AXELSE COURANT
Land uit water op de E 55.
VOOR DE POLEN WAS ER GEEN V-DAY.
Frankermg bij abonnement. Axel
ZATERDAG 14 MEI 1955
69e Jaargang No. 64
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN
VERSCHIJNT IEDERE WOENSDAG EN ZATERDAG
Drukker-Uitgeefster: FIRMA J. C.VINK
Red. enAdm.: Axel, Markt 12, Tel. 0 1155-646
Hoofdredactie: J. C.VINK
Ideaal voor ieder
die brieven schrijft!
FIRMA
Markt 12
AXEL
POOLSE VERZETSSTRIJDERS KREGEN RUSSISCHE GEVANGENIS
ALS BELONING VOOR HUN VRIJHEIDSSTRIJD.
Maart - April 1945 - Geallieerde legers bezetten West- en Zuid-Duitsland.
Geallieerde bommenwerpers zaaiden een chaos in de Duitse steden. Het Rode
Leger bestormde Berlijn. De overwinning was nabij maar terwijl zij kwam,
verzwond het gemeenschappelijke, dat de Geallieerden verenigd had. En het
lange proces begon, dat geleidelijk aan allen de grote verschillen tuusen Oost
en West duidelijk zou maken.
In Mei 1945 tekenden de Duitsers, die de vijandelijkheden op 1 September 1939
door hun inval in Polen begonnen, de onvoorwaardelijke overgave van Duits
land eerst te Reims op 5 Mei, toen Gp 8 Mei in Berlijn. Maar voor hen, die
er oog voor hadden waren de voortekenen donker. Een andere tirannie stond
op het punt zich dwingend aan de wereld op te leggen. Polen, dat zoveel ge
offerd had, was steeds nog en is tot op heden bezet gebied. En al
mochten wij juichen, voor de Polen Was er geen V - Day.
Onder de vraagstukke» welke in het
kader van het na-oorlogse Europa moesten
worden opgelost, was één van de belang
rijkste dat van de betrekkingen tussen Polen
en Rusland. De Poolse regering in Londen,
verklaarde zich andermaal bereid om met
de Sovjet-regering alle betwistte aangelegen
heden te bespreken. Begin Maart 1945 zoch
ten hoge officieren van het Rode Leger con
tact met leiders van de Poolse verzetsbe
weging en boden hun reisgelegenheid naar
Moskou aan om deel te nemen aan de be
sprekingen aldaar. Een rode generaal be
loofde hun ,,op zijn woord van eer" dat
zij in Rusland vrijgeleide zouden hebben
en dat hun vervolgens zou worden toege
staan naar Londen te vliegen voor het voe
ren van besprekingen met de Polen aldaar
en dan naar Polen terug te keren.
Op 27 Maart 1945 hadden vice-premier
jan Jankowski, Kazimierz Puzak, voorzitter
van het ondergrondse parlement en generaal
Leopold Okulicki, de laatste bevelhebber
van het ondergrondse leger, een ontmoeting
met kolonel-generaal Ivanow in een van de
voorsteden van Warschau. Van deze ont
moeting keerden zij niet terug. De volgende
dag begaven zich nog dertien Poolse leiders
naar hetzelfde punt van samenkomst. Ook
zij keerden niet terug.
Wie het waren.
Het waren, behalve de drie hierboven ge
noemde personen Adam Bien, lid van de
ondergrondse ministerraad Stanislaw Ja-
siukiewicz. bestuurslid van de Nationale
Partij; Alexander Zwierzynski,-vice-voor-
zitter van de Nationale Eenheidsraad Ka
zimierz Baginski, idem Stanislaw Mierzwa,
gedelegeerde van de Boerenpartij Zbigniew
Stypulkowski, oud-lid van het parlement en
gedelegeerde van de Nationale Partij Jozef
Chacinski, gedelegeerde van de Christelijke
Arbeiderspartij Eugeniusz Czarnowski, ge
delegeerde van de Democratische Partij
Franciszek Urbanski, secretaris van Een
heidsraad en gedelegeerde van de Chr. Ar
beiderspartij Stanislaw Michalowski, gede
legeerde van de Democratische Partij Ka
zimierz Kobylanski, gedelegeerde van de
Nationale Partij Antoni Pajdak, lid van
de ministerraad en gedelegeerde van de
Socialistische Partij Jozef Stemmler. tolk
van de delegatie.
Gearresteerd en onvindbaar.
Op 6 April maakte de Poolse regering in
Londen bekend, dat de Sovjets hun belofte
betreffende een vrijgeleide hadden gebroken
en dat de zestien leiders gearresteerd en on
vindbaar waren. Eerst op 4 Mei gaf Rus
land in San Francisco bij monde van Molotov
toe, dat de mannen werden vastgehouden.
De volgende dag gaf het Sovjet-persbureau
Tass als toelichting, dat de leiders schuldig
waren aan „afleidingsmanoeuvres in de rug
van het Rode Leger en dat zij in afwachting
waren van hun berechting.
Anglo-Amerikaanse verontwaardiging
Uit San Francisco, waar de eerste ont
moeting van de ministers van Buitenlandse
Zaken van de Grote Drie via Yalta plaats
vond, werd bekend gemaakt
,,De heer Eden en de heer Stettinius gaven
jegens de heer Molotov uitdrukking aan
hun ernstige bezorgdheid wegens deze met
zoveel vertraging ontvangen inlichting en
vroegen hem te trachten een volledige toe
lichting te verkrijgen betreffende de arres
tatie van deze Poolse leiders, een volledige
opgaaf van hun namen en bericht omtrent
hun tegenwoordige verblijfplaats. De minis
ter van Buitenlandse Zaken van Groot-Brit-
tannië heeft over deze zeer ernstige ontwik
keling rapport uitgebracht aan Zijne Majes-
teits Regering en heeft de heer Molotov me
degedeeld, dat hij inmiddels de besprekingen
over de Poolse kwestie niet kan voort
zetten."
Enkele dagen later zeide Eden op een
persconferentie in San Francisco ,,Ik moet
er met nadruk op wijzen, dat het aantal van
zestien Polen, die als vermist worden opge
geven en omtrent wie wij meer dan een*
maand geleden bij de Sovjet-regering na
vraag hebben gedaan, vrijwel alle leidende
figuren van de Poolse verzetsbeweging om
vatte. Deze mannen hadden gedurende de
gehele oorlog een voortreffelijke naam in
het verzet tegen de Duitsers
Het „proces".
In Moskou, zichtbaar voor heel de wereld
had de comedie plaats van het „proces"
door buitenlandse rechters tegen de werke
lijke vertegenwoordigers van de Poolse Staat
die na een vijf jaar lange ondergrondse strijd
tegen Duitsland waren „opgedoken". De
laatste bevelhebber van het ondergrondse
Poolse leger, generaal Okulicki, zei in de
rechtszaal
„Dit is een politiek proces. Het heeft tot
doel, de Poolse ondergrondse regering te
treffen. Gij kunt niet bewijzen, dat wij niet
vijf lange jaren tegen de Duitsers hebben
gestreden, maar gij wenst ons nu, zoals bij
soortgelijke, politieke processen, te beroven
van alle politieke.voordelen door deze strijd
gewonnen. De echte patriotten en democra
ten namen deel aan die strijd. Gij beschul
digd ons van samenwerking met de Duitsers
en tracht ons zodoende onze eer te ont
nemen. Gij beschuldigd 300.000 soldaten
van het ondergrondse leger, de beste der
Poolse patriotten
Het Militaire College van het Hoogge
rechtshof der U.S.S.R. bevond twaalf van
de zestien patriotten schuldig aan alle of een
gedeelte van de „aanklachten".
Generaal Okulicki werd veroordeeld tot
tien jaar vice-premier Jankowski tot acht
jaar Bien en Jasiukiewicz tot vijf jaar,
Puzak tot 1^2 jaar- Baginski tot een jaar,
Zwierzynski tot acht maanden, Czarnowski
tot zes maanden en Stypulkowski, Mierzwa,
Chacinski en Urbanski tot vier maanden.
Tegenover een geweldige overmacht en
terreur hadden deze mannen sinds 1939
tegen de Duitsers gevochten. Het Russische
gerechtshof bevond hen schuldig in een
proces, waarvoor in het internationale recht
geen precedent bestond.
Het was nog geen jaar, nadat mc. Win
ston Churchill in het Lagerhuis had gezegd
„Als de uiteindelijke, geallieerde overwin
ning is bevochten, zal het heldenlied van
Warschau niet worden vergeten. Het zal
een onsterfelijke herinnering blijven voor de
Polen en voor de vrienden der vrijheid over
de gehele wereld."
Nu werden zij, die in deze strijd een lei
dende rol hadden gespeeld, veroordeeld.
Na tien jaar.
Generaal Okulicki, die tot tien jaar ver
oordeeld werd, moest uiterlijk 26 Maart van
dit jaar uit de gevangenis worden ontslagen.
Alle anderen reeds veel vroeger.
Wat gebeurde er in werkelijkheid
Generaal Okulicki, premier Jankowski,
Jasiukiewicz en Pajdak keerden niet terug.
Hun lot is onbekend.
Bien keerde onlangs naar Polen terug.
Puzak en Mierzwa werden ontslagen,
maar opnieuw gearresteerd in Polen en ver
oordeeld tot jarenlange gevangenisstraf.
Beiden zijn in de gevangenis gestorven.
Czarnowski, Urbanski en Chacinski over
leden na de terugkeer in Polen, ongetwijfeld
in verband met de doorstane folteringen.
Michalowski en Kobylanski werden na de
terugkeer in Polen opnieuw gearesteerd en
veroordeeld tot jarenlange gevangenisstraf.
Baginski (die énkele jaren in een gevan
genis in Polen had doorgebracht) en Stypul
kowski is het gelukt naar het Westen te
ontvluchten. Zwierzynski en Stemmler leven
in Polen, waarschijnlijk in vrijheid.
In totaal dus vijf overledenen, vier ver
misten', twee In de gevangenis, drie in Polen
en twee gevlucht naar het Westen.
Dit is in de werkelijkheid het resultaat
van de pogingen om in „eervolle vriendschap
en gelijkberechtiging" een billijke en duur
zame oplossing der Pools-Russische moei
lijkheden tot stand te brengen.
Het resultaat tevens van de tien jaar ge
leden in Yalta gehouden conferentie, die de
wereld geen vrede en veiligheid brachten
en waardoor landen als Polen, Roemenië,
Hongarije, Tsjecho-Slowakije, Bulgarije, Est
land, Letland en Littauen werden gestort in
de slavernij van de hamer en sikkel.
Billy Strenk.
De inzending „Land uit Water" op de
E 55 wil een bescheiden overzicht geven
van de ontwikkeling der middelen, die zijn
gebezigd in de nu al eeuwenlang durende
en altijd voortdurende strijd van Nederland
tegen het water en de wind.
Voor het begin onzer jaartelling, toen ons
land nog niet bedijkt was, woonden de
mensen in het Noorden van ons land op
door hen zelf opgeworpen heuvels „terpen"
genaamd.
De Terp.
Als men op de inzending Land uit Water
po de E 55 op de ongeveer 38 meter lange
dijk wandelt, zal men vandaar uit een ma
quette zien van zulk een opgeworpen hoogte,
een „terp" dus, zoals die in Groningen en
Friesland nog worden aangetroffen. De ter
pen werden bij het hoger komen der vloeden
ook verhoogd. Daardoor hebben de terpen
in de loop der tijden verschillende lagen ge
kregen, en ten slotte kwam op de hoogste
laag een kerkje te staan, dat als wijkplaats
diende, als de dijken doorbraken en de terp
onder water gezet werd. De verschillende
lagen zijn op de maquette te zien. Daarnaast
staat een grote peilschaal, die men de basis
van onze strijd tegen het water kan noemen.
Wie op de gedachte is gekomen, omstreeks
het jaar duizend met het bedijken van het
land is onbekend. Wel weten we, dat men
er in Friesland mee is aangevangen en we
weten ook, dat onze zeedijken al gauw een
zekere vermaardheid hadden, want Dante
heeft er al prijzend over geschreven. Die ver
maardheid hebben de Nederlandse dijken
behouden. De dijkbouw heeft zich zodanig
ontwikkeld, dat de hedendaagse dijken
machtige bouwwerken genoemd kunnen
worden.
Eén van Nederlands bekende dijkbouw-
kundigen was Andries Vierlingh, rentmees
ter van Prins Willem van Oranje, die om
streeks 1570 een boek schreef, dat ook voor
onze tijd nog van belang is. Toen hij in
1579 overleed woonde er in het Noord
hollands plaatsje De Rijp een jongetje van
vier jaar, dat later de beroemde Leeghwater
zou worden, de „Leegmaalder" van de
meren. Dan moet de naam genoemd worden
van Christiaan Brunings, de in 1805 ge
storven directeur-generaal van 's Lands Ri
vier- en Zeewerken, wiens nagedachtenis
geëerd werd door een grafschrift, dat hem
aanduidt als „Nederlands Raad en Be
schermer tegen de Woede der Zee en der
Stormen".
genoemd worden de namen van Caland,
Lely en Lorentz. Pieter Caland, de schepper
van de Nieuwe Waterweg, Lorentz, die
Nederland en de Zuiderzee-werken grote
diensten bewees met zijn getijberekeningen
en dan Cornelis Lely, de grondlegger van
de huidige Zuiderzee-werken.
Standbeeld van Lely.
Van al deze mannen heeft men er één ge
kozen om geheel deze reeks behoeders van
Nederland te vertegenwoordigen, dr. C. Lely.
Zijn standbeeld zal staan bij de Dijk op de
E 55 in de inzending Land uit Water, als in
spirerend voorbeeld voor de huidige en ko
mende generatie.
Met een variant (ontleend aan het ge
noemde boek De Dijken) op de woorden,
die op de Afsluitdijk staan Een volk dat
leeft, bouw't aan zijn toekomst, zou men
kunnen zeggen Een Nederland dat leeft,
bouwt aan zijn dijken.
Daarom een ongeveer 38 meter lange
en ruim 3 meter hoge dijk op de E 55, met
een stormseinmast er op. Op die dijk staande
heeft men een overzicht over de gehele in
zending. Men ziet hoe het water uit het af
wateringskanaal in de boezem wordt ge
pompt en het door de dijk naar zee dient te
worden afgevoerd. Aan de zeezijde is het
talud van de dijk bekleed met verschillende
soorten bekledingstypen van steensoorten en
betonblokken. Het boveneinde van dit talud
is een grasmat. Men ziet verder hoe er ge
bruik wordt gemaakt van zandasfalt, een
nieuwe toepassing voor dijkbekleding, die
o.a. op Goeree en Overflakkee is gebezigd.
Hierna komen we langs de Zuiderzee-
maquette, die een indruk geeft van de om
vangrijkheid van de afsluiting en de inpol
deringen van de Zuiderzee.
Hierna weer verder gaande is de ramp
van 1 Februari 1953 in beeld gebracht, welke
de bevolking van Nederland heeft wakker-
geschud en laten zien, dat met nog groter
energie moet worden gewerkt om hun erf
goed tegen het water veilig te stellen. Deze
grotere energie moet worden aangewend om
de ontwerpen te kunnen uitvoeren zoals deze
in de maquette van het „Delta-plSn" zijn
vastgelegd.
De storm van 1953 heeft geleerd, dat onze
verdedigingsgordel tegen het water nog on
voldoende is en dat er krachtige maatrege
len genomen moeten worden. Een doelmatige
verkorting van de verdedigingslinie kan Ne
derlands veiligheid belangrijk verbeteren.
Vandaar ook het plan om de zeegaten af te
sluiten. Verder wandelend gaan wij, na eerst
op de kruin van de binnendijk de werking
van het electrisch gemaal en de ouderwetse
Wipmolen gezien te hebben, langs de mod-
dermolen, zoals die in de 16e eeuw in Am
sterdam en omgeving werd gebruikt, terwijl
links van ons enige modellen van moderne
baggarwerktuigen zijn opgesteld, waarmede
door de Nederlanders ook in het buitenland
grote haven- en rivierwerken zijn uitgevoerd.
Engkele foto's van zulke werken in het bui
tenland zijn hier eveneens opgesteld.
Boeiend is hier verder een afdeling, waar
men bezig is met het splitsen van staal
draden e.d. die bij baggerwerken worden
gebruikt.
Buiten.
Het buitengedeelte van de inzending Land
uit Water is bijzonder interessant omdat hier
veel aandacht wordt besteed aan het bagger
bedrijf. De baggermolen is een van de voor
naamste werktuigen, die tot Nederlans bloei
heeft bijgedragen. Nederlandse baggerfirma's
hebben een grote vermaardheid gekregen in
de gehele wereld en zij hebben van tal van
landen opdrachten gekregen voor het uit
voeren van grote werken. Industrieën voor
de bouw van baggermateriaal hebben zich
ontwikkeld, o.a. voor het lassen van bag-
geremmers, zoals dit op de E 55 te zien zal
zijn.
Rijswerkers en koffie.
Andries Vierlingh en Cornelis Vermuy-
den, Graaf Willem III en Christiaan Bru
nings, Leeghwater en Lely, Caland en Lo
rentz, Cruquius en van zovele anderen, zijn
de namen verbonden aan de beveiliging van
ons land, aan de strijd tegen het water en
aan de winning van land uit water. Maar
er zijn ook vele, vele mannen, wier namen
niet genoemd worden in het boek der ge
schiedenis en die toch met ere vermeld moe
ten worden. Dit zijn de mannen van Slie-
drecht, Werkendam enz. en de millioenen
andere arbeiders, die aan de drooglegging
de landwinning, de dijkenbouw, de bagger
werken, kortom aan alles wat met de veilig
heid van ons land verband houdt, hebben
gewerkt.
Om hun hulde te brengen en de bezoeker
een indruk te geven van hetgeen deze dap
pere, vakbekwame mensen doen, kan men,
als onderdeel van de inzending Land uit
Water .buiten een groep rijswerkers bezig
zien met het maken van de zinkstukken, Li.
een soort matrassen van rijshout en riet, die
het onder-waterbeloop van de dijk moeten
beschermen tegen de stromingen van het
water. En ieder, die zich even temidden van
deze „ferme jongens, stoere knapen" wil be
geven om' hun werk gade te slaan en te be-'
wonderen, zal in de nabijheid ook even
kunnen toeven in de echte rijswerkerskeet,
waar men een kop koffie zal kunnen kopen.
Men is dan helemaal in de sfeer van „Land
uit Water" en van het lied van de arbeid.
,1,
ABONNEMENTSPRIJS: Losse nummers 6 cent
Kwartaal-abonnement
Axel binnen de kom f 1,55 Andere plaatsen f 1,75
Buitenland I 2,00
ADVERTENTIEPRIJS8 cent per m m.
Bij contracten belangrijke reductie.
Ingezonden Mededelingen 20 cent per m.m.
Kleine advertentiën (maximum 6 regels) 1-5 regels
70 cent iedere regel meer 12 cent extra.
