AXELSCHE SE COURANT
De geschiedenis der „berenning".
Frankeering bij abonnement Axel.
ZATERDAG 28 1UNJ 1947
ri* iaapmanm"; m,. 74
Frankeering bij abonnement Axel
WOENSDAG 25 JUNI 1947.
61e JAAROANO No. 73
NIEUWS- en ADVERTENTIEBLAD
Verschijnt iedere
VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN
Woensdag en Zaterdag
Drukker-Uitgeefster
Firma J. C. VINK
Adres Redactie en Administratie:
AXEL Markt 12 Postbus 16 Tel. 56§
Hoofdredactie
T. C. VINK-van VESSEM
1. AARDENBURG IN 1672
Van de eens zoo rijke en nnchtige stad
„Rodenburgh" zooals Aardenburg vroeger
genoemd werd, met een belangrijke haven,
omvangrijke handel en later als weidbekind
bedevaartsoord, was in 1672 practisch niet
veel meer over. Na de verovering door
Prins Maurits (1604) werden de vesting
werken veel verkleind, daar de Prins van
meening was, dat de uitgebreidheid der
wallen en bolwerken te veel troepen voor
bezetting eischten, dan met het gewicht van
de plaats in overeenstemming was.
De bezetting van Aardenburg bestond uit
7 compagniën onder commando van com
mandeur Joan Cau, die tijdens de berenning
niet in Aardenburg aanwezig was. Van
deze 7 compagniën bleet er slechts één
over, gecommandeerd door Vaandrig Elias
Beeckman.
De Burgerwasht, in 1658 opgericht, telde
in 1672 twee compagniën, n.l. ,'t Witte
Vaandel" en «'t Blauwe Vaandel". Iedere
compagnie telde 83 manschappen.
2. HET TERREIN VAN DE STRIJD.
De hevigste gevechten werden geleverd
voor de Landpoort, op de z.g. halve maan,
die hiervoor was aangelegd ter meerdere
beveiliging van de poort. De Landpoort
stond ongeveer in het midden van de Land-
straat (tegenwoordige). Op een gedeelte
van de buitenwerken van de halve maan is
tegenwoordig de Algemeene Begraafplaats
gelegen. Aan weerszijden van de Laid-
poort lagen twee bolwerken, n.l. het Oost-
bolwerk en het Oranjebolwerk. Het Zuid-
bolwerk. waar het herdenkingsopenluchtspel
wordt opgevoerd, is thans een plantsoen,
genaamd «Het Verloren Kostje".
3. DE VOORGESCHIEDENIS.
Na eerst de Triple-alliantie tusschen
Nederland, Engeland en Zweden, door poli
tieke intrigues te hebben verbroken, ver
klaarde Lodewijk XIV van Frankrijk op 7
April 1672, tesamen met Engeland, de oorlog
aan de» Vereenigde Provinciën. In Mei
daaropvolgend verklaarden ook de Bisschop
van Munster en de Keurvorst van Keulen
de oorlog. Deze oorlog kwam voor Neder
land geheel onverwacht. De gevolgen hier
van bleven niet uit. Op 25 Juni 1672
stonden de vijandelijke legers reeds in de
omgeving van Utrecht, Orsey, Rijnberk,
Emmerik, Doetinchem, Arnhem, de Schen-
kernschans, Wageningen, Rhenen, Doesburg.
Zutphen, Enschedé, Almelo Grol. Deventer,
Zwolle, Kampen, de Ommenschans, al deze
sterkten en steden waren in handen van de
vijand, sommige vrijwel zonder slag of stoot,
lafhartig overgegeven. Uit deze tijd stamt
de spreuk#,De bevolking was redeloos, de
regeering was radeloos en het land was
reddeloos". Zeer somber zag het er voor
de Nederlanden uit.
Ook in Aardenburg kwamen de zorgen
spoedig. 16 April 1672 kwam in de stad
het "bericht, dat 6' van de 7 compagniën
moesten vertrekken en dat de wallen zoude
worden gesloopt, teneinde de vijand geen
gelegenheid te geven zich te nestelen tegen
over de belangrijke vestingstad Sluis. De
Magistraat vergaderde onmiddellijk de vol
gende dag en besloten al het mogelijke te
doen, om de ontmanteling, te voorkomen en
versterking van het garnizoen te verkrijgen.
De 18» April reisden de twee burgemeesters
naar Middelburg om de medewerking van
de Staten van Zeeland te verkrijgen. De
commandeur Cau, die in Sluis was, werd
bezocht. Met diverse verzoekschriften voor
zien togen schepenen en burgpmeester naar
Den Haag, om de?e kwestie m.t de Staten
Generaal te bespreken. Uit de archieven
blijkt, dat er veel reizen moesten worden
gemaakt, veel raderen in beweging moesten
worden gebracht vooraleer op 3 Juni de
afgezanten met een goeden jeinduitslag, wat
betreft de ontmanteling, konden terugkeerer.
Versterking echter werd niet gezonden,
hoogstens een belofte, dit punt nog nader
te bezien.
Zoo stond Aardenburg er voor, toen de
reeds eenige dagen loopende geruchten, als
zouden de Franschen in aantocht zijn, vas-
teren vorm aannamen. Zoodra de poorten
der stad 's avonds gesloten waren, werd de
Magistraat bijeengeroepen, om te beraden
wat hun te doen stond, daarbij bijgestaan
door de vaandrig Elias Beeckman, die we
gens afwezigheid van commandeur Cau het
bevel over de soldaten voerde. Tijdens de
vergadering wordt een bode uit Gent in de
stad binnengelaten, die een belangrijk be
richt brengt van Jan de Cuyper, oud Aar
denburger, die in Gmt woonde. De brief
deelt mede, dat 6 tot 8 duizend Fransche
soldaten zijn doorgedrongen tot Deijnze en
het op Aardenburg gemunt hebben. Wel
licht komen ze nog dezelfden nacht.
Dit bericht brengt ontsteltenis teweeg.
Eenige schepenen spreken over de zwakke
bezetting, de overmacht van de vijand, en
overwegen of overgave weilient niet het
beste is. Elias Backman echter wil daar
niet van hooren en gesteund door de moe
dige taal van burgemeester Peurssen en
schepene Roman, weet hij zelfvertrouwen
aan te wakkeren. Allen sluiten zich aan
bij het besluit zich plichtsgetrouw te ver
dedigen.
De onrustig geworden bevolking is op de
Markt samengestroomd. Vanaf het bordes
van het stadhuis maakt burgemeester Peurs
sen de brief bekend. De reeds opgeroepen
Burgerwacht en de burgers worden door het
manhaftige voorbeeld van de Magistraat en
Beeckman aangemoedigd en belooven allen
de stad te .zullen helpen verdedigen. In
middels komt een bericht uit Sluis van
commandeur Scotte, dat de brief van Jan
de Cuyper bevestigt. Over het zenden van
versterking wordt eentir niet gesproken.
Men was nu overtuigd alleen te staan en
alles zelf te zullen moeten doen. Onmid
dellijk gaat men aan het werk. D» Burger
wacht bezet de wallen. 30 soldaten bezet
ten de Oostpoort en de Zuidpoort. Ook de
vrouwen en kinderen hielpen moedig mee,
waarbij Margaretha Sandra, de vrouw van
schepene Roman, zich bijzonder onder
scheidde. Zij droegen kruit en kogels naar
de wallen, braken de straatsteenen uit en
maakten van pannen, ketels, poken, ket
tingen enz. schroot voor de kanonnen. De
klok werd stilgezet, naar het voorbeeld van
Sluis. Het stadje maakte zich klaar voor
de strijd.
4. HET EERSTE GEVECHT.
Middernacht was reeds voorbij. De 26
Juni 1672 was aangebroken en in spannirg
wachtten soldaten en burgers de komende
dingen af. Om ongeveer twee uur hoorden
de wachten gprucht op S.nedekensbrugge.
Veronderstellende dat net de aanrukkende
Franschen waren, richtte de constabel het
kanon op dat punt en gaf vuur «Doe begon
March, den onversdelijcken crijghgodt, sijn
helsche fuerien te openen, door de Fransche
trommels te doen roeren ende de trom
petten te doen Dlaesen, ende met haere
benden op de stadt langhst de passagie van
Smetjesbrugge".
De Franschen stormden vooruit in de
richting van de Landpoort en bereikten de
buitenversterkingen van de halve maan, zoo
genoemd naar den vorm, die dit verdedi-
gingsvoorwerk bezat. Het vuren werd steeds
heviger en daar het daglicht begon door te
breken, konden de Aardenburgers beter
richten, zoodat veel vijanden het loodje
moesten leggen. Aan een dergelijke warme
ontvangst hadden de Franschen niet gedacht.
Het aanhoudend goedgerichte vuur deed
hen den terugtocht aanvaarden. Deze aanval
was afgeslagen tot groote blijdschap van
de Inwoners. Eenige Fransche soldaten
vluchtten i i de op de buitenversterkingen
staande schuren. Door 8 soldaten en 8
man van de Burgerwacht werden ze eruit
verdreven en de gebouwen in brand gesto
ken, zoodat ze den vijand niet meer van
dienst zouden kunnen zijn. Bovendien
braken ze de Smedekensbrugge gedeeltelijk
af, zoodat de vijand geen kanonnen tot
voor de stad meer kon brengen.
De vijand legerde zich in de Biezen, een
gehucht bij Aardenburg. De stadsbewoners
begrepen dat een tweede aanval zou volgen,
die veel heviger zou zijn. De Magistraat
vergaderde op het stadhuis ter bespreking
van den toestand. Wat nu, verdedigen, of
overgeven? Verschillende vrouwen waren
iJthg geworden en ook bij de mannen was
de moed gedaald. Vaandrig Beeckman en
Peurssen echter spraken mannelijke taal en
wilden over een overgave niet spreken.
Veel schepenen en notabelen sloten zich bij
hen aan. Gesterkt door het voorbeeld van
hun overheid beloofden allen elkaar getrouw
te zullen verdedigen! De vrouwen en
kinderen werden in de gelegenheid gesteld
desgewenscht de stad te verlaten. Ook
eenige laffe mannen vertrokken.
«Terwijl de poorten nu open waeren, liet
men vrouwen en kinderen, die begeerden
uyt de stadt te gaen, daeruyt; daeronder
dat al mede eenighe mans uytslopen, ende n
van te voren uylgeslopen waeren, die de
brouck ront stonden ende in haere wam-
baizen een vrouwenherte droeghen".
De soldaten en de Burgerwacht verlieten
de wallen niet. Vrouwen en kinderen en
de Mennonieten, die geen wapenen mochten
dragen, brachten brood en bier naar de
wallen. Kogels, kruit en schroot werden
aangebracht. Boomstammen werden op de
wallen gesjouwd, om die zoo noodig op de
aanvallers te laten neerrollen.
's Avonds omtrent 6 uur kwamen veertig
soldaten uit Retranchement, als Versterking
gezonden door de commandeur van Sluis,
onder bevel van vaandrig Vaneveldt, terwijl
twee wagens met munitie uit Sluis binnen
kwamen. Deze kleine hulp vergrootte de
moed der burgers.
Ondertusschen werd het leger der Fran
schen steeds versterkt, waardoor het aan
groeide tot circa 9000 man, onder com
mando van den Graaf de Nancre. Daar
tegenover stonden in de stad 112 soldaten
en 2 compagnieën van de Burgerwacht van
elk 93 man, tesamen ongeveer 300 verde
digers. Op de wallen stonden 9 kanonnen,
doch slechts 4 waren bruikbaar. Hoeveel
moed was er niet voor noodig, om het
tegen een 30-voudige overmacht aan te
durven
V. Het tweede gevecht.
De geheele namiddag had men de Fran
sche troepen zien heen en weer trekken,
als voorbereiding op hun aanval, s Avonds
was alles rustig, onnatuurlijk stil, zoowel in
wordt een bestrm-
ipend voor de gropte
tegoeden. In groote
rop neer dat houders
di deze geblokkeerde
moeten aanwenden om
n aanslagen in oude
igens aanwasbelasting
ng ineens te voldoen,
i zij d»arna aanwenden
elegenheid te stellen
ingplicht te voldoen,
n zij geblokkeerd te-
irden omzetten.
GORGING
rand, stuklopen,
irijnen, smetten,
ering der huid
n. Door'tcrême-
olin geliefd door
r zichzelf en de
„noe
iger mijn zoon in Indië is, des te sterker
ik den indruk, dat hij steeds meer gaat
tanderen. Hij vertelt nu bijv. dingen in
brieven, waar hij vroeeer nooit over
•praten. Ik kan het onbestemde gevoel
r niet meer kwijtraken, dat mijn zoon,
fjong als hij is, bij zijn terugkeer heete-
los van zijn ouders zal zijn".
Ongetwijfeld zullen meer ouders hun
dachten hierover laten gaan. Misschien
-bben zij de gedachte aan de mogelijkheid,
hun Jan, Kees, Piet of Klaas veranderd
ju kunnen zijn als hij thuiskomt, steeds
resse weer overgegaan op gamelan en spel.
De ouderen, meer achteraf, nog juist be
schenen door het spaarzame lamplicht, laten
hun aandacht niet afleiden maar hebben hun
omgeving volkomen vergeten door de span
ning van het spel.
Stilletjes kom ik van achter een der huizen
te voorschijn; stilleijes, om deze menschen
niet in hun spel te storen, maar ook om
zelf ongestoord van dit heerlijk primitieve
tooneeltje van deze diepgeboeide menschen
ie kunnen genieten. Waarom moet ik nu
ineens aan Anton Pieck denken? Zou hij
van dit tooneeltje net zo'n juweel kunnen
VERLENGD.
Bij de Tweede Kamer is een wetsontwerp
ingediend ter verlenging van de machtiging
ten aanzien der geldzuiveiing. De strekking
van dit wetsontwerp is de machtiging te
verlengen met een termijn van een jaar,
daar de 'geldzuivering nog niet geheel vol
tooid is. Zoodra het wetsontwerp vermo
gensheffing ineens van kracht zal zijn
geworden, zal worden overgegaan tot de
afwikkeling van de geldzuivering, welke dan,
naar de minister van financiën vertrouwt,
binnen een jaar haar beslag zal krijgen.
NTIE MET ONZE
OVERZEE.
irieven die iedere dag
i de Club Nederland-
lam binnenkomen, mag
net de Jongens in Indië
'Stelling verheugen,
ten uit het aantal mili-
de afgeloopen maanden
meisje, vrouw of burger
adopteerd, n.ml. 15000.
ot eer van allen die in
i van de jongens in de
veraangenamen gezegd
niet bij schrijven alleen
geregeld pakjes, tijd-
terwijl vele foto's over
momenteel reeds zoo
werk van de Club, dat
it Indonesië te groot is
geheel aan te kunnen
Club langs dezen weg
loliandsche meisjes om
rresponderitie te melden.
Den door ten briefkaart
ie zenden aan oe Ciub
Singtl 320 te Am-
Dor oe est.
-o—
WRlfK GAAT MAG
MEENEMEN.
an, is er tusschen de
rlandsche regeering een
komen, volgens welke
Ierland kunnen reizen
ran vierhonderd gulden
sche bezoek naar Ne-
ikelt, zal er voor de
ïheid bestaan zich naar
onder medeneming van
cs overeenkomende met
lezoekers betreffen, die
lenen, studiedoeleinden
eling willen reizen, als
>enoegen willen reizen,
'r buiten. Daaivoor be
ding.
ie bezoekers, reizende
Are bepalingen zouden
jn aangekomen.
-o—
)OT SCHEEPS.
de Atlantische Oceaan
beth kost ruim f 900.—
ongeveer f 200per
dag'550—600 gulden tweede klasse en
f 425 toeristenklasse. Enkele cijfers
Het 'schip meet 83673 tondertig ton van
deze waterverplaatsing komen voor rekening
van de verf, die op de huid gesmeerd
is. De «groote wasch" bestaat uit 10.000
stuks voor 2315 passagiers. Meubels21000
stuks, Tapijten10 mijlen. Een wandeling
over dek, rook-, eet- en andere zalen, 5
kilometer, 15000 passagiers wachten op een
reisje, 10000 maaltijden per dag. Dekken,
zalen, gangen, zijn in hoofdzaak blauw ge
verfd, de lievelingskleur van de echte
Koningin Elisabeth.
Abonnements
prijs:
Losse nummers 5 ct.
Kwartaal
abonnement
Axel binnen de kom
fl 1,25
Alle andere plaatsen
in Nederland en
Ned. Indië il 1,55.
Buitenland il. 2,
L
TT
Advertentie prijs
7 cent per m.m.
Ingezonden
Meaedéelingen
20 cent per m.m.
Kleine Advertentiën
(maximum 8 regels)
1 - 5 regels 60 cent.
iedere regel meer
12 cent extra.
HtilljlW..,, bvai iiJULUCi 9LU1CC1
