedraal noait
haar vorige luister geheel herkregen heeft.
Zeventig altaren, merendeels van marmer,
werden vernield en verbrijzeld, benevens
drie orgels, de doopvonten, tal van beelden
en schilderijen en kunstwerken van allerlei
aard. Kostbare doeken, zoals een Christus
aan het kruis varn de beroemde schilder
Qpinten Matsijs, werden door ruwe handen
aan flarden gereten,
Van de beroemde Quinten Matsijs mogen
wjj tot slot van deze herdenking van de
Kathedraal van Anttwerpen nog een korte,
merkwaardige historie navertellen.
Quinten Matsijs, een smidsgezel, werd ver
liefd op de dochter van een vermogend
poorter, die een minnaar en beschermer der
kunst was. Het meisje was de jonkman ge
negen, maar de vader weigerde zijn toe
stemming tot het huwelijk.
„Een kunstenaar is mij welkom", zei de
vader, „maar nooit geef ik de hand van mijn
dochter aan een smid, de minste onder de
werklieden 1"
Gekwetst in zijn eigenliefde en aangemoe
digd door de schone ogen van zijn beminde
bood Quinten aan uit dat verachte ijzer met
behulp van zijn hamer een kunstwerk te
scheppen, dat de patriciër niet ongevallig
zou zijn. Deze nam het voorstel aan en aan
stonds toog de brave jongen aan de arbeid,
Met onberispelijke fijne smaak en onbetwist
baar talent smeedde hij het ijzeren paviljoen
boven de pomp op de Handschoenmarkt en
met deze wonderschone schepping won hij
dg hnnd zijner beminde. Toch wierp hij
hamer en smeedtang weg om straks met
niet minder talent bet penseel te hanteren.
En nog altijd staan zij daar in Antwerpen
pomp en kerk, de eerste in de schaduw van
de laatste, doch slechts letterlijk en zeker
niet figuurlijk, want zij wedijveren in
schoonheid
HOEVEEL RADIOLUISTERAARS
TELT NEDERLAND?
Het aantal aangegeven radio-ontvang
toestellen in Nederland bedroeg per 1 De
cember 1955 2.081.985 tegen 2.071.483 op
1 November 1955. Op 1 December 1955 wa
ren er 524.670 aangeslotenen op het draad-
omroepnet tegen 521.637 op 1 November.
DE WERKLOOSHEID IN NOVEMBER.
In de maand November steeg het aantal
geregistreerde werkloze mannen van 24.664
tot 31.963, terwijl de bezetting van de aan
vullende werken toenam van 5595 tot 8551,
zodat de ttotale geregistreerde arbeids
reserve van 30.259 met 10.255 opliep tot
40.514. Deze stijging moet geheel worden
toegeschreven aan het naderende winter
seizoen .Als gevolg van de gunstige weers
omstandigheden (dit in tegenstelling tot het
vorig jaar, toen niet zo lang kon worden
doorgewerkt) en van de hoogconjunctuur,
waardoor veel vrijkomende arbeiders elders
kunnen worden geplaatst, bleef de werk
loosheid zich op een laag niveau bewegen.
Eind November van het vorig jaar immers
lag de geregistreerde arbeidsreserve bijna
12.000 hoger.
Het aanbod van bouwvakarbeiders steeg
van 4056 tot 6481, veenarbeiders van 1140
tot 1626, landarbeiders van 4572 tot 9784,
transportpersoneel van 1582 tot 1792 en
losse arbeiders van 6509 tot 8429. In enkele
groepen, zoals metaal en handel, trad een
lichte daling op.
De vraag naar mannelijk personeel daalde
van 62.981 tot 60.288.
De relatieve werkloosheid was eind No
vember het hoogst in Drente met 30 werk
lozen per 1000 mannelijke beroepsbeoefe
naren en het laagst in Limburg met 5, ter
wijl het Rijksgemiddelde 10 bedroeg. Voor
Zeeland bedroeg dit 14.
Het aantal als werkloos geregistreerde
vrouwen steeg van 3905 tot 3981. De ge
registreerde vraag naar vrouwelijk perso
neel daalde van 33.707 tot 32.975.
coba Polder op de stenen gezeten en moet
dus eerst in dok.
De vernieuw'de „Dordrecht" vaart nog
steeds op kolen. Zijn vermogen is daardoor
te gering om in smal vaarwater te kunnen
manoeuvreren. Wanneer volgende week in
de haven van Kruiningen weer wordt ge
baggerd, zal de „Dordrecht" wel niet kun
nen varen.
Uiterst behoedzaam werkt men dientenge
volge met het materiaal dat de dienst kan
uitvoeren. Wanneer thans een schip uitvalt,
kan dat betekenen, dat een gehele dienst
moet worden stilgelegd. Het zou de slechtste
dienst zijn, die mx aan het publiek kan be
wijzen.
De radar-apparatuur.
Dit publiek verwondert er zich wel eens
over, dat door de mist de densten vaak ge
staakt worden. Het vraagt dan, of de radar-
apparatuur, waarmee de schepen zijin uit
gerust, dienstuitvoering mogelijk kan maken.
Ook daarover heeft de heer Nieuwenhuis
het een en ander verteld.
Radar is tot 30'40 meter nauwkeurig.
Met uitzondering van Vlissingen zijn de
mondingen van de Zeeuwse havens vrij
smal. Bij het binnenvaren op radar bestaat
dus het risico, dat door dat onnauwkeurige
radargebied van 30—40 meter het schip
precies op de stenen terecht komt. Een ri
sico, dat nog groter is, omdat de stroom het
schip gemakkelijk iets uit zijn koers kan
zetten.
Bij het binnenvaren van Breskens is er
nog een extra risico. De twee scherpe boch
ten, die het schip daar moet maken, doen het
radarbeeld vervagen. Al deze risico's mogen
niet worden genomen, zeker niet in een pe
riode van schaars reserve-materiaal.
Nieuwe havens zouden op dit punt ver
betering kunnen brengen. Aan de haven van
Perkpolder zullen volgend jaar voorzieningen
worden aangebracht.
Voor de nieuwe veerhaven van Breskens
is een breedte op de laagwaterlijn van min
stens 70 meter verzocht. Daarmee worden de
mogelijkhed engroter om bij mist op radar
te kunnen varen.
Nieuwe havens dus om ook bij ongunstige
weersomstandigheden de dienstuitvoering
beter te kunnen garanderen. Maar vooral
nieuwe boten om het aanbod te kunnen ver
werken.
„Wij blijven achter bij het aanbod", zei
de heer Nieuwenhuis. „Wij moeten precies
als voor de oorlog weer een slag voor komen
op het aanbod".
*H >.ju vu 3tj
ABONNEMENTSPRIJS: Losse nummers 6 cent
Kwartaal-abonnement
Axel binnen de kom f 1,55 Andere plaatsen 11,75
Buitenland f 2,00
81] contracten belangrijke reductie.
Ingezonden Mededelingen 20 cent per m.m.
70#J?^ertf,lën fma?:lmum 6 regels) 1-5 regels
70 ceat iedere regel meer 12 cent extra.
