AXELSCHE If COURANT
PURGACEEH
Enige indrukken van een reis door
Oost Zeeuwsch-Vlaanderen.
Frankeering bij abonnement, Axel.
ZATERDAG 18 OCTOBER 1947.
NIEUWS- en ADVERTENTIEBLAD
Verschijnt iedere
62e JAARGANG No. 2
VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN
Woensdag en Zaterdag
Drukker-Uitgeefster:
Firma J. C. VINK
Adres Redactie en Administratie:
AXEL Markt 12 Postbus 16 Tel. 56§
Hoofdredactie:
T. C. VINK-van VESSEM
(Slot.)
Doorrijdende naar Sas van Gent passeert
men daar in de eerste plaats de Coöperatieve
Suikerfabriek, welke bieten verwerkt uit
Zeeland en een capaciteit heeft van 1 700.000
kg. bieten per 24 uur.
Dicht er bij is nog een suikerfabriek ge
legen van de Centrale Suiker Mij. met een
capaciteit van 1.500 000 kg. bieten per dag.
Beide fabrieken zijn natuurlijk seizoenbe-
drijven, die echter in de campagnetijd een
groot aantal arbeiders te werk stellen, in
totaal plm. 900 man.
Vervolgens dient vermeld te worden de
Walzenmolen (particulier bedrijf onder firma),
die meel levert voor de provincies Limburg,
Brabant, Zeeland enz. De gemiddelde capa
citeit kan gesteld worden op 80 ton per
dag. Het aantal arbeiders, dat er werk
vindt is betrekkelijk gering.
Het te vermalen graan wordt hoofdzake
lijk aangevoerd via Rotterdam, waar het
overladen uit grote zeeschepen plaats vindt.
Een zeer belangrijk bedrijf is de N.V.
Nieuwe Nederlandse Mij. tot Vervaardiging
van Spiegelglas, glazen voorwerpen en
chemische producten, waarvan directeur is
het nu afgetreden lid van ons hoofdbestuur,
ir. A. H, L. de Bel. De afdeling chemische
producten verwerkte als regel pyriet als
grondstof voor de zwavelzuurbereiding.
Tijdelijk, mede in verband met de vracht
kosten, wordt thans voor een deel zuivere
zwavel gebruikt. Het uitgebrande pyriet (de
afval) ging naar de Hoogovens, voornamelijk
in Duisburg en omgeving; de Nederlandse
hoogovens in Velsen zijn n.l. niet op de
verwerking daarvan ingericht.
Uit de afval van het pyriet won de
fabriek voorts nog koper, dat weder voor
andere bedrijven een grondslag levert voor
de vervaardiging van kopersulfaat.
In het verwerkte pyriet komt ook nog
zink en lood voor. Het eerste wordt ver
waarloosd. Het lood echter, dat in de lood-
kamers als loodslib neerslaat, wordt daaruit
gekrabt en na drogen verkocht aan lood-
fabrieken.
De zwavelzuurfabricage geschiedt ten dele
in loden kamers, waar z.g. kamerzuur tot
60 gr. Beaumé wordt geproduceerd. Dit
zwavelzuur gebruikt de superfosfaatfabriek
voor de verwerking vai de gemalen ruwe
fosfaat tot superfosfaat, de landbouwmeststof.
Uit de ruwe fosfaten komt bij de behan
deling met zwavelzuur ook kiezelfluoride
vrij. M' t water geeft dit kiezelfluor-water-
stofzuur, waaruit door toevoeging van keu
kenzout, resp. bariumfluorsilicaat, welke in
hoofdzaak geëxporteerd worden voor insec-
tenbestrijding. Behalve voor insectenver
delging wordt het product echter ook in
emaillefabrieken hier te lande gebruikt.
Naast het zwakke zwavelzuur, dat voor
de bewerking der fosfaten nodig is, produ
ceert de fabriek ook sterk zwavelzuur van
98° Be2umé en rokend zwavelzuur met 10
of 20 pet. SC8.
Dit sterke zwavelzuur vindt afzet in de
kunstzijdefabrieken, terwijl het ook gebruikt
wordt voor de fabricage van explosieven.
De verzending geschiedt in tankwagens of
tankschepen (niet in bemande flessen).
De productie-capaciteit van de fabriek is
thans 25 000 ton zwavelzuur van 6QÖ Bé,
5000 ton rokend zwavelzuur en 60 000 ton
superfosfaat.
De andere fabriek van deze onderneming,
de spiegelglasfabriek, verwerkt alleen van
elders gekocht ruw glas. Vroeger werd in
het bedrijf zelf ook glas gegoten.
Het ruwe glas wordt geslepen en gepo
lijst, ten dele verwerkt tot spiegels, terwijl
u't de rest door een speciaal procédé van
verwarming en afkoeling het z.g. Securit-
gias wordt grmaakt, het onsplinterbare glas,
dat gebruikt wordt in auto's spoor- en tram
wagens enz. Voor de fabricage van dit glas
heeft de fabriek het monopolie in Nederland.
Per jaar kan thans grproduceerd worden
300.000 m2 spiegelglas en 50.000 m2 Securit,
B:ide fabrieken samen moeter, om deze
productie te halen, 1100 man te werk stellen.
Naast de spiegelglasfabriek ligt nog een
auwseifabilek. die eveneens in de oorlogs-
J;.^. geleden heeft, maar weldra weer in
umrHt u-al tornen. Uit zwavel en kaolien
inrin<!trio er blauwsel bereid voor de verf-
Fpn anri" he»! "kjes blauw,
flonf ?a H o»-^e,3ng'bedrijf te Sas van
2,11.1. en Glucosefabriek. Zij
verwerkt alleen mais, welker korrels gesplitst
worden in de 4 hoofdbestanddelenk'em,
zetmeel, glut?n of eiwit en zemel. De kiem
levert vervolgens kiemmeel (veevoeder) en
olie, zowel industrie- als tafelolie. Van het
zachte zetmeel wordt sauspoeder, custard,
pudding- en andere poeders en maizena
gemaakt. Het ruwe zetmeel levert stijfsel
voor verschillende bestemmingen, plakmeel
en dextrine, voorls glucose, massé, industrie
suiker, dextrose. Ds gluten worden tot
hoogwaardige veevoeders verwerkt,
De producten vinden in binnen en buiten
land aftrek. Het aantal arbeiders bedroeg
voor de oorlog ongeveer 350 man.
Wat betreft de textielnijverheid moge nog
het volgende vermeld worden.
Behalve een paar gemechaniseerde be
drijven, die dateren uit de periode 1906
1920, is in de dertiger jaren onder invloed
van de contingenteringsmaatregelen in Z.
Vlaanderen, een uitgebreide textielindustrie
ontstaan, die momenteel 15 tricotagefabrieken
telt, waar gebreide bovenkleding, kousen,
sokken enz. vervaardigd worden. Daarnaast
zijn er 10 tapijtweverijen en fabrieken van
ameublementsloffen en twee wollenstoffen-
weverijen.
De tricot industrie telde in 1940 1200
arbeiders, evenals de weefindustrie.
Naast de kaardgaren-spinnerij van een
der wollenstoffenfabrieken is nu ook een
kamgaren spinnerij gebouwd.
In West Z.-Vlaanderen zijn ook nog enkele
belangrijke fabrieken, o a. van rijwielonder
delen dit Westelijk gedeelte kon ik echter
in de korte beschikbare tijd niet bezoeken.
Het bovenstaande kort samenvattend, mag
geconstateerd worden, dat in Z.-Vlaanderen
op gunstig gelegen, voor zeeschepen direct
bereikbaar terrein reeds grote en belangrijke
bedrijven bestaan met daarnaast mogelijk
heden voor verdere industriële ontwikkeling,
waarvan in het belang van onze gehele
volkshuishouding zoveel en zo spoedig
mogelijk gebruik dient te worden gemaakt.
Het uiteindelijk tot stand komen van de
economische unie met België en Luxemburg
kan voor deze bedrijven van overwegend
belang zijn. Ook nu echter vormen zij
voor onze Nederlandse volkshuishouding
belangrijke leveranciers van industriële pro
ducten, resp. van waardevolle deviezen, voor
zover hun product geëxporteerd wordt.
Er is dan ook alleszins reden om de reeds
bestaande bedrijven, eventueel met voorrang,
te helpen bij hérstel van hun oude capaciteit,
waar die door oorlogsschade aan gebouwen
en verdere outillage geleden heeft, resp.
noodzakelijke -uitbreiding te bevorderen.
Het arbeidersvraagstuk er werd ook in
ons Zeeuws congres op gewezen levert
hier wel extra moeilijkheden op. De streek
zelve en de provincie zijn vooralsnog te dun
bevolkt om in de industriële behoefte aan
arbeidskrachten te kunnen voorzier. Uit
België kunnen zij bij de beslaande loons-
en prijsverhoudingen niet meer als voor de
oorlog aangetrokken worden. Zij zullen dus
uit overig Nederland moeten komen, wat in
de eerste plaats de bouw van voldoende
woningen in Z.-Vlaanderen nodig maakt.
Daarnaast dient de vestigirg in die streek
aantrekkelijk te worden gemaakt, ook door
de verzekering van behoorlijk snelle ver
bindingen met de centra van ons land.
Het valt buiten het bestek van dit artikel
bepaalde richtlijnen voor de oplossing van
dit primaire vraagstuk aan te geven. Met
een korte vermelding van de omstandig
heden moet hier worden volstaan.
Boné, een vorsten-rijk
in Zuid-Celebes.
Andie Pabenteng Daeng Palawa, sultan
van Boré, Officier in de orde van Oranje-
Nassau en majoor la suite van het K.N I.L
is een geacht en geliefd Boeginees vorst.
Hij is een afstammeling van de legendarische
figuur Aroe Palakka, de Boeginese vorst uit
de tijd van de V.O.C., die in nauwe samen
werking met generaal Speelman in de strijd
legen de destijds zo invloedrijke en ons
vijandig gezinde Makassaren, een belangrijke
rol speelde en is de Indische geschied°nis
een onsterfelijke naam verwierf.
Het vorstenland Boré vormt het Midden-
Oostelijk deel van Zuid-Celebes.
De hoofdplaats is Watampone, een klein,
mooi plaatsje, rijk aan parkjes, pleintjes en
goedverzorgde wegen. De kazerne, waarvan
de bouw enkele maanden voor de oorlog
met Japan werd voltooid, vertoont een
schone en moderne aanblik, teiwijl de aan
grenzende cantine kortweg prima is. Vier
km. van Watampone, aan de Golf van Boné,
ligt de haven- en vissersplaats Badjoé.
De verhouding en samenwerking tussen
militairen en de Boeginese bevolking is
ideaal, hetgeen haar oorsprong vindt in het
krachtig optreden van Andie Pabenteng.
Want vlak na de capitulatie van Japan traden
ook in Boré extremistische elementen aan
de dag en werd de roodwitte vlag gehesen,
hetgeen Andie Pabenteng een doorn in 't oog
was. Hij was in die periode echter nog
geen sultan, doch bekleedde, behalve de
rang van commissaris van politie, ook nog
een adviserende positie bij de toenmalige
radja van Boné. Deze laatste onthield zich
van een krachtig optreden jegens de zgn.
nationalisten, terwijl de te Watampone
gedetacheerde Australische soldaten de anti-
Nederlandse demonstraties oogluikend toe
lieten.
Hef ideale Laxeermiddel
De handelingen der extremisten begonnen
echter een dusdanige vorm aan te nemen,
dat Andie Pabenteng besloot daartegen op
te treden. En dat deed hij, geassisteerd
door een klein ploegje uitgelezen vertrouwe
lingen, met kracht en op zeer afdoende
wijze. De roodwitte benden schrokken en
trokken ondanks hunne overmacht terug.
Andie Pabenteng liet het niet bij een
enkel optreden, doch zette de zuivering
grondig voort en wist 't verzet tot in de
kiem te smoren. Hierbij deed hij ontstellende
ontdekkingen, o.m. een in documenten
vastgelegd, uitvoerig beraamd plan voor een
greep naar de macht in Boné, hetwelk een
dusdanig uitgebreid karakter vertoonde, dat
wellicht de grootste opstand op Celebes
zou zijn uitgebroken, indien niet tijdig was
ingegrepen.
Toen ik met Andie Pabenteng kennis
maakte, een jaar terug, was hij nog kapitein
bij het K.N.I.L., thans is hij majoor.
Hoewel hij klein van stuk is en geenszins
een athletisch figuur bezit, getuigen zijn
gang, bewegingen en pezige armen van
lichaamskracht en behendigheidzijn oog
opslag verraadt wilskracht en moed.
Zijn uitwijdingen op politiek en sociaal
gebied bewijzen zijn intellect, heldere
inzichten en vooral zijn aanhankelijkheid aan
't Vorstenhuis.
Bijzonder Interessant is de geschiedenis
van zijn voorvader Aroe-Palakka, die in
korte trekken als volgt luidt:
Aroe Palakka, een Boeginees edelman,
leefde in de tijd, dat zijn vaderland door de
Makassaren werd overheerst. Hij besloot
uit te wijken, en wel naar Java. Daar toch
moest, volgens de geruchten, de zetel zijn
van de machtige blanke zeevaarders, die
zelfs door de Makassaren werden gevreesd.
Hij ondernam de tocht per prauw en te
Batavia gearriveerd werd hij door de be
windhebbers van de V.O.C. ontvangen. Hij
voorzag hen van waardevolle gegevens en
kreeg de rang van luitenant in het Neder
landse leger. Hij wist een compagnie te
vormen van andere, eveneens raar Java
gevluchte Boeginezen, en vormde hen, met
behulp van Hollandse instructeurs, tot vol
waardige soldaten, die uitstekend met
geweren en kanonnen, maar vooral met het
blanke wapen wisten om te gaan.
Niet lang daarna werd de expeditie op
Makassar door generaal Speelman onder
nomen en Aroe Palakka fungeerde als
adviseur, tolk en gids.
De strijd bracht het despotisch bewind
van de Haantjes van het Oosten" ten val
en Aroe Palakka op de troon van het
sultanaat Boné.
Op de dag van zijn troonsbestijging legde
hij de plechtige gelofte af, altijd met Neder
land te zullen samenwerken. Verder sprak
hij de wensch uit, dat in 't vervolg al zijn
nakomelingen trouw zullen blijven zweren
aan het Nederlandse Vorstenhuis. Die wens
is geworden tot een traditie, een traditie,
die vooral door de huidige Aroemporé
('t Boeginees voor- sultan) wordt hoogge
houden.
Hoe men in Amerika onze
Koningin hoog acht.
(Uit „The Washington Post".)
In deze dagen van hevige beroering heeft
het Amerikaansche volk dat over het alge
meen niet zeer koningsgezind is een andere
kijk op het koningschap gekregen. Men
niet meer de meening toegedaan, dat mona
chie het laatsfe woord van reactie bete
kent. Men is er zoo langzamerhand va
doordrongen, dat er wel slechtere, ja ve
slechtere tegeeringsvormen bestsan, da
een, waar een Koning of Koningin aan h
hoofd staat. Wellicht heeft de houding va
eenige der nog overgebleven vorsten w
tot deze metamorphose bijgedragen, W
hebben hier het merkwaardige voorbeel
van Koningin Wilhelmina, die thans tijd
lijk afstand van den troon doet ten gunst
van haar eenige dochter Juliana, die h
regentschap op zich zal nemen. Wilhelmin
werd Koningin op haar achttiende jaar e
zij is thans 67. Tijdens haar lange rege
ring heeft het Nederlandsche volk ha
steeds warme genegenheid getoond omd
zij het symbool is van alle goede Holland
sche eigenschappen.
Het was Wilhelmina's houding, welk
in den tijd van tegenspoed welke haarlan
ten deel viel toen de oorlog over Europ
losbrak, aller bewondering afdwong. Voo
haar was geen offer te zwaar toen haa
bevolking in de eerste dagep van den oor
log van alle comfort en gemakken wer
beroofd. Voor haar gold het principe Ho
hooger de positie des te grooter het ver
antwoordelijkheidsgevoel en des te mee
aanleiding om het goede voorbeeld t
geven. Noblesse oblige 1 een verplichtin-
welke zoo dikwijls afwezig is bij de nieuw
politie-regeerders in Europa, doch als zo
vanzelfsprekend geldt in de meeste no
overgebleven vorstengezinner. Zoo bijvoor
beeld fietste Koningin Wilhelmina toen o
haar volk een beroep werd gedaan om o
benzine te bezuinigen. Het is dus gee
wonder dat het Huis van Oranje groot i
geworden door dit „bestuurs-principe.
Het is evenmin verwonderlijk dat Hol
land onder deze omstandigheden groot i
geworden. Met de weinige hulpbronnen t
hunner beschikking nebben de Hollander
kracht geput uit hun geest en hun levens
ruimte ontworsteld aan de zeegeen gron
is beter bawerkt dan deze aan het wate
ontworstelde aarde. Doch de zee voorza
Holland voor het grootste deel in zij
levensonderhoud. Door de kleine harin
werd het in staat gesteld een van d
hoogste levensstandaarden van Europa t
ontwikkelen. Toen Holland bevrijd wer
gingen de menschen weer aan het werk e
hun herstel gaat gestadig, zoo niet snel
voort met als politieke richting de eenhei
van Europa. Bij alles wat het ondernam e
in zijn toekomstplannen werd en wordt he
nog steeds geïnspireerd door Koningi
Wilhelmina. Prinses Juliana volgt in d
voetstappen van haar Moeder.
Bijna vijftig jaar is Wilhelmina, Prinse
van Oranje, nu Koningin van Nederland
Toen zij den troon besteeg, was zij ee
mooi en charmant meisje, dat haar liefd
voor haar poppen nog niet kon vergeten
Haar groote toewijding aan haar vo'k in
voor- en tegenspoed, in vrede en oorlog
heeft van haar een vermoeide oude vrou
gemaakt, overladen met verantwoordelijk
heden. Niemand in haar eigen land of
iemand anders zal haar de rust misgunnen,
welke zij nu wenscht te nemen door zich
tijdelijk aan haar sfaatswerkzaamheden te
onttrekken.
Geen enkele vrouw behalve Victoria van
Engeland heeft zulk een stempel op haar
land achterhelaten. De hevige stormen
welke over zoovele Europeesche vorsten
woedden en hen in ballingschap dreven
zonder hoop voor de toekomst, lieten haar
ongedeerd. Ook zij moest zich later in
ballingschap begeven toen Holland over
stroomd werd door de zwarte Nazi-golf.
Doch haar machtige stem bereikte haar
onderdanen en moedigde hen aan iot ver
zet. Twee jaar geleden keerde zy terug
naar het tooneel der verwoesting, in stilte
en alle eenvoud, doch als een zegevierende
heldin, meer bemind en geëerd dan ooit
tevoren. Zij was en is het symbool van de
hoop van haar volk.
SOYAMEEL IN HET BROOD.
Van officiële zijde vernemen wij, dat
binnenkort een begin zal worden gemaakt
met soyabonenmeel te verwerken in het
brood. Uit voorzorgsmaatregelen heeft men
hiertoe moeten besluiten. De smaak van
het brood ondergaat echter geen verandering,
terwijl de voedingswaarde er zelfs nog
enigszins door stijgt. Ook het maismeel
zal men blijven verwerken.
s
Abonnements
prijs:
Losse nummers 5 ct.
Kwartaal
abonnement
Axel binnen de kom
fl 1,25
Alle andere plaatsen
in Nederland en
Ned. Indiê il. 1,55.
Buitenland fl. 2,—.
Advertentie prijs
7 cent per m.m.
Ingezonden
Meaedeelingen
20 cent per m.m.
Kleine Advertentiën
(maximum 8 regels)
1 5 regels 60 cent.
iedere regel meer
12 cent extra.
1 M IJNHARDT