lëdëriandsë klokken
beieren over de gehele aarde
met de zorgen opzij
ORANJEBOOM BIER!
HAMEA***
Gebr. Hemony goten eerst kanonnen
HOOFDPiJ^! 4»
UIT ONZE OMGEVING.
UITVOERING VAN DE OPENBARE
LAGERE SCHOOL.
RECHTSZAKEN.
SPORTNI
DE RONDE VAN WEST-VLAANDEREN.
INGEZONDEN STUKKEN
BEKENDMAKINGEN.
In de 15e eeuw trok een klein aantal smeden van
stad tot stad door de in opkomst zijnde Neder
landen. 'Zij hadden maar weinig gereedschap en
materiaal bij zich. Kwamen zij in een welvarende
stad, waar men juist een nieuw stadhuis of grote
kerk aan het houwen was, dan boden zij de be
stuurders aan de prachtige bouwwerken van een
luidklok of klokkenspel te voorzien. Zij lieten zich
voor dit werk flink betalen. Met enkele opdrach
ten per jaar verzamelden zij een flink inkomen.
Een werkplaats hadden zij niet. De klokken wer
den aan de voet van de toren gegoten. Zo ont
stond het bedrijf van dc klokkengieters, waarvan
er nu nog enkele in'ons land gevestigd zijn.
Het gieten van dc klokken eist een bijzondere
vakbekwaamheid en wie er uiet volkomen in ge-
gegroeid is, wordt bij zijn arbeid door menige mis
lukking afgestraft. Tegenwoordig wordt elke klok
voordat hij wordt opgehangen op zuiverheid van
toon getoetst. Is de klank niet zuiver dan gaat
hij eerst naar dc draaibank, waarop hij bijgeslagen
wordt.
Zelfs aan zo'n draaibank worden bijzondere eisen
gesteld. Het apparaat mag niet met de bodem
meetrillen. In Heiligerlee heeft men daartoe eerst
een geweldig betonnen voetstuk gemaakt, dat wel
24 ton weegt en liefst vijf meter in de grond zit.
Op dit voetstuk rust de draaibank, waar een
klok omgekeerd op terecht komt. Aan de rand
van de klok wordt dan een stemvork bevestigd,
die bij trilling de juiste toonhoogte aangeeft. De
klok wordt zolang bijgeschaafd tot dc stemvork
gaat meetrillen en. daarna kan het klokkenspel
een aanvang nemen.
De eerste klokkengieters beschikten nog niet
over zulke technische hulpmiddelen en daarom
ontbreekt er soms veel aan de echte oude klok
ken. die nog het product zijn van zuiver hand
werk. Zelfs de 16c eeuwse klokkengieters Gerijt
van Wou en Gobelinus Moor verstonden hun vak
nog niet in de perfectie, d.w.z., zij waren niet
steeds in staat terstond een zuivere klok te
gieten.
Hun vakgenoten Francois en Pierre Hemony,
waren ongetwijfeld betere kunstenaars. Zij waren
geschutgieters van beroep, maar de 30-jarige oor
log verjoeg hen van huis en haard. Blijkbaar
heeft hen dit zo aangegrepen, dat zij hun oorlogs
bedrijf omzetten in een werkplaats des vredes.
Zij begonnen in Amsterdam een klokkengieterij
M van de HoUua die daar vervaardigd ri|n.
dt uien sr nu nog verscheiden in ons land
terug. van uitstekende kwaliteit. Da'
i- y „en de k k voogdij van
de Ned. Herv. Getne< van Uitgeest ee« aan
bod kreeg u Am 11: om de door d Heuiou/s
gegoten klok «er besc kciug te stellen als ba- s-
kiok voor een carillon van de Atirea UmVe**tty,
D; kerkvoogdij zou er twee nieuwe luidklokken
voor in de plaats krijgen en een bedrag ont
vangen van 10.000 voor de restauratie van haar
pastorie
HET GIETEN.
Doch de Gebr. Hemony hebben waardige op
volgers in de nu bestaande klokkengieterijen in
ons land. Het grote geheim van de „klokken-
smid" ligt in het gieten, meer dan in het vinden
van de juiste metaallegering. De klokspijs be
staat uit een mengsel van 80o/o koper en 20 0/0 tin.
Terwijl het mengsel in de oven gaar kookt, wordt
dc laatste hand gelegd aan de vorm. Zo'n vorm
bestaat eigenlijk uit drie delen de kern, de valse
klok en dc mantel, die alle uit klei worden ver
vaardigd
De werkelijke klok wordt om de kern gegoten
terwijl de buitenkant van de klok wordt gevormd
dooi de mantel. Om nu de mantel goed te kunneU
construeren, wordt eerst de klok in Jdeï om de
kern geboetseerd met inscriptie en versiering in
begrepen. De inscriptie cn de versiering komen
dus in spiegelschrift in de mantel te staan.
Alle delen worden voorzien van een dunne laag
was om ze gescheiden te houden. Wanneer de
vormen goed gebakken cn gedroogd zijn, worden
de kern en de mantel samen in de gronl gegra
ven. Dc valse klok heeft dan zijn werk verricht.
Tussen de kern en de mantel bevindt zich nu een
holle ruimte, waarin het metaal wordt gegoten.
Om dit te bewerkstelligen wordt er een goot van
de oven naar de vormen in de grond gelegd,
waardoor het gloeiende metaal de vorm kan be
reiken.
Bij het ingieten bevinden zich twee gaten in
de vorm, één voor het toelaten der vloeistof en
één om de gassen en de lucht de gelegenheid te
geven te ontsnappen. Het vakmanschap van de
klokkengieters komt tot uiting bij het vullen
der vormen. Dit moet niet te snel geschieden
het vormen van luchtbellen te voorkomen. Aan
dc kleur van de grauwe dampen uit het tweede
gat kan de vakman reeds zien, of het gieten
gelukt is. De beste klokkeu zijn die, welke niet
behoeven te worden bijgewerkt.
k
01de v - roemde klokken voor
tarn verheven taak gereed gemaakt. Hun ver
maardheid is internationaal. Niet alleen uit de
V. S. en uit Canada komen bestellingen, maar
ook uit Mexico en de Philippijnen. Met recht
kan worden gezegd, dat de Nederlandse klokken
over de gehele aarde beieren. Dat is niet alleen
een grote eer, maar zo wordt ook een stroom
van deviezen naar ons land geleid.
Is het wonder, dat wij juist tegen de Pasen
bij monde van onze vorstin een carillon aan
geboden hebben aan de Verenigde Staten van
Amerika, die zoveel hebben bijgedragen voor hev
behoud van onze vrijheid
De klokken zijn het Symbool van die vrijheid
zonder welke hun gejubel niet wordt gewaar
deerd. Mét die vrijheid worden steeds onze klok
ken geroofd en vernietigd. Dat is tijdens de Duitse
bezetting wel gebleken. Onze torens stonden stom
in het landschap en huil stemmen lagen aan brok
stukken op een Hainburgse opslagplaats. Nu giet
onze belangrijkste klokkengieterij weer meer dan
vijfhonderd exemplaren per jaar. Zij luiden in
Amerika als een symbool, van de nooit stervende
vrijheid. Zij juichen met Pasen over de zege van
het Leven over de dood. Moge met hun export
naar alle delen van de wereld de gedachte van
vrede en vrijheid steeds meer ingang vinden bij
alle volken, die hun zilveren stemmen zullen horen.
Vanwege het Paasfeest verschijnt de AXELSCHE
COURANT Woensdag a.s. niet.
VEILIG VERKEER.
Naar wij vernemen ligt het in de bedoeling
van het plaatselijk comité voor Veilig Verkeer
ook dit jaar weer deel te nemen aan de lande
lijke Veilig Verkeersweek
De schooljeugd zal in deze week weer He
diploma's ontvangen voor dc afgelegde examens,
terwijl ook de ouderen weer in de gelegenheid
zullen worden gesteld op bepaalde uren en dagen
hun kennis van de verkeersregels aan de practijk
te toetsen
Ook ligt het in de bedoeling van het comité om
onze jongste groep van weggebruikers, de brom
fietsers, de gelegenheid te bieden tot het volgen
van een uit vier lessen bestaande cursus in ver
keerstheoric en techniek over de bromfiets
niet het oog op het aantal ver-
'c>- - :i. 11 met bromfietsen, dat deze cur-
in ehoefte voorziet en wekken daarom
aromfiets berijden op om deze cursus,
vier achtereenvolgende Donderdagen
geven, te volgen. Wij verwijzen hier
toe uok uog even naar de in dit nummer voor
komende bekendmaking van de burgemeester.
Diverse andere plannen worden nog overwogen
om Axel ook dit jaar weer in het teken van
Veilig Verkeer te plaatsen.
Ook dc als een traditie aan deze week yer-
bonden oriëntatierit voor auto's motqreij en brom
fietsen zal dit jaar weer worden gehouden. In
tegenstelling met vorige jaren evenwel niet .als
sluitstuk van deze actie, doch als start. De
Veilig Verkeersweek wordt n.l. gehouden in de
laatste week van Mei en aangezien Hemelvaartsdag
juist op de hieraan voorafgaande Donderdag valt
heeft men gemeend deze rit op die dag te moeten
vaststellen, mede ter tegemoetkoming aan de veel
vuldige verzoeken van de Axelse zakenlieden die
om verschillende redenen op Zaterdagmiddag van
deelname waren uitgesloten. De voorbereiding en
organisatie zal geschieden in samenwerking met
de nog jonge Axels; Motor- en Autoclub M.A.C.A.
Donderdag organiseerde de Oudervereniging van
bovengenoemde schcol in „Het Centrum" alhier
een uitvoering voor haar leden. De grote zaal
was geheel bezet met schoolkinderen, liun ouders
en vele genodigden, toen de voorzitter van de
Oudervereniging het openingswoord sprak.
Na het zingen van het Zeeuwsch-Vlaams Volks
lied door alle leerlingen en een voordrachtje, be
stond het verdere programma hoofdzakelijk uit
kindertoneelspel door verschillende groepjes van
de schooljeugd
Een drietal toneelstukjes werden op leuke cn
onbevangen wijze door de jeugdige dilettantjes ver
tolkt. Ook de prachtige, dikwijls sprookjesachtig
aandoende costumcring, droeg veel bij tot het
slagen van het geheel en dc vervaardigers hiervan
mag dan ook een compliment niet worden onthouden
Evenals aan het toneel kon men ook aan de
zangnummertjes, die ter afwisseling werden uit
gevoerd, merken, dat zowel de uitvoerende jeugd
als de leerkrachten zich ijverig op hun taker,
hadden toegelegd.
Waar men zich tot in alle geledingen alle moeite
had getroost en alle medewerkenden, zowel op
als buiten het toneel zich beijverd hadden om cr
een prachtige avond van te maken, kon het ge-
brachtë^danVzijaez^spontane samntve'rkuig Jl".m
ook volkomen geslaagd genoemd worden.
De aanwezigen hebben volop genoten van het
kinderspel en lieten dit blijken door een gul en
spontaan applaus na de verschillende stukjes.
Na afloop van het programma werden nog de
prijzen van de grote verloting bekend gemaakt en
omstreeks het middernachtelijk uur toog iedereen
voldaan huiswaarts.
Het ligt in de bedoeling nog een heropvoering
te geven voor de afd. Axel van het Centraal Ge
nootschap voor Kinderherstellingsoorden, een idee
dat toe te juichen is en gezien het mooie doel! cn
het succes van de eerste uitvoering is het te
verwachten dat ook de tweede uitvoering even
succesvol zal zijn.
NIEUWE DAMESKAPSALON.
Zoals reeds uit advertentie's in ons blad is ge
bleken, heeft de heer S. J. L. Ortelee, als heren
kapper bij het Axelse publiek zeker geen onbe
kende, zijn zaak thans ook uitgebreid met een
damessalon
Niettegenstaande de slechts beperkte plaats
ruimte die hiervoor beschikbaar was is de heer
Ortelee er in geslaagd een prettige en practische
werkruimte in te richten metdaarnaast een klein
wachtkamertje voor de nog niet aan de beurt
zijnde dames
Een speciale dameskapper en diverse nieuwe
machines staan hier ter beschikking van de veel
eisende dames
BESTUURSFUNCTIES.
In de plaats van wijlen dc heer J. C. van Driel
is tot voorzitter van de Chr. Bouwvakarbeiders
bond en tot secretaris van de Chr. Besturenbond
gekozen de heer B J. Knieriem.
Het bestuur van de Chr. Besturenbond is thans
als volgt 1 C. A, Risseeuvy, voorzitter; B. J. Knie
riem, secretaris; A. C. van Tatenhove, penning
meester; Jac. van Doeselaar en A. v. d. Broeke.
BINNENBRANDJE.
Tijdens afwezigheid van de bewoners ontstond
Donderdagavond tegen middernacht brand in de
woning van de heer W, K. in dc Weststraat.
Een buurman bemerkte spoedig het begin van
brand en waarschuwde de brandweer die direct
met klein materiaal ter plaatse was en daar snel
ingiijpen ernstig gevaar wist te voorkomen. De
schade bleef beperkt tot enig huisraad en kleding
stukken.
De Rijkspolitie stelt een nader onderzoek in
nvir het ontstaan van de brand.
PREDIKBEURTEN.
Zondag 13 April (Ie Paasdag).
Ned. Herv. Kerk: 10 ifür Ds. P. J. Pennings
(bed. H Avondmaal), 2.30- uur Ds. P. J. Pennings
(medewerking kerkkoor).
Geref. Kerk: 10 uur en 2.30 uur Ds. A.
Kuiper.
Geref. Kerk. (Ds. Jan Scharpstraat 1). 10 uur
en 3 uur Ds. D. J. Couvée (bed. H. A.)
Geref. Gemeente. 10 uur en 2.30 uur Leesdicnst.
GEVONDEN VOORWERPEN.
Een broche, Wed D. Koster, Buthdijk O 70
WREDE KALVERENSMOKKELARIJ TE
CLINGE.
De douane te Clinge heeft Woensdag twee per
soden In verzekerde bewaring gesteld wegens po
ging tot frauduleuze uitvoer van 15 kalveren in
een personenauto. De kalveren en de auto voor
een totale waarde van f 2500 werden in beslag
genomen.
Tijdens visitatie van een veeauto ontdekte de
dienstdoende gmbtenaar, dat een der inzittenden
tekens gaf. Toen de ambtenaar opkeek zag hij
een personenauto naderen, waarvan de bestuurder
geen gevolg gaf aan de sommatie te stoppen.
Een collega van de ambtenaar wist hem echter
onder bedreiging met zijn vuurwapen te doen
stoppen. Bij visitatie van de personenauto ont
dekte men 15 kalveren achterin de auto. De poten
can de dieren waren vastgebonden en zo waren ze
op elkaar gestapeld. Veertien kalveren overleefden
de tocht, één was er gestikt. Een ergerlijk staaltje
van dierenmishandeling.
Met Crème HAMEA gezonde zuivere huid.
Met HAMEA Gelei goed verzorgde handen.
In dozen en tuben 47-93 ct.
Het is de Hamamelis die het 'm doet
BOTERSMOKKELAAR IN HOGER BEROEP
VEROORDEELD
Arrest wijzend in hoger beroep heeft het ge
rechtshof te 's-Gravenhage de 21-jarigs J. M. de
B. uit Hulst wegens overtreding van het deviezen-
besluit 1945 veroordeeld tot een jaar gevangenis
straf, waarvan vier maanden voorwaardelijk met
een proeftijd van twee jaren. Het voorarrest zal
in mindering worden gebracht.
De B. had op verschillende tijdstippen in 1951
tezamen met anderen in een gepantserde auto,
boter naar België gesmokkeld. Successievelijk werd
op die manier 2000, 2500 en 3009 kg. boter over
de grens naar België clandestien uitgevoerd.
De advocaat-generaal, mr. Kist, had op 27 Maart
1.1. een jaar gevangenisstraf geëist. De rechtbank
te Middelburg had de B. een jaar gevangenisstraf
opgelegd, waarvan zes maanden voorwaardelijk met
een proeftijd van twee jaar en aftrek van pre
ventieve hechtenis. P. Z. C.
Wielrennen.
Deze wegwedstrijd van groot formaat voor ama
teurs in Belgisch West-Vlaanderen wordt in de
Paasweek verreden. Aan deze uit zes étappen be
staande wielerwegwedstrijd over een totale lengte
van 624 km. nemen, buitenom de overgrote Bel
gische inschrijving, ook telkenjare Nederlandse,
Luxemburgse en Franse amateurs deel.
De aanleiding waarom wij hier enige regels aan
dit grootse wielersportfestijn hij onze Zuiderburen
wijden, wordt gevormd door het feit, dat onze
plaatselijke renner Rinus Verhelst voor de eerste
maal hierin zal meerijden. Wij willen hier aller
minst ons aan een kansberekening voor onze
stadgenoot wagen, daar het de eerste maal is dat
hij uitkomt in een dergelijk zware wedstrijd cn
bovendien omdat het verloop van een wieler
wedstrijd onder invloed staat van talrijke bijko
mende factoren, waardoor het ondoenlijk is zich
aan voorspellingen te wagen.
Wij laten hieronder alleen de start- en finish-
plaatsen volgen daar de belangstelling vanuit onze
streek, mede door de deelname van K. Inghels
uit Sas van Gent, er wellicht toe kan leiden dat
vanwege de Paasvacantie menig wielersportliefheb
ber uit onze omgeving zich getrokken voelt om
een van de hieronder genoemde plaatsen te be
zoeken.
Hieronder volgt dan het schema van deze koers
Zondag 13 April (lc Paasdag) le etappe van
Brugge naar Eernegein, 115 km.
Mijnhardt's Hoofdpijnpoeders. Doos 47 cent
Geachte Redactie.
Een reactie, als u het mij toestaat, op het
artikel van Dr. P. H. Ritter „Verwording".
Niet zo zeer, omdat er een waas van moedeloos
heid over ligt, als wel om de conclusie aan het
slot. Dr. Ritter wijt de „verwording" aan de
beperking van de persoonlijke ondernemingsgeest:
de arbeid die belemmeringen ondervindt; en de
vernietiging van de spaarzin. Deze factoren zouden
het verantwoordelijkheidsgevoel van de natie aan
tasten.
Ik wil daar toch graag enige bedenkingen tegen
inbrengen. De werkloosheid voor de oorlog heeft
internationaal aan het licht gebracht, dat „vrij
heid van de persoonlijke ondernemingsgeest" ener
zijds leidt tot zeer sterke ontplooiing, maar an
derzijds tot een maatschappij-structuur waarin een
zeer talrijke groep uit het arbeidsproces uitge
stoten wordt. Mijn vraag hoe stond het toen
met het verantwoordelijkheidsgevoel (dat toen in
zijn goede dagen was, volgens Dr. R.l) tegenover
deze groep
En wat te zeggen van „spaarzin", die perspec-'
tieven opent voor degenen die in de bevoorrechte
positie verkeren dat ze, vrijwel ononderbroken,
sparen kunnen. Maar welke toekomstbeveiliging
kunnen zij zich scheppen, die niet sparen kunnen
Ik bedoel nu niet degenen, van wie men zegt dat
ze zorgeloos zijn, maar die groep, die slachtoffer
wordt van de maatschappelijke structuii
Het komt mij voor dat ik aan mijn hoofdbezwaar
tegen het artikeltje van Dr. R. echter nu pas toe
ben. M.i. baseert hij het verantwoordelijkheids
gevoel op een drassige bodem. Immers kan er
slechts in de zuivere zin van het woord van ;ver-
arit woordelijkheidsbesef sprake zijn, wanneer een
mens zich bewust is, dat hij moet trachten zijn
maatschappelijke houding niet te laten bepalen
door zijn eigen (gunstige of ongunstige) omstandig
heden niet door kansberekening en niet door
belangen-overwegingen. Die mens weet pas wat
verantwoordelijkheid is, die zelf zo vrij staat
als een profeet en belangeloos de .belangen van
allen even zwaar laat wegen.
Dat men veelal het ijverigste is, als men voor
zichzelf in touw is, dat heeft m.i. nu juist niets,
maai' dan ook niets te maken met verantwoorde
lijkheid.
Daarom doet zich ook de vraag voor of deze
zuivere verantwoordelijkheid niet als basis nodig
heeft i een gezag hoven alle menselijk niveau, maar
dat in staat en bereid is op ons menselijk niveau
de willekeur en chaos van de belangenstrijd te
bezweren.
P. J. Pennings.
Zeer geachte Heer
Ondanks het feit dat u en ik blijkbaar tegen
gestelde opvattingen hebben, heeft uw brief mij
vreugde gedaan. Omdat hij mogelijkheid opent tot
discussie. De politieke strijdmethoden, die tegen
woordig worden gebezigd, bestaan in het slinge
ren met taboe's. Men wordt eenvoudig voor reactio
nair uitgekreten, indien men afwijkt van de pro
gressieve beginselen, welke de meerderheid van
ons volk aanhangt. U kiest een andere weg.
U meent, met mij, dat wij ons over de tegenge
stelde opvattingen, die in ons volk leven, hebben
te bezinnen en dat alleen doordenking der pro
blemen ons kan leiden tot een betere wereld.
Laat mij dan op de voorgrond stellen, dat naar
mijn inzien de tegenstelling tussen wat ik zal
noemen het socialistische en het liberale inzicht
niet is gelegen in een verschil van zedelijke ge-
richtheid. Beide stromingen geven zich rekenschap
van hoe wij kunnen komen tot de best denk
bare samenleving. Beide be-ogen te strijden voor
de waardigheid van de mens en voor een op
heffing van oeconomische belemmeringen, welke
een menswaardig bestaan verhinderen. NicmanJ
wenst de mens-onterende toestanden terug, die tot
ver ua het midden der 19e eeuw hebben geheerst^
Eernegem naar Woumen, 110 km.
Dinsdag 15 April Rustdag te Woumen.
Woensdag 16 April 3e etappe van Woumen
naar Blankenberghe, 115 km.
Donderdag 17 April 4e etappe (tijdrit) le
Blankenberge, 34 km.
Vrijdag 18 April Rustdag te Blankenberge.
Zaterdag 19 April 5e etappe van Blankenberg;
naar Zulte, 120 km.
Zondag 20 April 6e en laatste etappe van
Zulte naar Brugge, 130 km.
Voor iedere etappe zijn er 20 prijzen voor een
totale waarde van 5000 frs. Bovendien voor elke
rit, behalve dc tijdrit, aan de 21c tot en jnel
29e aankomende renner 50 frs. aanmoedigingsprijs
Totaalklassement 10.000 frs., verdeeld over 29
prijzen.
De burgemeester van Axel maakt bekend, dat
bij voldoende deelname een cursus zal worden
gegeven voor de berijders van rijwielen met hulp.
Deze cursus, die uitgaat van het Verbond voor
Veilig Verkeer, bestaat uit vier lessen en zai
aanvangen op DONDERDAG 24 April, des avonds
om 7.30 uur in he' gebouw van de O. L. SCHOOL
in de Kerkdreef.
Het lesgeld bedraagt in totaal f 1,per deel
nemer, te voldoen bij aanmelding.
Aanmelding kan geschieden ter gemeente-secre
tarie van Axel en bij de heer A. N. Ar Vissc;,
Bankertstraat 22 te Axel, vóór of op 18 April a.s
Axel, 10 April 1952.
De Burgemeester van Axel,
VAN OEVEREN.
maar het verschil tussen de twee stromingen ligl
hierin, dat het socialistisch denken een geheel
andere geneeswijze projecteert dan het liberale
denken. Het kriterium van het verschil ligt hier,
dat het socialisme alles van staatszorg verwacht
en het liberaal denken een te veel aan staats
zorg gevaarlijk acht voor de samenleving. Staats-
ingrijpen is, ook volgens de liberale leer nood
zakelijk, wanneer er maatschappelijk; misstanden
bestaan in de arbeidsverhoudingen. Maar staats-
ingrijpen wordt m.i. funest, indien alle particu
liere verantwoordelijkheid wordt weggenomen, door
dat tot in de verste bijzonderheden door de staat
voor het welzijn van zijn burgers wordt gezorgd
Wat betekent die particuliere verantwoordelijk
heid Zij betekent gezinsverantwoordelijkheid.
Men werkt niet voor zichzelf, men werkt voor
de kleine gemeenschap, die men in zijn gezin
heeft gesticht. Indien alle plichten, die op de
huisvader rusten worden overgenomen door de
staat, dan neemt de offervaardigheid af, dan ver
zwakt ook het gevoel dat men verantwoordelijk is
voor het welzijn van zijn medeburgers buiten het
gezin. Gemeenschapsliefde, laat mij het beter zeg
gen christelijke naastenliefde kan nooit ont
bloeien uit een abstractie, uit een theorie. Zij
is een levensrealiteit, zij eist de beleving in het
offer Wanneer de gedachte gekweekt wordt:
„Vadertje Staat zorgt wel", dan heeft dit tee
gevolge, dat het verantwoordelijkheidsgevoel, hijt
en nu verzwakt.
Nu srhreeef u dat vrijheid van persoonlijke
ondernemingsgeest ten gevolge heeft, dat een ze"
talrijke groep (laat ons het kind bij de naam
noemen de arbeidersklasse) uit het arbeidsproces
wordt uitgestoten.
Ik ben van een ander; mening. Wanneer de
bedrijven, zoals thans het geval is, in hun be
drijfsvoering worden belemmerd door sociale en
fiscale lasten, dan kunnen zij zich niet ont
plooien, dan komt hun bestaan in gevaar.' Ge
volg een leger van arbeiders komt op de keiou,
de werkloosheid met al zijn tragiek gaat weder
om woekeren. U behoeft maar te letten op de
talrijke faillissementen in de middenstand om van
de gevaren ener gebonden oeconomie overtuigd
te worden.
U schrijft, terecht hoe kan men sparen, in
dien men niets te besparen hesft Niemand kan
tegenwoordig sparen bij de heersende belasting-
nood. Maar men moet zich er rekenschap van
geven, dat het ontzettende leed dat op het ogen
blik geleden wordt woont, niet bij de kapitaal
krachtigen, die evenwel genieten van vrij be
hoorlijke sociale voorzieningen, maar hij velen die
vroeger als kapitalisten werden gebrandmerkt, maar
wier kapitaal bestaat uit een deficit. De million-
nairs van de grote bedrijven kunnen het nog wel
opvangen, maar een leger van middenstanders,
kleine zelfstandigen, hongert.
Ik heb verdriet, wanneer mijn medemens hongert,
afgezien van zijn functie in de maatschappij. Ik
zat vier jaar in een Duits concentratiekamp en
weet wat honger is. En ik vraag mij af, of wij
goed doen door een overmaat van staatsvoorzie-
ningen onze welvaart om hals te brengen, waaruit
de arbeider, de kleine man, zijn bestaan moet
krijgen.
Ik vlei mij niét door deze uiteenzetting uw in
zicht te hebben gewijzigd. Maar dat was dan ook
niet mijn bedoeling. Mijn bedoeling was uitsluitend
een geestelijke ontmoeting met u te hebben.
De bedoeling van mijn artikelen in de pro
vinciale bladen is niet voor een bepaalde rich
ting propaganda te maken. Ik wil slechts alge
mene voorlichting geven, met respect voor ieders
overtuiging, maar zonder de beginselen die ik
zelf beleef overboord tc werpen.
Ik sta echter volkomen los van iedere poli
tieke actie of partij. Het principe van mijn werk
zaamheid brengt met zich mee, dat ik voor iedere
tegenspraak, ook in het openbaar, open sta
P. H. Ritter.
