Nieuws- en Advertentieblad
voor Zeeuwsch- Vlaanderen.
EEN GIFTMENGSTER
No. 102.
VRIJDAG 25 MAART 1938.
53** Jaarg.
J. C. VINK - Axel.
Axel of Aksel
Dit blad verschijnt eiken Dinsdag- en Vrijdagavond.
ABONNEMENTSPRIJS:
Per 3 maanden 75 Centfranco per post 1 Gulden.
Afzonderlijke Nos. 5 Cent.
DRUKKER-UITGEVER
Bureau Markt 12.
Telef. 56. - Postrek. 60263.
tot 5 regels 60 Centvoor
Groote letters worden naar
ADVERTENTIÊN van 1
eiken regel meer 12 Cent.
plaatsruimte berekend.
Advertentiën worden franc© ingewacht, uiterlijk
tot Dinsdag- en Vrijdagvoormiddag 11 ure.
Eerste J31ad.
Zooals we in een vorig schrij
ven mededeelden, berustte er ter
secretarie dezer gemeente een
schrijven, waarin onze meening
steun vond. Door welwillende
medewerking van den EdelAchtb.
Heer Burgemeester zijn we in de
gelegenheid gesteld dit schrijven,
dat gericht is aan Heeren Burge
meester en Wethouders der ge
meente Axel, hier weer te geven.
Het luidt aldus
EdelAchtbare Heeren,
Gaarne wil ik aan Uw verzoek
voldoen dd. 22 Februari jl. en U
mijn meening zeggen over de
schrijfwijze van den naam Uwer
gemeente.
Mijns inziens moet deze Axel
zijn en blijven. Reeds daarom,
omdat alle eeuwen door, van de
vroegste tijden af, de nederzetting,
die nu nóg Axel heet, zoo ge
noemd en geschreven is.
Reeds in 821 wordt Axel
genoemd en met x geschreven,
in een Charter van Lodewijk den
Vromen, den zoon en opvolger
van Karei den Groote (men zie
b.v. Sanderus Flandria Illustrata II
pag. 226). Voor zoover mij bekend
staat in alle oude stukken Axel.
Het staat ook op de munt in dien
tijd, toen Axel het muntrecht had.
Aan den eenen kant ziet men het
gekroond hoofd van den Vlaam-
schen graaf en aan den anderen
in een kruis A.X.L.E. Ook in
het toltarief van 1368 staat Axel.
Evenals in de ouuste stadsreke
ningen en in latere als die van
1542 om er een der vele nog
overgeblevene te noemen.
In een Charter van 1548 wordt
Westdorpe genoemd en daarachter
staat „proctue van Axele".
In het opschrift van een ordon
nantie op den tol van Axel van
1230 staat in het Vlaamsch „van
den tolle van Axel".
In 1439 gaf 't St. Jorisgilde uit
Gent een groot feest. Boden
werden uitgezonden om daartoe
uit te noodigen. Jan Mayaart
FEUILLETON
Uit het Engelsch.
2)
Laat me het pikante scho
teltje niet vergeten.
Eu dd verscheen er ook op de
dunne, bleeke lippen van me
vrouw Strain een flauw glim
lachje.
We hadden dien avond
mijnheer Raydon'a lievelingsscho
teltje sneedjes broed, dun be
streken met Parmezaansche kaas
en geroosterd voor den haard.
Plotseling vroeg de inspecteur
Dronk mijnheer Raydon dien
avond oog iets anders, behalve
daD Frauschen wijn waarvan u
zooeveu sprak.
Ja, een glas port, vóór me
vrouw Raydon en ik de eetkamer
verlieten, en nu weifelde zij
even.
Ja? zei hij aanmoedigend.
Ik beu bjjua zeker, dat by
9«» tweede glas gedronken had,
kwam daartoe te Axel en het heet
in het verslag, dat hij kreeg „te
Axele twee postulaetsche gul
dens en eenen nacht en den cost".
Zoo kunnen wij doorgaan tot
op onzen tijd toe. Ook de fa
milienaam der heeren van Axel
werd met x geschreven.
De naamsoorsprong doet hier
eigenlijk weinig aan af of toe.
Wanneer een bepaalde naam bijna
twee duizend jaar op een bepaalde
manier is geschreven, dan is er
toch niet de minste reden om die
schrijfwijze nu maar in eens te
gaan veranderen, omdat men, om
welke redenen dan ook, wil gaan
schrijven zooals men lijkt te spre
ken, daar phonetisch x klinkt al
tijd als ks. Men zou dan de x
uit ons alphabet moeten laten
verdwijnen.
Sommigen beweren dat Axel de
Noorsche naam is die b.v. voor
komt als voornaam in den histo-
rischen persoon Axel Oxenstierna,
Zweedsch Minister, die b.v. het
handelsonderwijs bevorderde en
welke naam nog regelmatig voor
komt. De Noormannen zouden
de sterkte gesticht hebben, waar
nu Axel ligt en die deze benaming
gegeven hebben. Het is best
mogelijk. Zij waren er reeds in
de dagen van Karei de Groote,
want deze ging in 811 naar Gent,
om te bezien hoe men daar een
vloot bouwde, om tegen de Noor
mannen op te trekken en hun
menigvuldige invallen te belem
meren.
Het is best mogelijk dat zij
gelijk hebben, die de naam af
leiden van a k e - s e 1 e en dat
vertolken als de verzamelplaats
van wateren, die als de stralen uit
een ster (zooals Axel ook vertolkt
wordt) uitschieten.
Het kan ook ontstaan zijn uit
een verkorten eigennaam -f-sele,
dat hetzelfde is als Sali- „heeren
hoeve", wat men terugvindt in de
Saliërs en b.v. Salische Franken.
De eigennaam kan ook geweest
zijn de Noorsche of Deensche
naam A c c i (misschien het Frie-
sche Akke), verkort ac. De spel
ling zou dan etymologisch Ax
sele zijn, met x voor csAxele
vóór dat hij in de salon kwam.
Juist. Waar werd al die
wijn bewaard
In een antiek mahoniehouten
kist, met koperen beslag, een z.g.
keldertje, waarvan mynheer Ray.
don zelf de sleutel bewaarde.
Hm
Hij wachtte naar het de vrouw
voorkwam geruimen tijd, alvorens
verder te gaan.
Ik vermoed, dat mijnheer
en mevrouw Raydon Da tafel in
den tuin zijn gegaan
Plimmer's stem klonk diep
ernstig by deze vraag. Hij zag,
hoe haar gelaat veranderde zy
wist dus, dat zy du de keru van
de zaak naderden en dat haar
verklaring van het hoogste belang
zou zijn.
Ja, ze vroegen me met hen
mee te gaan maar ik was erg
moe en dus bleef ik in de salon.
Ik was van plan vroeg Daar bed
te gaan. Maar mijnheer Raydon
had zoo iets gezegd, dat er veel
ijs moest zijn in zyn gember-
limonade en daaroifa waehtte ik
om te zien of het meisje wel ge
noeg ys bracht op het dienblad.
Ook wilde hy altyd graag, dat ik
zyn «strendy gaff< mengde en
daarop wachtte ik toen óók.
U bl|j "ja. dat u dat
en omdat de klemtoon op de
eerste lettergreep lag, werd dat
ele toonloos en Axele en eindelijk
sleet de slot-e af en kreegt
Gij A x e I. Het wordt dan Acci-
sele Acsele Axele Axel
en aan die wijzigingen zou men
dan nu willen toevoegen Aksel.
Nu kan men redeneeren dat op
den duur, hoe langzaam ook, ook
plaatsnamen in hun schrijfwijze
zich aanpassen aan veranderde
spelling en als zoodanig nu er
een streven is naar phonetische
schrijfwijze, zou Aksel natuurlijk
dan door den beugel kunnen.
Maar ik zou het toch houden met
der eeuwen schrijfwijze.
Daar komt bij, dat het zoo in
meerdere wetten ook voorkomt en
dat zoo ook na de herstelling in
1813, toen de gemeentewapens
bevestigd werden door den Hoo-
gen Raad van Adel, officieel de
benaming Axel was.
Mijns inziens kan een een
voudig Koninklijk Besluit niet
de schrijfwijze van plaatsna
men, evenmin als van eigen
namen, veranderen. Het laatste
is geregeld bij het Burgerlijk
Wetboek. -
Voor plaatsnamen is m.i. een wet
noodig en zeker gewenscht, waar
bij dan tegelijkertijd bepaald wordt
de noodige wijziging ten deze in
bestaande wetten, waarin de oude
schrijfwijze voorkomt. In dit
juridisch vraagstuk behoeven wij
ons echter thans niet te verdiepen.
Zeker is het dat de regeering ook
ten aanzien van de spelling, van
zulk een enorm belang, omdat er
bepaalde beginselen van taalkunde
mee gemoeid zijn, verstandig had
gedaan, als zij meende dat ver
andering moest worden opgelegd,
dat bij de wet te doen Nog altijd
is de taal heel het volk.
In oude (middeleeuwsche) ge
schriften, in het Latijn geschreven,
vindt gij voor Axel, Axla, dus met
een x, b.v. in een Engelsch hand
schrift van pl.m 1180, De homi-
nibus de Axla ad sanctum Bavo-
nem pertinentibus. Over de men-
schen die te Axe! tot St. Bavo
behooren.
Gelijk zooveel plaatsnamen, die
gedaan hebt, zei hij met iets van
sympathie in zijn stem.
Hij verkeerde iD eeu spanning,
een hevige spanning, ona van haar
te hooren wat bij voer de waar
heid hield.
Zij schudde ernstig van neen en
hy Doog zich Daar haar toe.
Ik verzoek u nu, in uw her
innering nauwkeurig na te gaan
wat er gebeurde, mevrouw Strain,
nadat u het bier met het gember
bier had gemengd
Ik ging naar de salon terug.
En toen Hij keek haar
onderzoekend aaD,
Zij antwoordde niet terstond en
hy merkte heel kalm op Me
vrouw Raydon heett my daar
even vertelt, dat zij iu de hal
kwam, uit den tuin, vóór haarman.
De inspecteur bemerkte aan
haar kijken was het verwon
dering of enkel verademing
dat een zware last van baar af
viel.
Ja, mevrouw Raydon kwam
alleen in de hal en ik hoorde
haar limonade iD een glas schen
ken. Toen kwam ik bij haar.
Zei za iets
Ia, ze zei, dat mynheer
Raydon geraas in het boothnis
meende gehoord te hebben en dat
hty eru wat gaan kijken, Hij
in Zeeuwsch-Vlaanderen of op
Walcheren vooral voorkomen, ook
gevonden worden in Frankrijk,
zoo vinden wij in Pas de Calais,
in het Noorden van Frankrijk dus,
ook een Axel. In het Fransch is
dat wat anders geschreven en wel
Axles. Een gedeelte er van
heet West Axla, in oude
stukken.
In tal van oude M.E. geschriften
en Charters vindt men dat ge
schreven als Axla, b.v. omtrent
de tienden in Axla quam dedit
nobis Guillelmus de Tornehem
in 1184. „Bij Axel naast den
Steenweg die naar Niverna gaat"
of in 't Latijn, zooals het er staat
„Apud Axlam justa calcatam quae
ducit ad Nivennam plm. 1200".
Dat Axles was een leengoed en
vroeger een buurtschap met kapel
in de Fransche gemeente Coquel-
les. Ik dank deze wetenschap aan
het bekende woordenboek der
Toponymie door Karei de Flou te
Brugge.
Ook in de oudste kerkelijke
archieven wordt steeds gelezen
van A x e 1 1 a met een x, b.v,
1486—87 over de eeciesia Axellis
(kerk van Axel). Ook in een pro
clamatie van 1534, de vicari van
St. Barbara leest men te zijn in
Axella. De vicari van het heilige
kruis in de eeciesia de Axel, dat
is in de kerk van Axel. Gij vindt
nog veel meer voorbeelden daar
van in het register op de paro
chiën en altaren en vicariën en
de Bedienaars daarvan, uitgegeven
uit de archieven van het bisdom
van Utrecht,ontworpen en bewerkt
door P. M. Grijpink.
Op oude grafschriften gevonden
in Uw kerk, vindt Gij ook Axel
met een x, b.v. op een zerk
„sculpture van den eerzamenjan
de Klerck, in zijn leven oud sche
pen dezer stad Axel, oud zijnde
80 jaren, gestorven den 27 Oc
tober anno 1636 end syn wettige
huysvrouwe Dingena Frans, oud
synde jaar, is gestorven den
21en December...,, hebben te
samerf in wetiichen staet getrouwt
geweest 45 jaren.
In zal niet voortgaan. Er is
geen twijfel aan of steeds werd
maakte zich altijd druk ever dat
boothuig. Hij dacht altijd, dat er
meDgobeu in zouden komeD, van
de rivierzijde af, boewei dit vol
strekt onnoogelyk was. Ik had er
een sleutel van en hij bad er
ook een.
Het bleef even stil De inspec
teur vestigde weder een langen,
onderzoekenden blik op haar cd
zij vroeg zieb at of bij ken zieD
hoe haar hart joeg.
Hoe lang was mevrouw Ray
don alleen in de hal, vóórdat u
by haar kwam vioeg hij ein
delijk.
Zy haastte zich te antwoorden
Een paar minuten maar.
Hij gelooide haar eD het was
inderdaad de waarheid.
Toen drang bij by haar aan
U bedoelt een minuut ot
twee
NeeD, zoo lang niet.
Zestig seconden
Ik geloot het niet. Maar ja,
het kan toch ook wel zestig se
conden geweest zijn.
Weer uitte hij dat eene kleine
woordje, wat eveDgoed veel als
niets kon zeggeD
Juist,
Zy merkte op Juist lang ge
noeg om een glas limonade in te
lebeokM.
in officieele stukken Axel ge
schreven. Een zeer korten tijd
heeft er op Uw spoorwegstation
nog eens Aksel gestaan. Maar de
Axelaren waren daar zoo tegen,
dat de Maatschappij het spoedig
veranderde. Het zal gekomen zijn
omdat men de Fransche schrijf
wijze al te veel wilde „ver-
vlaamschen".
Het kan dus niet de zaak zijn,
dat van wege de historie of naams
afleiding men beter ks dan x
schrijft.
Neen. Het is eenvoudig de
vraag, of men ook voor plaats
namen, wier schrijfwijze door de
eeuwen geijkt is, zich moet aan
passen aan een veranderde, op
uitspraak of phonetiek gebaseerde
schrijfwijze, of niet. Ik ben van
meening van niet. Het eerbied
waardige gaat er af.
Evenals woorden door het ge
bruik een beteekenis hebben ge
kregen, heeft ook een schrijfwijze
door de geschiedenis beteekenis.
Eerst buitengewoon langzaam en
geleidelijk, is de beteekenis der
woorden soms veranderd.
Het is mogelijk dat over zeer
langen tijd de phonetische schrijf
wijze het zal winnen en dan, ja
dan zal over tientallen, zoo met
honderd en meerjaren, misschien
iedereen het gewoon en normaal
vinden, Axel te veranderen in Ak
sel, gelijk het oorspronkelijk Acci-
sele Acsele Axele tot Axel
werd. Maar daaraan zijn wij nog
lang niet toe en m i. moet dat
nooit van boven opgelegd worden,
maar slechts van regeeringswege
officieel geconstateerd worden, als
een bevolking, een exentriek daar
gelaten, het zelf is gaan schrijven.
Zoover is het nog lang niet. Be
houdt dus Axel.
De ks werd vroeger meesal als
x geschreven, b.v. blixtm, boxen,
Pinxteren. In plaats- en familie
namen is dat gebleven Exmorra,
van Harinxma, Luxemburg, Six,
Axel en gelijk de heeren van
Harinxma en Six er voor zullen
passen hun namen te gaan schrij
ven als van Harinksma of Siks,
zoo passé ook het aloude, gede-
gene en met eere in de historie
En teen, mevrouw Strain,
terstond nadat u bij mevrouw Ray
don was gekomen, kwam mijnheer
Raydon in de hal Hij kwam
dus bij u, de beide dames, niet
waar
Ja en hij drenk degember-
limonade als het ware in één
slok op.
Weder liet inspeetenr Plimmer
zyn strengen blik op haar rusten
en zy vervolgde vlug
Ik herinner me, dat ik't bt el
verkeerd vond, want het was op
dat nur erg koud geworden. Het
(ja had al vyf minuten iD het glas
gelegen, misschien wel langer.
Dank u. Dat is al wat ik
u te vragen had, mevrouw SiraiD.
Het gelukte haar, de groote ver
ademing, die haar deze mededee-
ling bezorgde, te vorbergeD.
Mevrouw R«ydon heeft m^j
verteld, boe de ongesteldheid van
haar man is begonnen, vatte by
tot haar pijnlijke verwondering
het gesprek weer op. Dai u
den dokter hebt opgebeld, en op
zyn advies sin een specialist en
mijnheer R y iOD s moeder heb
getelefoneerd. Eva sprak met wftar-
deering over uw toewijding iD die
uren van spanning. De dames 4jn
zeker goede vriendinnen geweest
I COURANT.
Verheug u niet over iemanddie
gevallen is. Het kan zijndat hij
zich verheft en dat gij valt.
