AXELSCHE mCOURANT
Sterren.
Ëen verrassing
Uit onze omgeving.
F anktring bij abonrement, Axel.
ZATERDAG 16 OCTOBER 1948.
63e JAARGANG. No 5
/T
NIEUWS- en ADVERTENTIEBLAD
Verschijnt iedere
VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN
Woensdag en Zaterdag
Drukker-Uitgeefster:
Firma J. C. VINK
Adres Redactie en Administratie:
AXEL Markt 12 Postbus 16 T$l. 56§
Hoofdredactie:
T. C. VINK-van VESSEM
Zie eens op naar de hemel tijdens een
maanloze nacht, als de lucht met sterren
bezaaid is. De glinsterende grootheid van
het schouwspel beneemt u de adem en de
mens voelt zich nietig en onbetekenend.
Men krijgt |de indruk, fiat men zelfs met
het blote oog millioenen sterren waarneemt,
in werkelijkheid is men aan de royale kant,
als men het aantal sterren, dat zonder kijker
gezien kan worder, op 3500 stelt. M^t een
goede kijker stijgt dit aantal tot 120.000.
De telescoop van Mount Wilson met een
lensdoorsnede van 2,50 m. maakt er 1500
millioen zichtbaar. En dat is nog niet alles
er zijn nog ontelbare andere sterren, die
geen enkel Instrument binnen onze gezichts
kring trekt.
Omdat de sterren de leidslieden en ver
trouwelingen zijn geweest voor zeelieden,
herders en karavaanleiders gedurende meer
dan honderd eeuwen, hebben de meest
opvallende schone namen, welke hun gege
ven zijn door Grieken, Romeinen en Ara
bieren. Met wat oefening en de hulp van
een sterrenkaart kan men deze sterren ge
makkelijk leren herkennen, dank zij kleur
en grootte.
De Egyptische astronoom Ptolemeus ver-
dee.de de sterren in zes grootten of graden
van helderheid. De kleinste met het blote
oog zichtbare sterren waren die van de
zesde graad; sterren die twee-en-een-half
maal zo helder waren behoorden tot de
vijf je graad. Tol de eerste graad rekende
hij verblindende lichten als Sirius, Beren-
hoeder en kleine Hond.
De kleur der sterren varieert volgens de
gehele chromatische schaal. Wij nemen het
naargeestige rood van Betelgeuse, het stra
lende geel van Mlra, de saffierkleur van
de Wega. De kleur der sterren varieert,
omdat hun temperatuur verschilt. Evenals
een staaf ijzer eerst rood, daarna geel en
tenslotte bijna wit wordt door verhitting,
zo is een mat-rode ster als Aldebaran het
minst warm ongeveer 6000 graden Fahren
heit aan de oppervlakte. Gele sterren zoals
Capelia zijn tweemaal zo warm. De warmste
sterren zijn blauw wit; Spica, een ster uit
het sterrenbeeld de Maagd heeft een opper
vlakte-temperatuur van 36.000 graden.
Om de temperatuur van een ster te meten,
gebruikt de astronoom een bolometereen
electrisch instrument, dat een zwartgemaakt
platina-lint blootstelt aan de straling van de
te meten ster.
Zo gezien lijken de meeste sterren onge
veer even groot. Maar er zijn enorme ver
schillen. Men kan in- bepaa'de gevallen de
grootte meten met een inferometer, een der
opmerkelijkste instrumenten in de gereed
schapskist van een astronoom, in 1920
merkte prof. A. A. Michelson, dat hij, wan
neer hij zijn telescoop op een ster richtte,
afwisselend lichte en donkere kringen waar
nam. Michelson richtte twee stellen spie
gels zo zorgvuldig op dit „diffractie-patroon"
van Betelgeuse, dat het hem mogelijk werd
het verschil tussen de twee reeksen rtflexen
vast te leggen. Op grond van deze verschil
len berekende hij, dat de middellijn van de
ster 27.000.000 mijl bedroegdit is dus
een monster, dat dertigduizend maal zo
groot is als de aarde. En toch is Betelgeuse
maar een dwerg vergeleken bij de reus
achtige Alpha Herculis, een ster, die zo
fantastisch groot is, dat ze, gesteld, dat haar
middelpunt zich bevond op de plek van de
zon, niet alleen de gehele aarde zou opslor
pen, maar dat zij tot aan de rand van
Mars zou komen 1
Duizenden sterren van soortgelijke omvang
schitteren aan de hemelmen zou dus ge
neigd zijn te denken, dat het heelal wel
zeer overbevolkt is. Het tegendeel is het
gevalhet heelal is zo uitgestrekt, dat een
sterrenkundige kon opmerken: Laat drie
wespen boven Europa rondvliegende
hemel zou dan dichter bezaaid zijn met
wespen dan het heelal is met sterren.
De afstand tussen de sterren is ondenk
baar groot. De zon staat slechts 93 millioen
mijl van de aarde af. Aan de uiterste rand
van ons zonnestelsel bevindt zich de pla
neet Pluto, vier milliard mijl van de zon
verwijderd. Dan komt komt er een groot
vacuum een afgrond, die ons zonnestel
sel scheidt van de rest van het heelal
pas op 25.000.000.000.000 mijl afstands
slaat Alpha Centauri. Sirius is ongeveer
tweemaal zo ver verwijderdHet licht van
de zon bereikt de aarde in acht minuten,
dat van Sirius heeft acht jaar nodig.
En deze glinsterende puntjes vormen nog
pas het voorterrein van het cosmische, beeld.
Veel verder weg nemen wij een lange gor
del paarlemoeren licht waar: de Melkweg,
die bestaat uit 100.000.000 sterren, te ver
van ons verwijderd om afzonderlijk te wor
den waargenomen, en uit geweldige hoe
veelheden „sterrenstof", het embryonale
materiaal, waaruit bij wijze van spreken
nog sterren moeten geboren worden.
Sir James Jeans noemt de Melkweg het
loopvlak van een geweldig wagenwiel, dat
draait om een as, 50.000 lichtjaren van de
aarde verwijderd. Onze zon is een der
kleinere sterren van dit systeemin deze
schtlterende stoet neemt onze trotse aarde
een plaats in, die men kan vergelijxen met
een druppel olie, drijvend in de Grote
Oceaan.
Maar bij de Melkweg is men nog niet
aan het einde van de metingen. Sterren
kundigen, die gebruik kunnen maken van
de telescoop op Mount Wilson nemen het
licht waar van bijachtige zwermen sterren,
zo ver van ons verwijderd, dat hun stralen
18.000 tot 184.000 jaren nodig hebben om
de aarde te bereiken.
De afstand tart reeds alle verbeelding,
maar die verbeelding legt het volslagen af,
wanneer het gaat om de nog groter afstan
den van de zgn. „eilanden-universa". Heel
ver weg in de verst verwijderde delen der
ruimte ijlen deze „sterrennevels" met duize
lingwekkende snelheid naar het einde van
het heelal. Prof. Harlow Shapley van Har
vard heeft aangetoond, dat het licht van
Nebula M 37 acht millioen jaren nodig
zou hebben om ons ie bereiken
Er is heel wat onzin geschreven over
ontdekkingen, welke men zou hebben ge
daan en kunnen doen met de nieuwe teles
coop met een lens van 5 m. op Mount
Palomar in Californië. Men beweert b.v.
dat men er de maan mee bestudeerd heeft
hetgeen een schandelijke verspilling van het
kostbare instrument zou zijn Daarvoor kan
men veel beter kijkers gebruiken met lenzen
van 15 tot 50 cm. De nieuwe kijker moet
allereerst gebruikt worden om het licht op
te vangen van ongelofelijk ver verwijderde
delen van het heelal, teneinde onze kennis
te vergroten van hetgeen er op een afstand
van een milliard lichtjaren gebeurt.
Eén van de problemen, die men er mis
schien mee zal kunnen oplossen is het
raadsel der „ledige" ruimte. Is het heelal
eindig, begrensd en is zijn grootte bepaald
Deze opvatting berust op de theorie van
Einstein, dat ruimte terugbuigt naar zich
zelf zoiets als de kromming van het
aardoppervlak. Of is 't heelal zoals Edding-
ton gelooft een „zich uitbreidend uni
versum", gevuld met milliarden melkwegen
zoals de onze? die onophoudelijk van elkaar
weghollen naar grenzenloze woestijnen van
ruimte?
Onze huidige sterren bevinden zich in
een stadium van hevige cosmische verbran
dinger speelt zich een atomische ketting
reactie af, waardoor de originele stof wordt
omgezet in warmte, licht en electromag-
netische golven. Onze zon (een klein ster
retje maar) zet b.v. elke seconde 4 200.000
-ton stof om in energie. Het is deze moge
lijkheid tot omzetting van „massa" in „ener
gie" waarvoor Einstein al in 1905 de
theoretische formule opstelde I die de
physici de eerste aanwijzingen gaf omtrent
de afschuwelijke en onbegrensde kracht,
welke schuilt in het aardse atoom.
Een ster is niets meer of minder dan
een geweldige massa atoom, welke voort
durend gesplitst wordt. Tengevolge van het
bombardement met geweldige hitte in het
hart worden de gasatomen volledig gesplitst.
De ruïnes van electronen en kernen war
relen in chaotische wanorde door elkaar.
Doch de inwendige druk in de kern van
de ster is zo geweldig, dat de verpletterde
atomen samengedrongen worden tot massa's
van ongeëvenaarde dichtheid de dicht
heid is zo groo', dat een kubieke duim van
de stof enige tonnen kan wegen. Vergeleken
bij deze zware atomen is onze toch schijn
baar zo solide aarde gemaakt van de kaarsjes
van paardebloemen. Toen zij het uranium
atoom splitsten hebben onze kernphysici
slechts een zeer zwakke imitatie geleverd
van het energie-verwekkende proces, dat
zich voortdurend in de sterren afspeelt.
DE SCHOENENPRIJZEN.
Hier en daar blijkbaar circulerende ge
ruchten, als zou een belangrijke stijging van
de schoenerprijzen te verwachten zijn, zijn
ten enenmale uit de lucht gegrepen. E3n
zodanige stijging is in de toekomst geenszins
te verwachten.
De geruchten zijn waarschijnlijk ontstaan
door de plannen tot aanpassing van de
prijzen van inlandse huiden aan die van
geïmporteerde huiden, teneinde aldus het
subsidie op het vee te verminderen, zonder
verhoging van de prijs voor rundvlees.
Aangezien de industrie echter het gehele
jaar voornamelijk reeds de duurdere buiten
landse huiden heeft verwerkt, zal deze aan
passing weinig verschil maken en behoeft
men zich in dit opzicht niet bevreesd te
maken voor de schoenenprijzen. Gezien
het ïuime aanbod van schoenen heeft men
uit de kringen van handel en industrie zelfs
reeds opheffing der prijsvoorschriften ver
zocht, omdat men op een daling der
schoenenprijzen rekent. Zolang echter niet
onomstotelijk vaststaat, dat bij vrijlating de
prijzen zullen da'ei, blijven de vrijsvoor-
schriften gehandhaafd.
ONZE UITVOER IN AUGUSTUS VOOR
51.7 PROCENT GEDEKT.
Blijkens de cijfers over Augustus van het
Centraal Bureau voor de Statistiek, is het
verschil met de voorgaande maand nog
slechts gering wat betreft onze in- en uitvoer.
In Augustus werd voor f 410,8 millioen
ingevoerd, waartegenover een uitvoer stond
van f 212,5 millioen, zodat het verschil
f 198,3 millioen in ons nadeel beliep.
Veel verbetering zit er dus nog niet in,
want over Juli was het invoeroverschot
f 202,4 millioen. In het eerste halfjaar van
1948 was dit cijfer f195 millioen gemiddeld
per maand, terwijl 1946 en 1947 als maand-
gemiddelde een saldo hadden van resp.
f 113 en f 198,6 millioen. Wat de af
zonderlijke goederensoorten evenwel aangaat
waren er niettemin enkele grote wijzigingen.
De invoer van tarwe en cacaobonen b.v.
liep sterk terug, maar die van copra en
lijnzaad was veel hoger. De houtimport
bereikte het vooroorlogse niveau, n.l.
193.000 ton.
De uitvoer van agrarische producten steeg
niet onbelangrijk, hoofdzakelijk in de bloem
bollen- en zuivelsector. De industriële uit
voer was over vrijwel de gehele linie lager,
mede onder invloed der vacantics. Het
dekkingspercentage kw«m van 50,9 pet. op
51,7 een verbetering van 0,8 9/0 derhalve.
NIEUWE BONNEN VOOR TABAK.
Wijziging in de bonaanwijzing.
Van 24 October af zullen de bonnen voor
tabak tegelijk met de bonnen voor voedings
middelen worden bekendgemaakt.
In de bonnenlijst van 21 October zullen
derhalve bonnen worden aangewezen voor
6 rantsoenen tabak (tabakskaart) en 2 rant
soenen tabak (gecombineerde kaart), bestemd
voor het tijdvak van 24 October—6 November.
In verband hiermede worden voor de week
van 17—23 October van de tabakskaart de
bon Tabak 116 voor 2 rantsoenen sigaretten
of kerftabak en van de gecombineerde kaart
de bon Tabak 119 voor 1 rantsoen sigaretten
of kerftabak aangewezen.
ER BLIJFT EEN STRAFFE PRIJSPOLITIEK
EN EEN INFENS1EVE CONTROLE.
In de begroting van het Ministerie van
Economische Zaken is o.m. medegedeeld,
dat er op het apparaat van de Prijsbeheer-
sing aanmerkelijk zal worden bezuinigd.
Gelijktijdig werd er bekend gemaakt, dat de
subsidies zouden worden verminderd, het
geen tot gevolg zou hebben, dat sommige
prijzen iets zouden stijgen. Al deze mede
delingen hebben onder de minst koop
krachtige groepen de onrust gewekt, dat de
Prijsbeheersing zeer spoedig tot het verleden
zou behoren.
Niets is echter minder waar. Vooral voor
de artikelen van het dagelijkse levens
onderhoud blijft een even straffe prijspolitiek
bestaan als voorheen. Weliswaar zijn er
bij de controle-dienst enige inkrimpingen
doorgevoerd, hetgeen echter niet tot gevolg
zal hebben dat de controle-activiteit zal
verminderen. Het element van verrassing
zal bij de verschillende controles wel een
grotere rol gaan spelen. Het zal voor velen
niet meer mogelijk zijn met enige juistheid
te bepalen wanneer de prjjzencontroleurs
terugkomen. Er gaan n.l. enige speciale
brigades werken, die een zeer grote be
weeglijkheid zullen hebben en zeer onver
wachts dan hier en dan daar zullen neer
strijken en de gehele omgeving zeer intensief
zullen controleren. Bij dit alles blijfi het
echter ook een vereiste, dat het publiek zelf
een zeer grote waakzaamheid aan de dag
blijft leggen voor de prijzen die het moet
betalen. En bij afwijki; gen aarzele men
niet de aangewezen instanties te raadplegen.
HUISDIERENVLUCHT NAAR DE
NIEUWE WERELD.
Indien men zich in het inwendige der
vrachtloods op Schiphol waagt, ziet men
daar, als onderdeel van de meest uiteen
lopende soorten vracht, dikwijls de (soms
ietwat bedrukte) gezichten van talloze ver
tegenwoordigers van het specimen canis
familiaris, m.a.w. honden.
Velen hiervan gaan de reis over de Grote
Vijver maken, om daar de komst van hun
baas af te wachten. Deze baas is dan in de
meeste gevallen een Amerikaanse GI.
„ergens in Duitsland", die op het punt
staat af te zwaaien en zijn vriendje vast
vooruit stuurt De laatste tijd heeft dit ech
ter een dergelijke omvang aangenomen, dat
men op zekere dag in het blad „The
Münich American" de volgende mededeling
kon lezen:
„Laatste oproep voor huisdieren met
bestemming U.S.A.
Mihchen, De K.L.M.-Royal Dutch
Airlines deelt mede, dat een speciaal vracht
vliegtuig voor huisdieren (honden, katten*
vogels, enz.) eind Oct. van München naar
New York City zal .vertrekken met tussen
landingen in Frankfurt en Amsterdam.
Aangezien de geregelde K L M.-huisdie-
rendlenst tot eind October is volgeboekt,
vormtdit speciaal verwarmde vliegtuig
waarschijnlijk de laatste gelegenheid om
voor de winter Uw huisdieren naar huis te
sturen."
En zo zullen dan inderdaad, vermoedelijk
op 28 October, ongeveer zestig honden
tegelijk per speciale K.L.M.-vrachtmachine
de grote vlucht gaan maken naar hun nieuwe
tehuis ergens in de Verenigde Staten.
COLLECTE TEN BATE DER
KINDERBESCHERMING.
Op 23 Oclober wordt in Axel gecollec
teerd voor de samenwerkende Protestants-
Christelijke Kinderbeschermings-organisaties,
t.w.Valkenheide, Hoenderloo, Heldring-
stichtingen, Neerbosch, Nederlandsch Met-
tray en Martha Stichting. Als er in onze
dagen zo druk gesproken wordt over ver
wilderde jeugd, misdeelde jeugd, ontwor
telde jengd, enz., dan is dat op zichzelf
al een bewijs, dat arbeid als de boven
genoemde onze warme sympathie behoeft.
En vooral sympathie, die zich uit in daden
ènklinkende munt. (Zie onze adver
tentie).
„HET SPEL IN HET KINDERLEVEN."
Wie kent niet de boeiende kindervcrtel-
ler uit Utrecht, de Heer W. G. van de
Hulst? „Rozemarijntje", „In de soete Suy-
kerbol" verslonden niet alleen onze kleinen
En dan zijn Kinderbijbel 1
Deze kunstenaar in zijn vak komt a.s.
Maandag 18 October om 8 uur in de zaal
van de Ds. Jan Scharpstraat ons grote
mensen bezig houden met zijn voordracht
over: „Het spel in het kinderleven."
Ouders, onderwijzers en allen, die zelf
bijtijden zich nog een kind gevoelen zullen
deze unieke gelegenheid niet laten voor
bijgaan de heer van de Hulst nu zelf ook
eens te zien en te horen. Men zegge het
voort I
„OLYMPIADS ETSAFETTE VERMELD IN
DE ZUID-AFRIKAANSE PERS.
Wij ontvingen een krantenknipsel uit de
„Cape Times* van 1 September jl. Onder
de koppen Great day in Holland, Queen's
lubilee Celebrated" vermeldt het Zuid-
Afrikaanse blad de jubileumfeesten te Amster
dam en vervolgt dan „At the palace Oueen
Wilhelmina received deputations and an
address that had been carried by real: ys of
runners from Axel, in the far south of Hol
land." Dit bericht moet de rechtgeaarde
Axelaar zeker sympathiek stemmen. (Wij
herinneren eraan, dat in de grote Neder
landse dagbladen deze prestatie der Zeeuws-
Vlamingen niet werd vermeld).
SÈ>
«.oonnements-
prijss
Losse nummers 5 ct.
Kwartaal
abonnement
Axel binnen de kom
fl 1,25
Alle andere plaatsen
in Nederland en
Ned. Indië fl. 1,55.
Buitenland fl. 2,
Advertentie prijs
7 cent per m.m.
Ingezonden
Mededeelingen
20 cent per m.m.
Kleine Advertentiën
(maximum 8 regels)
1 5 regels 60 cent.
iedere regel meer
12 cent extra.
voor elke vrouwen- en meisjeshand,
vooral in herfst en winter, is een
tube Hamea Gelei (Mijnhardt)pr. 75 ct.
