Nieuw!
1
1
OCTANIUM* pen!
Moeizame strijd tot behoud van onze molens
OCTANIUM
Boekhandel Fa J. C. VINK, Mark 12
De kleine wereld van DON CAMILLO.
Symbool van Neerlands schoonheid.
met de opzienbarende
is een legering van
8 speciale soorten metaal.
De gedachte om windkracht aan te wen
den als energie-bron is bijna even oud als
de wereld. Toch vindt men op de aarde
maar een klein plekje, dat beroemd is ge
worden om zijn aanwending van windkracht.
Dat plekje is Nederland met zijn karakteris
tieke water- en graanmolens, die nu al
eeuwen in het landschap staan en onze har
ten zo snel doen kloppen voor dit polder
land, vooral wanneer men jarenlang in het
buitenland heeft vertoefd.
De bouw van molens in de vorm waarin
wij ze nu nog graag zien is waarschijnlijk
begonnen kort na het jaar 1400. Toen had
men in verschillende delen van het land
dagelijks last van overtollig water. Er werd
naarstig gespeurd naar middelen om hieraan
een eind te maken.
Het zijn vermoedelijk twee inwoners van
Alkmaar geweest, die de eerste twee water
molens in de zo geliefde vorm in het Hol
landse landschap hebben gezet. Zij heetten
Floris van Alkemade en Jan Gieten zoon.
De eerste baksels waren bouwvallige exem
plaren, maar daar is spoedig verbetiering
in gekomen, anders zouden we nu geen mo
lens meer bezitten, die de eeuwen hebben
getrotseerd. Toch wordt hun aantal steeds
geringer.
Eens bezat Nederland meer dan 8000 mo-
De in bedrijfstêlling.
Na deze demonstratie ging men groepsgewijze naar
de centrales te Axel, Zaamslag en Zuiddorpe, waar
bij aankomst monteurs druk bezig de hon
derden tijdelijke verbindingen die nog Instonden met
de oude centrales met bossen tegelijk door te knippen
en de burgemeesters werden uitgenodigd Aige stop
pen te verwijderen waarmee dan de nieuwe centrales
in bedrijf kwamen.
Hoe het in Zuiddorpe en Zaamslag verliep weten
wij niet, maar in de Axelse centrale bleek wel dui
delijk dat de abonné's direct daadwerkelijk gingen
proberen ,,of het werkteWant het was nog geen
kwart over een toen de hele installatie stond te
ratelen en te tikken dat een leek horen en zien ver
ging en men zich als een kat in een vreemd pak
huis voelde tussen al deze geheimzinnige draden met
ratelende schakelaars, tellers en wat dies meer zij.
De monteurs zaten hier als ware duivelskunstenaars
tussen en ontdekten op onbegrijpelijke wijze de fouten
die door sommige abonné's werden gemaakt waarop
deze prompt te horen kregen, dat zij het verkeerd
hadden gedaan, niet hadden gewacht op de kiestoon,
de cijfers in een verkeerde volgorde hadden gedraaid,
bij een interlocaal gesprek hadden vergeten eerst de
0 te draaien of iets dergelijks. Overigensliep alles
op rolletjes en het drukke gebruik bewees stellig de
waardering van de abonné's voor deze vernieuwing.
De inrichting van de centrale.
Hierin zijn vele technische snufjes, zoals b.v. een
automatische temperatuur-regeling, een automatische
regeling \ian de vochtigheidstoestand, een serie con
trolelampen, die mogelijke storingen melden, en welke
lampen ook weer zijn verbonden met de centrales te
Terneuzen, zodat de centrales in Axel, Zaamslag en
Zuiddorppe volledig automatisch kunnen werken zon
der enige bediening of bewaking, aangezien op deze
wijze ook elke storing aan de controle te Terneuzen
wordt doorgegeven. De stroomvoorziening geschiedt
door de P.Z.E.M., doch indien deze stroomvoor-
zienjng uitvalt staat een nood-agregaat gereed om
de centrale in bedrijf te houden.
Ook de berekening van de gesprekkosten gaat ge
heel automatisch. Iedere abonné heeft een eigen teller
die de kosten van een gesprek in eenheden van drie
cent registreert en maandelijks worden de standen
van deze tellers gefotografeerd, waarna de incasso
afdeling de nota's klaar maakt aan de hand van
deze gegevens. En mocht er gegronde reden zijn om
aan de uitkomst van deze telling te twijfelen, welnu
dan kan men een speciaal apparaat inschakelen, die
van een willekeurige abonné van elk gesprek de tijd
van aanvrage, de tijdsduur en het gevraagde nummer
registreert. Uiteindelijk blijkt dan meestal dat niet de
teller fout is geweest, maar dat er b.v. door perso
neel of bezoekers clandestiene gesprekken zijn gc
voerd die de nota hoog deden oplopen.
En zo zijn er nog meer zaken waar men zich als
leek over kan verbazen wanneer men het inwendige
van zon centrale beziet.
De automatisering in de practijk.
In het algemeen blijkt men zich aardig met de
nieuwe toestellen vertrouwd te kunnen maken. Er
waren enkele abonné's wier toestel niet werkte, om
dat zij de draadjes niet hadden doorgeknipt en er
waren er die zonder bestudering van de aanwijzingen
in de gids niet wisten hoe te handelen, zoals b.v.
de abonné die door de telefoondienst om kwart over
een werd gebeld en verzocht werd evien terug te
bellen,, waarna hij de haak van het toestel legde en
tot drie uur onbereikbaar bleefToen belde hij terug
en deelde desgevraagd mede, dat hij niet wist hoe
hij met dat nieuwe ding moest werken en zijn bril
niet eerder had kunnen vinden
Mogen wij dit relaas tenslotte besluiten met de
wens uit te spreken dat deze automatisering ook
weer zal mogen bijdragen tot een verdere econo
mische ontwikkeling en grotere bloei van onze streek.
lens, waarvan er nu nog maar 1300 over
zijn. En nog steeds daalt het aantal van
onze „nationale reclameborden". Uit recla
me-oogpunt is er geen betere blikvanger
voor Nederland buiten onze grenzen dan
de Hollandse molen. Er wordt met deze
voorsteling dan ook zoveel reclame gemaakt
dat veel vreemdelingen enigszins teleurge
steld door Nederland reizen bij het zien van
zo weinig molens.
Sinds de komst van de motor heeft de
molen zijn economisch bestaansrecht voor
maaldoeleinden verloren. Het hoge bouw
werk met Wieken, die in de wind moeten
hangen is uieraard duur in onderhoud. We
kunnen onze grond wel goedkoper droog
houden, zo redeneren wij rationalisten van
de twintigste eeuw. Maar we zijn er niet
klaar mee. Lang en zonder tegenspraak heeft
men toegegeven dat molens steeds sieraden
zijn voor het landschap. Het is een stand
punt, dat thuis hoort onder het ministerie
van kunsten en wetenschappen. Daar kan
een molen alleen niet van draaien.
Draait u de wieken naar de zijde van
waterstaat, dan vangt u geen wind. Uit
waterstaatkundig oogpunt heeft de molen
zijn betekenis verloren. Ook de boer ziet
liever een gemaal dan een molen. Hij ziet
naar de betekenis van het waterpeil voor zijn
maaiveld en heeft over het algemeen alleen
's Zondags tijd om over het landschap te
turen. Slechts uit een oogpunt van defensie
hebben de windmolens nog grote betekenis,
want wat doet men met een electrisch ge
maal wanneer de stroomlevering wegvalt,
zoals we in de jongste oorlog hebben onder
vonden. Maar men kan de maatschappij niet
bouwen op een oorlogstoestand en dus wordt
het vroegere molenleger tot een kleine kudde.
Moderne molens.
In dit verband is het aardig om op te
hernieuwde belangstelling is gewekt voor
merken, dat er in verschillende landen juist
de windkracht en haar betekenis. Men is na
studie tot de conclusie gekomen dat er op een
hoogte van tweehonderd meter regelmatig
winden waaien, die voldoende krachtig zijn
om een propeller voortdurend in beweging
te houden.
Geleerden en technici hebben daarop hun
hersens en verbeeldingskracht aan het werk
gezet. Men heeft de energie van de wind
kracht over de gehele aarde op vijftig bil-
lioen kilowatt-uren per jaar berekend, zodat
men een millioen steden van vijftigduizend
inwoners met behulp van windkracht ener
gie zou kunnen leveren.
De windkracht zou in electriciteit kunnen
worden omgezet met behulp van zeer hoge
torens, waarop een rotor een turbine zou
door middel van een generator het elec
trisch vermogen van een paar duizend kilo
watt. Verscheidene windmolens moeten sa
men een krachtstation vormen. Inplaats van
rotors, die in een horizontaal vlak draaien,
zou er ook gebruik gemaakt kuanen worden
van geweldige propellers, die een verticale
cirkel beschrijven.
Ziedaar onze molen in moderne vorm.
Veel hoger, zodat men bijna nekkramp
krijgt om de propellers te kunnen zien en
UIT DE OUDE DOOS.
IV.
In 1887 werd er veel zout gesmokkeld. Op één dag
stonden er in Breda 25 zoutsmokkelaars terecht. Ze
kochten het in België voor 3 cent per kilo en brach
ten het hier aan de man voor 10 cent per kilo. Be
pleit werd de zoutaccijns maar af te schaffen, daar
het de staat meer kostte aan onkosten dan de accijns
opbracht.
Op 1 April 1887 vierde dr. de Fouw, de dorps
dokter, en met hem heel Axel feest ter gelegenheid
van zijn 40-jarig verblijf en dokterspraktijk alhier.
Op 20 April werd de voormalige pastorie en tuin
der Ned. Hervormde Kerk verkocht aan A. J. Blan-
kert voor 1850. Het was niet die pastorie, die nu
bij de grond van het stadhuis getrokken is, maar aan
de overkant van de Markt, waar nu H. J. de Jonge
woont.
Een advertentie van Ivens, Drieschouwen, herin
nert aan de in 1887 bestaande steenbakkerij.
Dan komt November 1887 een bericht voor, dat
aan ds. F J. Wolf te Odijk, die door de Ned. Her
vormde Kerk alhier was beroepen, door het classicaal
bestuur te Wijk bij Duurstede de nodige getuigschrif
ten waren geweigerd.
Op 21 December komen twee berichten voor le.
dat Zondag 26 December ds. Wolf zijn intrede zal
doen bij de Dolerende gemeente alhier en 2e. dat
Maandagsmiddags heeft de Kerkeraad der Ned. Her
vormde Kerk alhier met de organisatie van 1816 ge
broken en werd de Dordtse Kerkenorde van 1619
aangenomen. Vijf der acht kerkeraadsleden gaan met
de reformatie mede.
zonder enige waarde voor het landschap.
Niettemin berusten zij op hetzelfde principe,
zodat er op het gebied van molens ook nooit
iets nieuws onder de zon zal zijn.
Behoud wat je hebt.
Wij willen er intussen voor waken dat
onze nog bestaande molens niet verloren
gaan. De bond „Heemschut" en de vereni
ging „De Hollandse Molen" hebben op dit
terrein bergen werk verzet. Met hulp van
een regeringssubsidie van een halve ton in
het jaar tracht men onze molens te behou
den. Dat is practisch onmogelijk.
Er dient dan ook verdere bescherming te
worden geboden. Zuid-Holland gaat in de
zen vooraan. Het heeft een verbod uitge-
vaadigd om molens af te breken of te ver
anderen zonder haar toestemming. Helaas
geldt een dergelijk verbod nog niet lande
lijk en toch moeten Wij die kant op met in
achtneming van de economische blelangen
van de eigenaars.
Als maalwerktuig heeft de molen afge
daan. Zij is economisch versleten, doch zij
herleeft een economische wedergeboorte als
bezienswaardigheid voor de toerist, die ons
rand bezoekend, zijn molens wil zien om er
thuis van te vertellen.
«Vil Nederland zijn naam als toeristen-
land behouden, dan dient men te overwegen
ol er hier en daar geen molens kunnen wor
den bijgebouwd. Dit betekent niet het terug
zetten van de klok, want in 1951 zijn er on
danks hoge bouwkosten nog drie molens aan
ons bezit toegevoegd. Indien er geen andere
mogelijkheid bestaat kan men het interieur
van de molen wel inrichten als restaurant
of museum.
Het zou geen dwaasheid zijn wanneer in
verschillende plaatsen van het land, die ver
betering van het toerisme wensen en over
voldoende schoonheid van het landschap be
schikken, eens enkele molens werden ge
bouwd. Buitenlanders staan er met open
ogen naar te kijken en de aanwinst zal een
bijdrage betekenen voor Neerlands waarde
als nieuw toeristisch centrum van Europa.
Ook in onze eigen streek worden de mo
lens steeds zeldzamer en al vele fraaie
bouwwerken verdwenen door onvoldoende
onderhoud.
Laat ook hier alles gedaan worden door
de bezitters, eventueel met steun van parti
culieren of overheid om de nog aanwezige
molens in stand te houden, tot sieraad van
ons polderlandschap.
FILMNIEUWS
Wanneer ooit het gezegde „Iedereen moet deze
film zien opgeld doet, dan is het stellig voor de
film die deze week in „Het Centrum" wordt ge
draaid, n.l. het Frans-Italiaanse werk „De kleine
wereld van Don Camillo".
Na de faam, die dit werk als boek en als film
reeds in ons hele land heeft gemaakt, is het moei
lijk hier nog een aanbeveling te geven. Wij geloven
wel dat iedereen de namen én van Don Camillo èn
van Peppone kent en wellicht ook een van de vele
belevenissen heeft horen vertellen en dat zal dan
stellig al voldoende aanbeveling geweest zijn om deze
kans nu de film te zien niet te missen.
Met een overzicht van de inhoud van deze film
die de waardering vhn deskundigen van alle rich
tingen heeft, willen wij deze aanbeveling besluiten
Het verhaal leidt ons naar een klein Italiaans dorpje
waarvan de inwoners heen en weer geslingerd wor
den tussen de Kerk en de Communistische partij. De
leider van de Partij is Peppone, die tevens de bur
gemeester is. De Kerk wordt vertegenwoordigd door
de priester Camillo. Beiden willen het goede voor
de gemeenschap, maar zien de verwezenlijking
uiteraard met andere middelen.
Ze verfoeien elkaar die twee. Maar ze kunnen
toch ook niet buiten elkaar. Als Peppone eens een
klacht indient bij de bisschop omdat de driftige Don
Camillo, die als bijzonder sterk bekend staat, vijf en
twintig communisten zwaar toegetakeld heeft en de
bisschop besluit Don Camillo over te plaatsen, is het
Peppone zelf ,die deze rigoureuze maatregel weet te
verhinderen.
Ze hebben overigens beiden temperament. En dat
is de oorzaak, dat hun „gedachtenwisselingen" bijna
aitsluitend bestaan uit vuistgevechten.
Die verschillen van mening gaan over de meest
uiteenlopende zaken. Als Peppone de school wil ver
groten, komt Don Camillo voor de restauratie van
de kerktoren op. Als Don Camillo gelden inzamelt
voor het door hem te stichten sportpark legt Peppone
de eerste steen van een volksgebouw. Als Peppone
de processie boycot, is het Don Camillo, die op alle
(jemeentebiljetten schrijft„Peppone is een ezel
Op duizend en één manieren kapen ze elkaar de
vliegen af, waarop dan onherroepelijk de strijd volgt.
Maar even onherroepelijk verzoening. Want niet al
leen toont Don Camillo begrip voor de gerechtvaar
digde sociale verlangens der „lege magen", waarvoor
hij de „volle magen" verantwoordelijk stelt, vpn zijn
kant komt Peppone toch niet los van zijn eerbied
voor de Kerk. Hij laat toch ook zijn zoon dopen, al
is het met de naam van Lenin.
Na strijd verzoening dus. Maar omdat ze slechts
mensen zijn, volgt dus op elke verzoening weer strijd.
De Parker „21" ls in alle onderdelen een
Parker product bij uitnemendheid. Alleen de
fraai gestroomlijnde Parker „21" heeft
de OCTANIUM pen, die zo gemakkelijk over
het papier glijdt, en waarmee men schrijft
zonder vermoeid te raken. De Parker „21"
wint het van alle andere merken in dezelfde
prijsklasse. Vraag Uw winkelier U deze
perfecte, nieuwe Parker vulpen te tonen.
Er is een keuze uit aantrekkelijke
kleuren en uit verschillende penpunten.
Parker 21vulpen
slechts f 35.-
Parker „21" set f 55-
Copyright Parker Pen
Kan niet vervormen
Kan niet roesten
Onverslijtbaar
Soepel en toch sterk
IMP.: PARKER SERVICE N.v. - BEURS DAMRAK, AMSTERDAM-C.
