Gwee mensen om „Drie mensen"
Bij het jubileum van de
Axelse Zaterdagmarkt.
Auteursrecht voorbehouden, nadruk geheel
of gedeeltelijk niet toegestaan).
IV. (Slot).
De Markt.
Wij komen nu op het Privilegie tot het
houden van een markt.
Markten mochten alleen gehouden worden
in een stad, als deze van de Qraaf daar
voor het previlege had ontvangen. Het
originele previlege tot het houden van een
markt is in het Stadsarchief niet aanwezig.
Door de brand en de verwoesting van Axel
in "1452 is dit verloren gegaan, evenals
andere oude stukken.
De stadsrekening van 1492 is het oudste
stuk in het archief. Echter hebben we een
originele copie van de b^vestir:g ervan door
Karei V in oud Frans en een vertaald stuk,
daarvan gemaakt in 1694 door notaris A.
W Roos. (Archief A. 1., III. en A. 2).
Het is hier niet de plaats om het Franse
geheel woordelijk weer te geven, maar
om twistvragen over de datum weg te
nemen moet ik hier toch een gedeelte van
de tekst laten volgen. Het is ook wel leuk
voor kenners van het Frans om daaruit te
zien hoe de spelling van sommige Franse
woorden ontstaan is.
In het Archiefnummet A. I. III staaf, hoe
Karei V de rechten, vroeger aan Axel gege
ven, bevestigt.
Ie. wordt hier gesproken over het geven
van stadsrechten of bevestiging daarvan
door Ferdinand en Johanna van Konstauii-
nopei, graven van Vlaanderen in 1213.
2e. staat er, hoe Philips van Bourgondië
aan de inwoners van Axel toestond haar
goede costumes en gebruiken, die ze gewoon
waren te gebruiken, te gebruiken naar de
oude costume (gewoonte).
Maar nu komt het previlege tot het hou
den van een markt:
3e. ((in oud Frans): „Et par aultres ses
lettres gdoctroy en forme du previlege, donné
au mois de juiilet lan mil trois eens quatre
vingtz dix neuf leus eust aussi consenti a
tousiours tenir chacune sepmaine le jour de
samedi ung marchie de bestail et de toutes
aultres marchandises comme ilz avoient
fait auparavant* terwjjl er een eindje ver
der volgt: „Ont aussi use davoir deux
franches foires en lan aux premiers jours
daoügst ,et octobre et ung jour de marchie
chacune sepmaine au jour de samedi de
toutes denrees et marchandises, victuailles
et provisions comme dit est."
L..Vertaald luidt het: „En bij andere zijn
open brieven van octroy in de vorm van
previlege, gegeven in ae maand Juli van
het jaar 1399 zoude haar mede voor altoos
toegestaan hebben te houden des Zater
dags een beestenmarkt en van alle andere
koopmanschappen, gelijk zij voor dezen
hebben gedaan.'
En verder„Zij hebben gewoon geweest
mede te hebben twee vrije markten in het
jaar op de eerste dagen van Augustus en
October en een marktdag iedere week des
Zaterdags van alle waren, koopmanschappen,
victualiën en provisiën, gelijk gezegd is.'
Hieruit blijkt, dat Filips van Bourgondië,
gehuwd met Margaretha van Male in Juli
1399 het previlege heeft gegeven om de
Zaterdagmarkt te houden, welke markt in
1949 haar 550-jarig jubileum kan vieren.
FEUILLETON
doorHUGO BETTAUER.
11)
Eens tot de beste Berlijnse wijken behoort
hebbend, later kleir-burgelijk, nu bijna totaal
geproletariseerd, was deze straat door kin
deren en scheldende vrouwen bezet, met
stof overdekt en van een kwalijke geur
doortrokken. Een straat in een voor ieder
waarneembare toestand van verval somber
en troosteloos als gedegenereerde vrouwen,
van wie men weef, dat zij eens betere dagen
hebben gekend.
Krause werd vandaag wel door Fortuna
begunstigd. Vóór nog een half uur verstre
ken was, verscheen de blonde weer. De
detective, die zich nog juist bijtijds in een
portiek had kunnen verbergen, constateerde,
dat de man zijn stoffige schoenen gepoetst
had, een andere das had omgedaan en
bepaald uitdagend met een wandelstok
zwaaide. Daaruit was met enige zekerheid
op te maken, dat hij de avond geheel voor
zich alleen had en niet van plan scheen hem
in het sombere huls in de Elsasserstrasse
door te brengen. Ditmaal volgde Krause hem
niet, maar wachtte tot de blonde uit het
gezicht was verdwenen om dan kalm het
huis nummer 10 binnen te gaan, drie trap-
De Zaterdagmarkt werd „v. ,en voor
de bewoners van Axel en Axelerambacht,
die dan hun vee en graan kwamen verko
pen. Op de Vrijmarkt kwamen handelaars
van alle kanten, ook bedelaars en potsen
makers, kwakzalvers en wonderdokters, die
in de stadsrekeningen worden genoemd
de „Gyptenaars" (Egyptenaars of Zigeuners).
De jaarmarkt was een overblijfsel van de
Vrijmarkt. Ze is niet altijd in stand gehou
den, al is ze in 1948 weer onder veel
belangstelling gehouden, Maar de Zaterdag
markt is a 1 tij d gehouden en heeft zich
steeds in een druk bezoek mogen verheugen,
bezoek van de bewoners van Axel en
omiiggende plaatsen, gehouden in Axel, het
centrum van Zeeuwsch-Vlaanderen op de
beste dag, die daarvoor geschikt is en door
traditie geworden is, nl. op de Zaterdag.
Uit onze omgeving.
MEER BELANGSTELLING GEVRAAGD
VOOR HET NIJVERHEIDS-ONDERWIJS.
Goede vaklieden zijn onmisbaar voor de
wederopbouw van ons land.
Woensdagavond werd in hotel „des Pays
Bas" te Terneuzen een vergadering belegd
door de Vereniging „De Ambachtsschool
voor Terneuzen en Omstreken", teneinde
meer belangstelling te wekken voor de vak
opleiding voor jongens. Onder de talrijke
aanwezigen bevonden zich de leerkrachten
van dag- en avondcursussen dezer school,
vele oud-leerlingen en vcischiilende werk
gevers, welke bij een goede vak-opleiding
eveneens belang hebben.
De heer de Nie heette allen welkom en
memoreerde de in Dec. '48 opgerichte Las-
club „Z.-Vlaanderen", waarin spr. het voor
zitterschap bekleedt. Toen bij deze club de
geringe belangstelling bleek, welke door
hei publiek voor de ambachtschool aan de
dag wordt gelegd, werd besloten zo moge
lijk meerdere interesse voor het nijverheids
onderwijs te wekken, hetgeen dringend
noodzakelijk wordt geacht. Ook de werk
gevers vinden in de lasclub een vereniging,
welke o.a. door middel van film-avonden
en excursies voor hen nuttig werk verricht.
Een passend onderdeel van deze avond
was de vertoning van de bedrijfsfilm der
firma De Vries Robbé te Gorcum en het
dochterbedrijf „Betondak" te Arkel. Dhr.
van Geffen, assistent-bedrijfsleider bij deze
firma, hield een korte toelichting, waarin hij
o.m. wees op de ernstige malerialenroof
door de Duitsers in de hongerwinter van
1944—'45 gepleegd.
De film gaf een vluchtig beeld van het
in 1881 door wijlen dhr. De Vries Robbé
gestichte reparatie-bedrijf, dat is uitgegroeid
tot een grote moderne fabriek, waar metalen
ramen en deuren en grote metaalconstruc
ties worden vervaardigd. Verder gaf deze
film een Indruk van de goede sociale
voorzieningen in dit bedrijf.
Het tweede deel gaf een overzicht van
de vervaardiging van betonproducten in de
fabriek „Betondak" te Arkel.
Ir. Lindenbergh, voorzitter der vereniging
„De Ambachtschool voor Terneuzen en
omstreken* wees op de samenwerking tus
sen school en lasclub, welke van groot nut
kan zijn. Hij sprak daarna een kort propa-
ganda-woord voor de ambachtschool en de
vereniging.
pen op en dan elf schreden naar rechts. En
werkelijk stond hij nu voor een deus waarop
twee namen te lezen waren. De ene, on een
émaille plaaije, luidde Wilhelmina Armbru-
ster, de andere stond gedrukt op een gewoon
visitekaartje, hetwelk vermeldde
Thomas Hartwig, Letterkundige,
üdetwat verwonderd, met een zeker gevoel
van beklemming, bleef Krause staan, Letter
kundige het kan zijn die loop, zijn
uiterlijk bewezen niet het tegendeel. Maar
wat en waar schreef deze letterkundige,
wiens naam hij wel nooit gehoord had?
En toch ias Krause veel, zeer veei zelfs.
Hij was zelfs lid van een leesbiblioteek,
snuffelde vaak urenlang bij boekhandelaren
en gaf meer geld uit voor goede boeken
dan hij zich eigenlijk kon veroorloven.
Na kort beraad trok hij aan de ouder
wetse bel, waarop een snerpend geluid de
stilte verbrak. Maar niets bewoog zich, ook
niet toen de bel voor de tweede en derde
maal in beweging werd gebracht.
Geërgerd wilde hij zich verwijderen, toen
er op de trap voetstappen klonken. Een
oogenblik later verscheen het hoofd van
een slordige, bejaarde vrouw in de trap
opening, die, eenmaal, geheel boven, Krau
se van het hoofd tot de voeten opnam.
U moet zeker bij meneer Hartwig zijn
Nou, die zal voor elf uur wel niet thuis
komen.
Bij deze woorden zocht zij omslachtig in
haar grote tas, naar een sleutel' om daarna
de deur te ontsluiten. Krause hoogst voldaan
over deze wending in de gang van zaken,
Dhr. de Nie hield daarna een
causerie over de vak opleiding.
Spr. begon met de opmerking, dat hij
zich uiteraard moest beperken tot enkele
kern-gedachten en constateerde verder, dat
de vak-opleiding hoe langer hoe meer in de
algemene belangstelling komt. Men begrijpt
dat deze meer aandacht behoeft.
Er is een commissie ingesteld om te
onderzoeken hoe de vak-opleiding meer aan
de eisen van deze tijd kon worden aange
past. De verarming van ons land sinds 1940
vraagt aller inspanning. Daartoe is uitbrei
ding onzer industrie nodig, zowel voor
zflf-voorziening als voor export. Daaruit
vloeit ook voort de belangstelling voor een
goede vak-opleiding. De overheid zal meer
aan voorlichting met betrekking tot het
nijverheidsonderwijs doen. De taak der
vak-opleiding dient niet alleen beperkt te
zijn tot de leerkrachten. Ook de overheid,
de ouders, de vakbeweging en de werk
gevers dienen zich hiervoor te interesseren.
Geen „boorden-proletariaat".
Moeten dan terwille van de vak opleiding
jonge mensen worden opgeofferd en geen
intellectueel beroep krijgen Dit is de kern
der kwestie. De ervaring van jaren leert,
dat een verkeerde mentaliteit zich van het
Nederlandse volk dreigt meester te maken.
Men verkiest het witte boordje teveel boven
de overall. Spr. noemt het kortzichtigheid
van de ouders, als zij van gezakte leerlingen
zeggen„Nu moet hij maar arbeider
worden". Met nadruk zegt spr.„Laat uw
kinderen niet naar een Mulo-school gaan,
als zij daartoe niet geschikt zijn. Nederland
heeft geen behoefte aan aan een „boorden-
proletariaat". Dit is niet bedoeld als afbraak
van het Mulo-onderwijs.
De Zwitserse industrie heeft een goede
naam, doch het aantal geschoolde werk
krachten daar enkele tientallen procenten
hoger is dan bij ons.
Nederland moet omschakelen. Hoe laag
het geestelijk plafond van de jonge mens
ook moge liggen, een goede vak-opleiding
is altijd nog mogelijk en zodoende een
behoorlijk levensbestaan. Voortaan zal beter
worden nagegaan voor welk beroep of
ambacht een jongen geschikt is (door psycho
technisch onderzoek, beroeprkeuze, enz.)
Spr. bepleit een goede beroepskeuze. Een
verkeerd beroep kan leiden tot stranding op
de levenszee, vernietiging van levensgeluk
en oppositie tegen staat en maatschappij.
Spr. wijst hierbij op een uitspraak van drs.
Vijl brief in de radio: „Beier een goed
bankwerker dan een slecht advocaat."
Het wordt meer dan tijd, dat zijn brood
verdienen als vak-arbeider geen schande,
maar een ere wordt genoemd en het gevoel
dat een vak iets minderwaardigs is, moet
verdwijnen. De school dient op de hoogte
te zijn vanjde eisen welke de maatschappij
stelt. Ook het departement van Onderwijs
heeft zich voor deze kwestie geïnteresseerd
en dit jaar is een reorganisatie van het
Nijverheidsonderwijs te verwachten.
Aan de ambachtschool te Terneuzen wordt
onderricht gegeven inmachine-bankwerken,
timmeren, lassen, lood- en zinkwerk, electro-
techniek, auto-techniek, schilderen, meet
kunde, rekenen en Ned. Taal.
Een door werkgevers veel geuite klacht
over oud-leerlingen der ambachtschool is,
dat hun handen verkeerd staan en zjj niet
zelfstandig kunnen werken, doch men
nam met overdreven minzaamheid de hoed af.
Nee. nee, ik zou graag juffrouw Arm-
bruster spreken.
Ben ik zelf.
Mijn naam is Hauler, Ernst Hauler uit
Neu Strelitz'
Aangenaam Komt u maar binnen.
Zij stonden nu in een typisch oud Duits
gemeubelde, met talloze spreuken behangen
en versierde Berlijnse kamerjuffrouw Arm-
bruster stak een gaslamp aan en liet meneer
Hauler plaats nemen.
Wat verschaft me de eer van uw
bezoek? vroeg juffrouw Armbrusler aan
Krause.
Krause schraapte zijn keel alvorens te
antwoorden.
Ik kom uit Neu Strelitz, waar ik woon.
In de trein heett iemand mij verteld, dat
ik bij u kamers zou kunnen huren. Hij heeft
hier vroeger zelf gewoond en had niets dan
lof voor uw zindelijkheid. En weet u, zin
delijkheid, is voor mij het halve leven en
daarom ben ik hier gekomen.
Juffrouw Armbruster plukte gevleid aan
haar blouse.
Jawel zindelijkheid, daar kan itc voor
instaan I Die meneer zal zeker wel meneer
Richter zijn geweest, die twee jaar geleden
bij me heeft gewoond. Nog al een fuifnum
mer, maarenfin, je moet niets slechts
van de medemensen vertellen. Maar nu heeft
meneer Hartwig de kamer, die hij vroeger
heeft gehad en het spijt me dus, dat ik u
niet van dienst kan zijn.
Ja, maar mijn waarde juffrouw Arm-
bedenke dat het niet mogelijk is van
jongens in een paar jaar volslagen vakliede
te maken. Hel nijverheidsonderwijs in zij
huidige vorm voldoet niet in alle opzichte
en daarom beoogt men door de reeds ge
noemde reorganisatie een voor-opleidings
klasse van één jaar, waar men de leerlinge
zal selecteren. Aan de ene kant dus aan
passing aan het lager onderwijs, aan di
andere kant aan de maatschappij. Na d
voorbereidende klas zal dan de normal
twee-jarige cursus komen.
Na de ambachtschool kunnen de leerlln.
gen zich verder bekwamen hier wordt
dezelfde vakken onderricht gegeven als op
de dag-school. Door tal van neven-cursussen
wil men de ouderen zowel als de jongeren
in het zadel helpen. Spr. constateerde b
verschillende jongens het na-oorlogse pes
simisme van: straks is het toch weer oor
log. Deze mentaliteit dient te verdwijnen.
Tenslotte wekte spr. op tot krachtigs
steun en volle sympathie voor het nijver
heids-onderwijs, dat onmisbaar is voor di
wederopbouw van ons land.
In de pauze meldden zich verschillend)
niruw: leden aan, zowel voor de ambacht-
schoolvereniging als voor de las-club.
Het was een mooie avond, waarvan df
hoofdschotel het ernstig woord van dhr
de Nie zeer zeker de volle aandacht van
ouders en opvoeders verdient.
DIPLOMA-UITREIKING
LANDBOUWHU1SHOUDSCHOOL.
Donderdagmiddag vond in de Landbouw-
huishoudschool te Terneuzen de diploma,
uitreiking plaats aan diegenen die de 2-jarige
cursus dan wel de één-jarige vervolg
cursus hadden gevolgd.
Aanwezig bij deze uitreiking waren o. a,
de consulente der Z. L. M., mej Sikkens,
de directrice der Landbouwhuishoudschool
te Zierikzee en de burgemeester van Ter
neuzen.
De voorzitter van de kring Axel der Z,
L. M. de heer A. Haak te Zaamslag opende
deze middag, waarop, na het zingen van
het Z-Vlaamse volkslied de diploma's uit.
gereiktwerden door mevr de Kraker-de Feijter
uit Zaamslag aan onderstaande leerlingen.
Diploma 2-jarige primaire curcus.
A. C. van Akker en J. M. Bosman, beiden
te Hoek; C. E. van Cadzand te Axel; M.L,
Das te Zaamslag; C. M. Dieleman, J. Diele-
man, P.C. Dieleman, allen te Hoek; A,
Dobbelaar te Zaamslag A. C. Donze te Hoek;
S. E. van Briel te ZaamslagC. van Harn
te SpuiD. H. van Hermon. J. de Koeijer,
M. C. de Kraker, R. C. de Pooter, S. C. de
Putter en J. Riemens allen te Zaamslag;
J.J. Steendijk, E.W. Steendijk en J.G.L,
van Tatenhoven allen te AxelC. Verpoorle
te HoekM. Dieleman te AxelN. A. de
Kraker te Zaamslag.
Getuigschrift 2-jarige primaire cursus
J. Sol te Zaamslag.
Getuigschrift één-jarig vervolgcursus
C. J. DeesJ. C. Dees; M. E. Dieleman
en S. Riemens allen te ZaamslagJ. F.
Roose te Hoek;'M. A. van de Slikke te
Biervliet; E. M. de Kraker te Zaamslag;
Na de uitreiking wensten burgemeester
Teilegen en mej. Sikkens de leerlingen
geluk, waarna ook de directrice der school
de thans de school verlatende meisjes r.og
toesprak.
biustrr, ik heb helemaal geen kamer nodig
om er in te woner. Ik ben slechts twee of
driemaal per week in Berlijn, kom dan
s'morgens vroeg uit Neu Strelitz en ga dan
s'avonds met de laatste trein terug. Wat ik
zoek is een kamer waar ik een paar brieven
kan schrijven en zo nu en dan 's-middags
na tafel eens een uiltje kan knappen. Ik
heb niets anders nodig dan een schrijftafel
zoals er hier een staat en een chaise longue,
die ik daar ook al zie staan. Op de prijs
komt het niet zo zeer aan, omdat ik de
kosten toch kan verhalen op de firma
waarvoor ik werk.
Het toch al brede gezicht van de kamer-
verhuurster werd na deze woorden van Krau
se nog breder.
Ja, dat zou misschien wel gaan 1 Ik zelf
ga 's-morgens om acht uur al weg en kom
doorgaans om deze tijd eerst terug, omdat
ik in een- wasserij werk. Dus dan zoudt u
de kamer de hele dag voor u alleen heb
ben.
De moeilijk zijde van het vraagstuk was
spoedig en tot volle tevredenheid van de
weduwe Armbruster afgedaanzij kreeg
direct voor de eerste tien bezoeken uitbe
taald en stelde daarvoor de nieuwe huur
der uit Neu Strelitz de huissleutel ter hand.
In het stamcafé der Letterkundigen.
Bonsoir, inspecteur I Bonsoir, meneer
Krause 1
(Wordt vervolgd)
'SF
