HER3ERT STANLEY
Nieuws- en Advertentieblad
voor Zeeuwseh- Vlaanderen.
No. 34.
VRIJDAG 4 AUGUSTUS 1939.
55e Jaarg.
J. C. VINK - Axel.
1914—1939.
Buitenland.
Dit blad verschijnt eiken Dinsdag- en Vrijdagavond.
ABONNEMENTSPRIJS:
Per 3 maanden 75 Centfranco per post 1 Gulden.
Afzonderlijke Nos. 5 Cent.
DRUKKER-U1TGEVER
Bureau Markt 12.
Telef. 56. - Postrek. 60263.
ADVERTENTIËN van 1 tot 5 regels 60 Centvoor
eiken regel meer 12 Cent. Groote letters worden naar
plaatsruimte berekend.
Advertentiën worden franco ingewacht, uiterlijk
tot Dinsdag- en Vrijdagvoormiddag 11 ure.
Eerste J31ad.
Hoe vaak is het ons sedert het
begin van dit jaar niet door het
hoofd gegaan dat het nu 25 jaar
geleden was dat het vreeslijke,
dat velen, vertrouwende op den
vooruitgang der beschaving, niet
meer mogelijk achtten, toch nog
werkelijkheid werd. De oorlog
brak uit 1
Toen op 28 Jüni de Oosten-
rijksche troonopvolger Frans Fer
dinand van Oostenrijk en zijn
gemalin de hertogin van Hohen-
berg zich op den weg naar het
stadhuis te Serajewo bevonden
werd door een 21 -jarigen typo
graaf Cabrinovic een bom naar
de auto geworpen. De aartsher
tog en zijn gemalin bleven onge
deerd doch een adjudant, die in
de volgende auto zat werd ge
wond en moest naar het hospi
taal worden vervoerd. De tocht
naar het stadhuis werd voortgezet
en nadat het programma aldaar
was afgewerkt gaf de aartshertog
den wensch te kennen een bezoek
te brengen aan den gewonde
doch een 19 jarige gymnasiast
Prunzig genaamd loste op korten
afstand eenige revolverschoten,
die hun doel niet misten. Aarts
hertog Frans Ferdinand en zijn
gemalin werden, doodelijk ge
troffen, binnengedragen in het
paleis van den gouverneur, waar
zij na een kwartier overleden,
achterlatende drie kinderen van
13, 12 en 10 jaar.
En deze koningsmoord te Sera
jewo werd de oorzaak van den
wereldbrand, die ruim vier jaar
over Europa zou woeden. Een
maand later verklaarde Oostenrijk-
Hongarije aan Servië den oorlog.
In alle landen volgde mobilisatie.
Ook Nederland bleef niet in ge
breke zijn dienstplichtigen onder
de wapenen te roepen om zoo-
noodig zijn grenzen te verdedigen.
En waar wij nu, precies 25 jaar
later, onder bijna dezelfde om
standigheden verkeeren, diingtde
herinnering aan die dagen zich
FEUILLETON
door H. Knibbs
47)
Smidt, de voorman, liet zjjn
werklui ophouden.
We zitten met die rotsen,
meneer Maddox, schreeuwde Smidt
Terug.
Rotsen Wel man, het is
toeh pure klei
Smith wees op den grond aan
zijn voeten,
Komt U hier dan eens kij
ken, riep hjj terug.
Maddox en Stanley klauterden
omlaag langs de steile helling van
den hellen weg. De ingenieur
stond langs de wanden der gleut
te turen en te berekenen, waar
hij z\jn graafmachine met het
meeste succes zou kunnen ver
plaatsen, toen Stanley hem op zijn
arm tikte en vroegHoe zon
je dit noemen
Maddox schrok op en keerde
zich om naar Stanley, die met een
stuk rotssteen in de hand voor hem
stond.
Leisteen 1 Nee,toch niet
twasbt eens laat eens beter
des te duidelijker aan ons op
Zaterdag 1 Augustus. Het ver
trek van den trein van 's morgens
half negen met de gemobiliseer-
den, uitgeleid door ouders, broe
ders, zusters of verloofden. Dit
was het eerste bewust worden
van de werkelijkheid nu zij ook
ons begon te naderen. En daarna
op 4 Augustus, juist op dezen
dag vóór 25 jaar de oorlogsver
klaring door Duitschland aan
België, nadat vooraf was gegaan
de oorlogsverklaring van Duitsch
land aan Rusland, gevolgd door
die van Frankrijk aan Duitsch
land. Nadat Duitschland aan
België een ultimatum had gesteld
voor doortocht der Duitsche troe
pen naar Frankrijk, wat door
Koning Albert fier van de hand
werd gewezen, trokken de Duit
sche troepen in den nacht van
op 4 Augustus de Belgische
grens over. De massamoord was
begonnen. Denzelfden dag ver
klaarde ook Engeland aan Duitsch
land den oorlog, als beschermer
van de kleine staten.
Ondanks alle onderhandelingen,
ondanks de. vele besprekingen,
ondanks het wisselen van ontel
bare telegrammen kon de vrede
niet blijven gehandhaafd. Laat
ons hopen en bidden, dat bij de
herinnering aan al wat nu volgde
het afschuwelijk vooruitzicht van
de herhaling daarvan niet elk
besef van menschelijkheid bij de
machthebbers zal doen te loor
gegaan. Wij als Nederlanders,
die het drama als neutralen be
leefden, zijn hiervan ten volle
doordrongen. En hoe moet het
dan in andere landen worden
gevoeld, waar men zijn dierbare
verwanten zag vertrekken om
nimmer, of misschien nog erger,
als oorlogsinvalide terug te keeren.
Welk een weemoed vervult
ons weer telkenmale bij het aan
schouwen van de oorlogskerk
hoven, de massagraven, het alom
opgerichte monument vast den
onbekenden soldaat, de monu
menten voor de onschuldig ge-
fusileerde burgerbevolking!
Geheel België is één aanklacht
tegen dit ruw geweld.
kijken 1 Dat is nee maar
dat is
De ingenieur nam het stok
steen in handen, veegde het van
modder en gruis schoon en sehrapte
het at met de punt van zijn mes.
Dan gooide hij het stuk steen weg.
Hij gat enkele korte aanwijzingen
san Smith, wenkte Stanley en
ging naar zijn tent terug.
Bert, ik veronderstel, datjjj
naar het magazyn terug moet om
wat dynamiet te gaan halen. Ik
had niet gedacht, dat we dien
hollen weg doqr rotsen zouden
moeten maken.
Dat wordt een goede ballast,
zei Stanley lachend,
En als je terugkomt, raap
dan een paar stukken van die
rotssteen op, zonder dat iemand
het ziet. Pak ze in en stuur ze
laat eens zien naar Detroit
daar is immers het dichtsbjj-
zijnde delfstotkundig bureau.
Wat zeg je
Nou, doe bet maar. Er is
veel kans, dat we op een laag
zilvererts van hoog gehalte zijn
gestoeten. Dat is alles.
Wat ben je toch eeD oude
gannetGeen wonder, dat je dat
stuk steen weggegooid hebt, alsot
je je handen eraan brandde 1
En zeg dan tegen Forbes,
Moge dit groote leed na 25
jaar aan de wereld worden
bespaard 1
Engeland's politiek.
Chamberlain heeft in het Lager
huis een overzicht van de buiten-
landsche situatie gegeven, dat
bedoeld was als een laatste uit
eenzetting voor het reces. De
rede was sober en waardig, zij
legde getuigenis af van een rus
tige zelfverzekerdheid, maar tege
lijkertijd bracht zij geen nieuws
van beteekenis behalve dan
de reeds aangekondigde zending
van militaire deskundigen naar
Moskou. Men kan zich niet ont
trekken aan den indruk, dat
Chamberlain geprikkeld was te
genover de oppositie en allen,
die critiek oefenen, zoodat het
reces hem buitengemeen welkom
moet zijn.
Nu maakt de oppositie het
den Engelschen minister-president
niet gemakkelijk. Vooral bij de
onderhandelingen met Rusland
heeft zij steeds aangedrongen op
een verder toegeven en zij stimu
leerde daardoor mede gesteund
door de Franschen de vast
houdendheid van de Russen. De
openbaarheid had hier dus voor
de Engelsche regeering kennelijke
nadeelen, want haar landgenooten
ondermijnden het regeeringsstand-
punt.
Intusschen krijgt men, ondanks
de aankondiging van de zending
van een militaire missie, niet den
indruk, dat een Russisch-Engelsch
accoord spoedig tot stand zal
komen. Chamberlain heeft geen
twijfel open gelaten ten aanzien
van het feit, dat de onderhande
lende partijen nog ver van elkaar
verwijderd zijn inzake de vraag,
wat onder indirecte aggressie
moet worden verstaan. Hij liet
duidelijk doorschemeren, dat zelfs
de zekerheid, dat men op de
politieke punten tot overeenstem
ming zal komen, niet aanwezig
is. Slechts de hoop, dat door
de militaire missie ook de poli
dat hjj hierheen moet komen en
de leiding overnemen. Ik ga erop
uit, om zooveel mogeljjk grond
hier in de buurt op te koopan,
Ik wist wel, dat er miueralen
hier iu de buurt in den grond
moesten zitten, maar ik heb er
neg niet aan gedacht ernaar te
zoeken 1
Nou, wat heb ik je gezegd?
Maddox grinnikte vap pret.
Jij hebt er maar in het
wilde weg een slag naar geslagen
Wat ik zeggen wou, Bert, jij
moest hier de leiding maar over
nemen 1
Als eerste entdekker zeker
Nou, daar kan ik teitelyk niets
tegeD hebben 1
Juist. Maar zeg er tegen
niemand ook uiaar een woord van 1
Bij het kadaster zullen ze ver
onderstellen dat je bouwgrond
voor een stad op speculatie wilt
koopen. Laat ze dat maar rustig
denken.
Natuurlijk voor mijn part
denkt iedereen het I Zeg, meen
je heuseh, dat er hier zaken te
deen zjjn,
Zeker En voor den spoor
weg zal het een groot vervoor be
ttekenen. Er is in heel Canada
geen smeltery, waar ze dat geedje
kannen verwerkm.
tieke standpunten dichter bij
elkaar zullen komen anders
gezegd, dat deze missie het Rus
sische wantrouwen kan wegnemen
en daardoor de Russen kan be
wegen tot het aanvaarden van de
Engelsche formule heeft de
Engelschen tot het zenden van
een militaire missie doen beslui
ten, welke in dit licht dus meer
beschouwd moet worden als een
uiting van oprechtheid. Soberder
hadden Chamberlain's mededee-
lingen nauwelijks kunnen zijn en
zij toonen duidelijk aan in welke
malaise deze besprekingen de
laatste weken geraakt zijn. De
militaire missie is meer te be
schouwen als een noodsprong om
uit de impasse te komen dan als
iets anders. Chamberlain's woor
den waren de weergeving van
een wensch zij getuigden echter
niet van het optimisme, dat zoo
lang in Engeland heeft geheerscht.
Het klonk koel en zakelijk en
men zal tevergeefs zoeken naar
een vriendelijk woord aan het
adres van Moskou. Eerder kreeg
men den indruk, dat Chamberlain
geprikkeld is over het feit, dat
Rusland geen voorloopige over
eenkomst gewild heeft.
Wat bij de weinige woorden,
welke aan Dantzig en Polen ge
wijd waren, op moest vallen, is
het ontbreken van eenigerlei aan
duiding ten opzichte van Duitsch
land. Daartegenover staat de in
algemeene bewoordingen gehou
den slotverklaring, waarin een
beroep werd gedaan op herstel
van vertrouwen. Van optimisme
getuigden deze slotwoorden niet.
Zou het wellicht de ernst van
den toestand zijn en Chamber
lain's verlangen om nog een po
ging tot herstel van het vertrou
wen te doen, dat hij sprak van
een woordenoorlog, welke de
stemming vergiftigt en welke ge
staakt zou moeten worden. In
deze formuleering hadden zijn
woorden immers evenzeer op de
Engelsche pers als op die van
andere landen betrekking. Dit
zijn opmerkélijke verschijnselen,
welke een licht kunnen werpen
op dingen, die in de komende
Hoe zit dat dan
Het ziet er uit als zilver,
dat heel moeiljjk uit te smelten is.
Van heel hoog gehalte bovendien.
Dan kunnen we dus niet
beter doen dan hier grond koopen
en die later weer verkoopeD, wat
Dat vind ik ook. Maar ik
kan het pas zeker zeggen, als we
een proetsmelting laten doen.
Mooi zoo, John. Ik ga er
op at,
Kort nadat Stanley vertrokken
was, gaf Maddox order het werk
in den hollen weg stop te zetten
en stuurde hjj zjjn meDschen een
eind naar het zniden terug, om
eerst de rails te gaan leggen op
het reeds in orde gemaakte baan
vak tot aan de kleilaag. Daarna
zette hjj het werk voor de vol
gende week uit en noteerde eenige
orders voor zjjn assistent. Den
volgenden morgen voegde hij zich
bij Stanlt-y en samen gingen ze
van het magazijn naar het kantoor
vaD het kadaster, vroegen verlof
om de leggers en kaarten in te
zien en namen dan vandaar den
trein naar Detroit.
Ja, meneer, we hebben die
proefmonsters ontvangen, zei de
bediende van bet laboratorium tet
delfitefteaondemek, Hier «jj? ze.
weken nog gebeuren kunnen.
Zoo ging het ook bij de woor
den, welke Chamberlain aan het
Verre Oosten wijdde. Zij waren
in de eerste plaats een bits ant
woord aan de critici, die naar
zijn gevoel de Engelsche politiek
verdacht maken. Geïrriteerd bleek
Chamberlain ook over de anti-
Engelsche agitatie en men zou
uit zijn woorden kunnen afleiden,
dat hij zich geprovoceerd voelt.
Niettemin was er in zijn woorden
een zinsnede, welke niet verloren
mag gaan om met de rest snel
aan de vergetelheid te worden
prijsgegeven. Het is, dat ondanks
de incidenten het doel, dat Enge
land zich voor oogen houdt, een
billijke en rechtvaardige bijlegging
van den strijd in China is. Een
vage formule weliswaar, maar
waaruit toch duidelijk spreekt,
dat Engeland eenigerlei vorm van
bemiddeling wil.
Overziet men de rede van den
Engelschen minister-president,
dan ontkomt men niet aan een
onbestemd gevoelen. Helder was
zij zeker, ook daar en dat was
op menig punt waar zij geen
nieuws bracht. Maar tezelfder
tijd spreekt er een verbittering
uit, een ontevredenheid over tal
van kleinigheden, welke in de
eerste plaats de Engelschen zelf
betreft. Is Chamberlain geprik
keld, omdat hij voor zijn zonder
twijfel eerlijk streven naar het
behoud van den vrede niet dan
ondank oogst, zoowel in het bui
tenland als in Engeland en zelfs
in de Engelsche parlementaire
kringen Het lijkt wel, alsof hij
deze een lesje heeft willen geven
in goede manieren en opbouwend
plichtsbesef. Zijn uitvallen tegen
de opponeerende Lagerhuisleden
waren zoo bitter en vol van sar
casme, dat de toon waarlijk on
gewoon mag worden genoemd.
Hij gaf in de eerste plaats zijn
hoorders een lesje mee voor hun
gedrag tijdens de vacantie. Dat
hij dit lesje ook tot anderen uit
breidde en zelf een voorbeeld gaf
door zich van vrijwel alle critiek
op het buitenland te onthouden,
demonstreert wat hij noodzakelijk
En wat is de uitslag van da
proetsmelting
Hier is het rapport, ant
woordde de bediende.
Maddox bekeek de cijfers enkele
oogen blikken.
Ik zeu mijnheer Dodge
graag even spreken, zei hij.
Het spijt me, meneer, maar
mijnheer Dodge is de stad uit.
Jammer. Wanneer is hij
terug
Dat kan ik n niet zeggen.
Maar als U even wilt wachten,
dan kan ik het zijn compagnon
wel vragen.
O, misschien kunnen we het
met hem ook wel at, zei Maddox.
Stanley zag, hoe Maddox de
wenkbrauwen samentrok en keek
hem ^ragend aan. Maddox sehud-
de het hoofd,
Niets Bert. Wacht maar af I
De deur van het kantoor werd
geopend en een telegrambesteller
kwam binnen.
Talegram voor mijnheer
Dodge, zei bij, zijn afteekei boekje
aan Stanley overreikende.
In orde hoor. Moet je op
antwoord wachten
Nee, meneer.
(Wordt vervolgd).
LiC
cou