AXELSE COURANT
Modieus in weer en wind
Röntgenstraling een zegenrijke vinding
i. C.VINK
Frankcring bij abonnement. Axel
WOENSDAG 9 NOVEMBER 1955
70e Jaargang No. 12
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN
VERSCHIJNT IEDERE WOENSDAG EN ZATERDAG
Drukker - UitgeefsterFIRMA J. C. VINK
Red. en Adm.: Axel, Markt 12, Tel. 0 1155-646
HoofdredactieJ. C. VINK
FIRMA
Markt 12
AXEL.
Ideaal voor ieoer
Idle brieven schrijft!#f
STEEDS EN OVERWEGEND TEN GOEDE AANGEWEND.
L
Op 8 November was het 60 jaar geleden, dat Wilhelm Conrad von Röntgen de naar
hem qenoemde straling ontdekte. Er zijn weinig overwinningen op de natuur behaald
die zo tot de verbeelding spreken als de zijne, zowel in wetenschappelijke kringen
als bij het grote publiek. Hij heeft haar in alle menselijkheid, volkomen wars van
persoonlijke aspiraties, de mensheid aangeboden als een stralend geschenk enkel met
de trots, die de wetenschappelijke vorser vervult, wanneer hij de natuur een van
haar qeheimen heeft ontfutseld.
Wat de nattur aan Röntgen heeft prijsgegeven is steeds en overwegend ten goede
aanqewend, hetgeen men niet van alle vindingen kan zeggen. Wat de diamant is
onder de edelstenen, is Röntgens ontdekking onder de opzienbarende wetenschap
pelijke resultaten xan de laatste 60 jaar. Wie was Röntgen Waarvoor wordt zijn
straling toegepast
Op een gure Novemberavond van het jaar heel. Hij maakt een dikke dennenhouten
1895 loopt een man eenzaam door de stra
ten van de universiteitsstad Würzburg een
stille,gesloten figuur, met de bedachtzame
passen van een diep nadenkend wetenschaps
mens. Hij richt zijn schreden naar de Uni
versiteit, een burcht van donkerte in de
onverlichte straat, waar hij binnen gaat en
automatisch zijn weg vindt door de gangen
naar het Psensisch Laboratorium. Alleen in
het lege gebouw ontsteekt hij een spaarzaam
i lichtje om nog een paar uur voort te gaan
met zijn experimenten. Zijn ogen dwalen
door de zaal voor hij begint. Hier voelt hij
zich thuis. Hier is hij de baas, de leider, al
gedurende zeven jaren. Hij heeft het rede
lijk ver gebracht en hij vindt het voldoende.
De wetenschap is zijn alles. Daarnaast heeft
hij zijn liefhebberij, met zichzelf alleen in de
bossen en de bergen te dwalen, op jacht naar
edel wild. Hij hoeft niet nog hoger te stijgen.
Hij vindt het goed zo. Al zou ooit een vijftig
jarige nog streven naar aanzien en roem, hij
niet. Hij zeker niet
In 1845 werd hij te Lennep in Duitsland
geboren als de zoon van een rijke koopman.
Hij bezocht o.a. een Gymnasium in Utrecht
en studeerde nadien in Zürich. Geslaagd
voor het examen machinebouwer, zou hij als
assistent van professor Kundt meegaan naar
diens laboratorium in de Universiteit van
WürzburgHij mist de bekwaarmeid.
Lange jaren gingen voorbij. Hij werd na
tuurkundige en werkte op verschillende Duit
se universiteiten, ontwikkelde zich tot een
buitengewoon kundige experimentator. In de
tachtiger jaren van de negentiende eeuw
vond hij erkenning en werd benoemd tot lei
der van het Universiteitslaboratorium te
Würzburg. En zoals vele physici van zijn
tijd, hield hij zich bezig met de bestudering
van het gedrag der kathodestralen.
„Spelen" met spanningen.
Deze avond is een der vele, in de reeks
van ochtenden, middagen en avonden van
jngespannen arbeid. Daar staat op de tafel
de Croos'se buis, een glazen buis met sterk
verdunde lucht, waarin hij de kathodestraien
zal opwekken. Over de buis heen een licht
dicht foudraal van zwart karton. In de na
bijheid toevallig een scherm met kristallen
barium-platina-cyanuur. Waarvoor het dient
weet niemand. Dat ding staat er al zo lang.
Wat verder op de tafel fotografische platen
plank los uit een kast en houdt die tussen
buis en scherm het licht verdwijnt niet. Nog
dikkere houtblokken haalt hij weg bij het
haardvuur en probeert het daarmee de stra
ling blijft zichtbaar. Dan komt zijn hand tus
sen buis en scherm en hij ziet de schaduw
van het vlees en de beenderen. Een ogenblik
staat hij stil om dit verrassend nieuwe te ver
werken. Zijn oog valt op de filmcasseites.
Met een sprong is hij bij de tafel, opent de
cassettes, ontwikkelt de platen en deze blij
ken te zijn belicht
Na het vinden het zoeken.
Deze gedenkwaardige avond van het vin
den wordt gevolgd door een rusteloos zöekèn.
Hij ontdekt, dat hij te doen heeft met een ge
heel onbekende straling, die zich rechtlijnig
voortplant, door alles, zelfs metalen, heen-
idringt, een fotografische en fluorescerende
werking heeft, waarmee men onzichtbare
dingen zichtbaar kan maken, zelfs kan foto
graferen. Met feilloze zekerheid herkent hij
bijna alle eigenschappen van die straling.
Op 28 December 1895 doet hij een voor
lopige mededeling in de ..Sitzungsberichte
der Physikalisch-Medicinischen Gesellschaft
zu Würzburg", jaargang 1895, no. 9, die in
het begin van het volgend jaar de wereld
ingaat, tien en een halve pagina lang Über
eine neue Art von Strahlen. De inhoud is
zo overtuigend, dat aan het feit van de ont
dekking der nieuwe straling niet getwijfeld
kan worden, zó volledig, dat latere experi-
mentalisten lange jaren niets belangrijks meer
zullen kunnen vertellen, wat hij al niet had
ontdekt. Het is hem duidelijk, dat deze stra
ling kan worden toegepast op medisch-diag-
notisch gebied en in de techniek. Hij stelt zich
voor, wat er gaat gebeuren. En hij zegt tegen
zijn vrouw „So, jetzt kann der Teufel los-
gehenHij is op één slag beroemd. Hij
is de eerste natuurkundige, die (in 1901) de
Nobelprijs verwerft. Maar hij blijft dezelfde
die hij altijd geweest isen weigert ver
heffing in de adelstand, die men hem aan
biedt. Want er zijn maar drie dingen die
waarde voor hem hebben zijn wetenschap
pelijke onderzoekingen, zijn familie, zijn l'H"
de voor de natuur. Hij blijft een in zichzelf
gekeerd man. En eenzaam sterft hij te
München op 10 Februari 1923. Een oude
huishoudster was zijn enige gezelschap, aan
wie hij moest vragen, de dokter te roepen.
Zijn straling had hij genoemd naar de
ontstekingen te bestralen. Er is nog geen
sprake van bescherming tegen de gevaarlijke
straling die naar alle richtingen aan de buis
ontsnapt. Vele wetenschappelijke onderzoe
kers en artsen worden in de eerste jaren het
slachtoffer van röntgenverbranding. De na
men van 197 röntgenpioniers uit alle landen
der wereld, die hun leven offerden, staan
gebeiteld in een gedenksteen in de tuin van
het Sankt Georg Krankenhaus te Hamburg
Sie waren heldenmütige Wegbereiter für
eine erfolgreiche und gefahrlose Anwendung
der Röntgenstrahlen in der Heilkunde
Inmiddels is reeds na twee decennia een
bruikbare buis ontstaan. Stap voor stap gaat
het in de richting van het bedrijfszekere
röntgenapparaat.
Gerepareerde buizen.
Dan brandt de eerste wereldoorlog dos.
Nederlands grenzen naar de industriële lan
den Engeland, Duitsland, Amerika, zijn ge
sloten. De Nederlandse röntgenologen ko
men met hun defecte buizen naar Philips in
Eindhoven. Men verdiept zich daar in het
nieuwe probleem om de helpende hand te
bieden met als resultaat: de gerepareerde
buizen zijn beter dan ze ooit geweest zijn.
Het gevolg van een en ander is, dat de Eind
hovense fabriek in 1920 een aparte groep
in het leven roept onder leiding van Dr. A.
Bouwers, die de opdracht krijgt met rönt
genstraling onbekende gebieden te ontsluiten.
Met drie stappen voorop.
Vijf en dertig jaar geleden leerde de prac-
tijk reeds, dat de toepassing van de röntgen
straling in de medische sector snelle vorde
ring moest maken. Thans weten we, hoe ge
leidelijk aan gezocht moest worden naar ge-
rafineerde methoden om het doorlichtbeeld
in fracties van seconden, ja zelfs bewegingen
van longen, hart, maag, ingewanden, bloeds
omloop „stil te leggen". Aanvankelijk echter
lagen de problemen hoog opgestapeld.
Allereerst het probleem van de ongewenste
straling, de grootste handicap In het
sterfjaar van Röntgen (1923) brengt Philips
een buis uit, welke op een kleine opening na
waar de straling door naar buiten kan tre
den geheel afgeschermd is door röntgen-
absorberend chroomijzer, vastgesmolten aan
het glas de „Metalix". Het stralengevaar
tot een minimum gereduceerd Een ferme
stap voorwaarts
Dan is er het gevaar voor hoogspanning.
Bij het aanraken van de toevoerleidingen
naar kathode en anode krijgt men het ge
hele spanningsverschil tussen de beide elec-
troden door het lichaam, ook bij het aan
raken van de buis zelf, door het optreden
van een overslag via het lichaam naar de
aardeHet Nederlandse bedrijf demon
streert op het internationale Röntgencongres
te Stockholm in 1928 het eerste draagbare,
hoogspanningszekere en stralingsbeveiligde
röntgendiagnostiekapparaat, waarvan alle
hoogspanningvoerende delen in geaarde
metalen omhuling zijn weggewerkt. Dit ap
paraat wordt als iets baanbrekends be
schouwd en gaat een klassieke rol spelen
in de röntgenologie.
Er is nóg een moeilijkheid. Elk röntgen-
beeld is een schaduwbeeld. De stralings
bron moet zo klein mogelijk zijn om een
scherp schaduwbeeld te geven. Als de elec-
tronenbundel echter op een te klein vlak van
de anode botst, zal de warmte-ontwikkeling
daar ter plaatse zo enorm hoog zijn, dat het
materiaal gaat smelten Philips boekt in
1929 opnieuw succes en lanceert een buis
met draaiende anode, die dus telkens op een
andere plaats door de electronenstraal wordt
gebombardeerd en waarvan elk getroffen
deel van onder het bombardement is weg
gedraaid voor het kan smelten. Deze buis
kan tienmaal zo hoog belast worden als de
voorgaande en brengt aanzienlijke verbete
ring in de scherpte van het röntgenbeeld
het is de „Rotalix", van fundamentele be
tekenis voor de kwaliteit van de röntgen
foto. Deze drie novelties zijn de fundamenten
waarop de jonge Eindhovense röntgenin-
dustrie haar verdere activiteiten bouwt.
DANK ZIJ NEDERLANDSE REGENKLEDING.
in lichtdichte casettes. De buis, het scherm, -"-—a y _tralina
de fotoqrafische platen ze hebben niets grote onbekende in de Algebra X-straling
ae lotograiisciie pioi*. n:» „o^onWaardiae avond was de 8st<
met elkaar te maken.
Hij gaat aan het werk. De minuten en uren
verstrijken. Nu en dan loopt hij naar een
tafeltje aan de andere muur van de zaal,
waar een minuscuul lichtje de vellen papier
beschijnt die vol raken met berekeningen,
de een na de ander, zoals het al zovele avon
den precies hetzelfde is gegaan. Tot een van
tevoren bedoeld tastbaar resultaat komen die
berekeningen niet. Hij „speelt maar wat
met hoge spanningen, telkens hogere span
ningen in de glazen buis deze avond nog
hoger de spanning opgevoerd Hij kijkt
op van zijn papieren, onwillekeurig in de
richting van de buis. Een rustpozeHet
is bijna volkomen donker in de zaal. Hij ziet
een zwakke lichtglans op het scherm. Hij kan
zich niet herinneren, het ooit eerder te heb-
ote onDeKtuiuc m i "a -- --
Die gedenkwaardige avond was de 8ste
November 1895, dus nu zestig jaar geleden.
Voorspel.
De eerste röntgenfoto die Röntgen maakt,
is het skeletbeeld van de hand van zijn
vrouw. Deze verschijnt in tal van geïllu
streerde bladen. Verbazing gaat door de
wereld. Amper vier maanden na zijn be
kendmaking wordt zijn straling toegepast.
Beunhazen en artisten in de diverse schoon
heidsinstituten der grote steden prijzen de
straling als hét middel aan. Hun optreden
duurt niet lang. Spoedig zijn ze genoodzaakt
van het röntgentoneel te verdwijnen. De
vele nuttige gebruikers der straling echter
zien spoedig in, dat deze (in de diagnostiek)
kan worden toeqepast bij het onderzoek van
zich niet herinneren, het ooit eerder te heb- bitten en de structuur van het beender-
ben gezien. Hij kan zich met vergissen van Röntgen verhuist in al
s er duidelijk. Hij ziet het immers met zijn sreisei. u
eigen ogenHet scherm licht op Maar
die lichtstralen moeten vloeien tussen buis
en scherm Er is nergens een andere
lichtbron. Als dat zo is, schijnen ze ook door
het kartonnen foudraal heen, waar een zon
nestraal beslist niet door kan. Het zijn dus
ook geen kathode stralen Dan krijgt de
koorts van een jachtig zoeken naar het on
bekende hem te pakken. En hij zet een boek
van duizend bladzijden dik tussen buis en
scherm en nog verdwijnt het licht niet ge-
stelsel. De buis van Röntgen verhuist in al
zijn argeloze engevaarlijke eenvoud
naar de spreekkamers der artsen en de labo
ratoria van de physici. Met alle noodlottige
gevolgen van die, in zeker opzicht te snelle
invoering van het nieuwe medium in de
medische practijk. Men weet nog niet, dat
de werking der röntgenstralen niet opbou
wend, maar beschadigend is voor de weef
sels van het menselijke lichaam, van welke
eigenschap men later in de therapie gebruik
zal maken door kwaadaardige gezwellen of
Nog niet zo heel lang geleden maakte men
zowel in binnen- als buitenland een regen
jas volgens het geijkte model met een lat op
de rug, met of zonder capuchon in drie
kleuren beige grijs en marineblauw. Die
werden dan in zes prijsklassen gebracht en
daarmee was het probleem van de sortering
opgelost.
Inmiddels is daarin een grote verandering
gekomen. Tegenwoordig is voor een grote
regenkledingfabriek een sortering van 50
modellen voor de dames en 40 voor de heren,
allen in een zeer uitgebreid kleurengamma,
niets bijzonders.
De vrouw die er prijs op stelt goed ge
kleed te gaan voelde zich vroeger zeer on
behaaglijk als ze uit moest en er kwamen
dreigende wolken opzetten. Tegenwoordig
kan men ook in een regenmantel naar ver
kiezing modieus, elegant, sportief, exotisch,
romantisch of zakelijk zijn. Het is zelfs zo.
dat velen na de mooie zomermaanden blij
zijn de regenmantel weer eens te kunnen
dragen. Dit geldt voor hen die hun keuze
lieten vallen op één van de vele, modieuze,
maar uitgesproken typen regenmantels. Er
komen echter ook meer en meer regenman
tels van materialen die een geheel ander ka
rakter hebben, zoals ottoman, satijn, nylon
en vooral de prachtige tweeds, die de zomer
mantel die bij ons zo dikwijls niet aan bod
komt, uitstekend kunnen vervangen.
Regenkleding maakt men tegenwoordig
in een ongekende variatie van materialen,
zoals poplin, gechangeerde katoen, wollen
gabardine, corduroy, samenstellingen met
dacron, nylon, rayon enz. Die kunnen ons
allemaal tegen de regen beschermen, even
als een zijden parapluie dat kan, maar het
brengt problemen met zich mede. De Neder
landse regenkleding-industrie heeft dat tij
dig begrepen en is er niet voor terugge
schrokken kostbare appartuur aan te schaf
fen om de stoffen te controleren op kwaliteit
en waterafstotendheid, zodat men een ga
rantie kan geven voor een goed product
(Wel dient men te bedenken, dat geweven
stoffen, die waterafstotend zijn gemaakt bij
intense buien toch de kans lopen door te
regenen. Waterdicht zijn alleen gegummeer-
de stoffen en plastics.) Het is dan ook geen
wonder dat onze regenjassen ook in het bui
tenland zeer gewild zijn. Hoewel de export
de laatste jaren terugloopt waarschijnlijk
ten gevolge van de enorme vraag in het bin-
nenland gaan belangrijke hoeveelheden
regenkleding o.a. naar Scandinavië, België,
Frankrijk, Zwitserland, Duisland en Fin
land en de laatste tijd gaat ook de Engelse
markt meer belangstelling tonen. De Neder
landse plastic regenjas wordt o.a. gedragen
in Italië, Zwitserland, Tanger, de Libanon
,en de Congo. De productie neemt ondanks
het personeelsgebrek nog steeds toe en be
reikte vorig jaar een totaal van 1.820.000
stuks.
De modellen volgen de laatste modelijn
dit jaar veel grote kragen, terwijl de capu
chon steeds meer plaats maakt voor een flat
teus regenhoedje. Natuurlijk denkt men bij
ons ook aan de vele ietsers die de regen
moeten trotseren. Moor hen zijn er jassen
met een losse klep van voren met een rits
sluiting, of een al dan niet ingebouwde fiets-
rok. Aardig zijn ook de combinaties van effen
jassen met een voering, hoed en parapluie in
een fleurig ruit^essin.
We kunnen tegenwoordig tegen een bui
1 WUOlNOUnU
ABONNEMENTSPRIJS: Loise nummert 6 cent
Kwartaal-abonnement j
Axel binnen de kom f 1,55 Andere plaatsen f 1,73
Buitenland f 2,00
ADVERTENTIEPRIJS: 8 cent per m.m.
Bl] contracten belangrijke reductie.
Ingezonden Mededelingen 20 cent per m.m.
Kleine advertentiên (maximum 6 regels) 1-5 regels
70 ceat iedere regel meer 12 cent extra.
4lcll opucuiy
U CUILLt.ll V.AA
