neem distributie
ft
Nieuws- en Advertentieblad
voor Zeeuwsch - Vlaanderen.
VOORDELEN VAN
RADIO
DISTRIBUTIE
■i
No. 74.
VRIJDAG 17 DECEMBER 1937
58Jaarg.
J. C. VINK - Axel.
Het Stadhuis verkocht
Axelsche Radio-Centrale - Oranjestraat 2.
Dit blad verschijnt eiken Dinsdag- en Vrijdagavond.
A B O N N E M E N T S P R IJ S
Per 3 maanden 75 Centfranco per post 1 Gulden.
Afzonderlijke Nos. 5 Cent.
DRUKKER-U1TGEVER
Bureau Markt 12.
Telef. 56. - Postrek. 60263.
ADVERTENTIÈN van 1 tot 5 regels 60 Centvoor
eiken regel meer 12 Cent. Groote letters worden naar
plaatsruimte berekend.
Advertentiën worden franco ingewacht, uiterlijk
tot Dinsdag- en Vrijdagvoormiddag 11 ure.
Eerste J31ad.
Het moge bekend zijn, dat de
Raad van Axel onlangs bij de be
handeling van de begrooting der
gemeente het besluit nam tot den
nieuwbouw van een stadhuis,
volgens op maquette getoond
model met bijbehooren, en daar
voor voor de som van f 10.000
had aangekocht het op de Markt
staande woonhuis met terrein,
enz. vormend de pastorie der
Hervormde kerk, welke pastorie
intusschen is verplaatst naar de
zgn. en veelbesproken traverse,
waar nu de Bastion Oranjestraat
ligt.
Niet alleen door ouderdom
van het tegenwoordige stadhuis,
maar ook door het onpractisch
interieur, waardoor de verschil
lende diensten, die er moesten
worden ondergebracht, kon ver
bouwing niet meer in een be
staande behoefte voorzien. De
latere jaren toch zijn, als gevolg
van wetten en besluiten door de
Regeering ingesteld, aanzienlijke
uitbreidingen ontstaan in het ge
meentelijk bestuur, waardoor ook
uitbreiding van personeel ontstond
en dat ook meer plaats vergde
voor kantoormeubelen en uitvoe
ring van de opgelegde werkzaam
heden. Het is dan ook niet te
verwonderen, dat thans Axel be
hoort tot de vele gemeenten in
Zeeland en ook in andere
provinciën die tot den bouw
van een gemeentehuis overgingen.
Het nieuwe stadhuis zal weer
op ongeveer dezelfde plaats wor
den gebouwd, zoodat het oude
eerst moet verdwijnen. Eigenlijk
is dat jammer en hadden we liever
dat gebouw in zijn oorspronkelij-
ken vorm zien blijven staan. Maar
hoe langer hoe meer zeiden des
kundigen, dat er toch geen mo
numentale of historische waarde
in het gebouw zat van zóó'n
omvang, dat het de kosten van
onderhoud en restauratie waard
was, en dus was het verlangen
om behoud meer te beschouwen
als een idee van aanhankelijkheid
aan het bestaande als aan een
familiestuk, dan wel om de
aesthetische waarde.
Van geboren Axelaars is zoo'n
behoudzucht natuurlijk begrijpe-
tijk, maar zij, die zich hier van
elders metterwoon hebben ge
vestigd, denken daar anders over.
En dat kan ook vaak geen kwaad,
want men moet nu eenmaal met
zijn tijd mee en dan kan in zoo'n
geval de gemeentelijke machir e
niet de dupe worden van klein
zielige gedachten.
En zoo is dan reeds de moktr
in het hart van de binnenmuren
gezet, want natuurlijk moest vóór
de afbraak de verhuizing plaats
hebben van den secretarie-inven
taris (naar de openbare school)
en werden daarbij loketten en
andere vaste deelen verbroken en
meegenomen. De eigenlijke af
braak zal echter ook reeds deze
week aanvangen, daar de beste
ding heeft plaats gehad, met
voorbehoud, dat pui, stadsklok,
torenspits en zaken van oudheid
kundige waarde, dank zij de
waakzaamheid van plaatselijke
belangstellenden, behouden zullen
blijven.
Bij het verdwijnen van het
stadhuis gaan onze gedachten
onwillekeurig terug naar wat de
geschiedenis meldt en hadden we
«enige historische bijzonderheden
I. U luistert zonder extra
uitgaven elk jaar op het
beste en nieuwste ont
vangtoestel-
II. U hebt het genot van
een storingvrije antenne
en steeds nieuwe krach
tige lampen.
III. Wij zoeken van de pro
gramma's, die gaaf over
komen de meest attrac
tieve voor U uit. Noch
tans behoudt U keuze.
IV. Defecten van welke aard
ook worden ogenblikke
lijk in orde gebracht.
't Beste uit den aether
B i 11 ij k e r en beter!
neergeschreven. We laten die
echter achterwege en geven dan
uit eerbied voor ons hoogste'ge-
zag ter plaatse, liever het woord
aan onzen Edelachtbaren Heer
Burgemeester, die aan het eind
der zitting ter gelegenheid van de
laatste raadsvergadering heden de
volgende rede heeft uitgesproken
Mijne Heeren,
Bij besluit van Uwen Raad van
30 November 1937 werd het col
lege van B en W. gemachtigd,
het gebouw waarin wij thans
vergaderen met de hiernaast staan
de voormalige pastorie der N.
Herv. Kerk, te verkoopen, in
verband met den bouw van een
nieuw Raadhuis.
Deze verkooping heeft plaats
gehad op 14 dezer en werd aan
den hoogsten inschrijver (C. West
dorp te Goes) voor een bedrag
van f777,77 gegund, o.m. onder
voorwaarde, dat de slooping en
ontruiming vande terreinen gereed
moet zijn begin Februari 1938;
alsdan kan met den bouw van hel
nieuwe Raadhuis worden begon
nen.
De archieven van deze gemeente
zijn reeds naar een der lokalen
van de L. School overgebrachr,
alsmede geheel de gemeente-ad
ministratie.
Ook de trouwzaal en raadzaal
worden in die school onderge
bracht. In verband met een en
ander hadden Burgemeester en
Wethouders zich voorgesteld, dat
deze raadsvergadering de laatste
vergadering zou zijn, die in dit
oude raadhuis zou worden ge
houden en dat thans het oogen-
blik is aangebroken om afscheid
te nemen van ons oude raadhuis,
dat getuige is geweest van zoo
vele beraadslagingen. Afscheid
nemen doet wee, zegt het spreek
woord. Wij mogen met een
onverschillig gebaar alle senti
mentaliteit verre van ons willen
werpen, toch zal menig onzer, en
vooral geboren Axelaars, terug
denken o.a. aan het oogenblik,
toen hier de huwelijksband tus-
schen zijn echtgenoote en hem
gesloten werd aan het oogenblik,
toen hij met trotsch en blij gevoel
hier de geboorte van een zoon oj
dochter kwam melden, aan zoo
veel oogeiblikken, die mijlpalen
waren in zijn leven en waar ons
oude stadhuis hen bij den aanblik
aan herinnert.
Maar ook tijden van vreugd en
nood voor de geheele bevolking
van Axel werpt de historische pui,
witte torentje en raadzaal voor ons
terug op.
Wij zien H. M onze geëerbie
digde Koningin in mobilisatietijd
op de Markt voor het front der
troepen stappen, terwijl het witte
torentje er rustig op neer blikt.
Tusschendoor vallen de klanken
van de uurwerkslag weer tusschen
de wachtende menigte.
Er is spanning, we zitten kort
bij het gevaar. En .we denken
aan de spreuk van de klok: „Maria
hietik en zal bezien d'arme lieden,
fallen tien", waarmede het in
vroeger eeuwen elk moed kon
inspreken.
Wij zien in alle tijden onze
voorvaderen zich naar het stadhuis
reppen, om in moeilijke gevallen
raad in te winnen bij het bestuur
der gemeente en inzonderheid bij
het hoofd der gemeente.
Maar ook zien wij op dezelfde
pui staan de Koninklijke Moeder
met nu wijlen Prins Hendrik en
onze Prinses, gekleed in Axelsch
costuum, toegejuicht door de
burgers dezer stad. Of we zien
het torenije neerblikken op een
opgewonden menigte, die feest
viert.
Steeds, in vreugd en smart, was
ons stadhuis het middelpunt,
waarheen de burgers hun schreden
richtten,
Heeft het torentje niet triestig
neergezien op de binnenrukkende
troepen van Parma in 1583, op
de Franschen in 1747, op de bende
Belgen onder Ernest van Gugoire
in 1810, maar blikte hel niet vroo-
lijk neer op de binnen-marchee-
rende troepen van Prins Maurits
in 1586, of die van Frederik
Hendrik onder Hendrik Casimir,
die in 1645 Hulst ging veroveren,
of die van Prins Willen de Vierde,
die hier de kampementen kwam
inspecteeren
Niet altijd was het oude stad
huis de residentie van het stedelijk
bestuuraan de westzijde, waar
de kruitkelder gelegen heeft (tus
schen de wal, die thans de ge
meente heeft aangekocht, en het
straatje van den heer F. G. van
Tatenhove) stond in 1492 het
Schepenhuis, waar de schepenen
of bestuurders huisden. Al heb
ben we geen teekening van dat
stadhuis, toch weten wij, dat het
een voornaam gebouw was, Axel
waardig. In 1582 werd de zetel
van het stadsbestuur verplaatst.
Of dit was, omdat het Schepenhuis
te klein was geworden of omdat
de nabijheid van de Gentsche
vaart meer gezocht werd, we
weten dit niet, maar door het
wegbreken van een groot hiusof
boerderij was de Markt ontstaan
en waar vroeger waarschijnlijk de
kerk van den Abt stond, werd nu
hetnieuwe stadhuis gebouwd door
Jan de Parcheere en Joos Malront
in den tijd, toen Axel door het
verraad van Steenlaan zich onder
Parma ging voegen (in 1583).
De heele bouw kostte waar
schijnlijk 557 pond Vlaamsch
gerekend a f6,— is f3300,—,
wat nu 20 a 30 maal zooveel
waard is, laat ons dus zeggen een
f 50.000,—. De geschiedenis her
haalt zich, zooals men ziet.
Het had een toren en 4 toren-
kens (kleine torens) en natuurlijk
een bordes. Dit stadhuis heeft
niet lang dienst gedaan, n.l. van
1582 tot 1662, dus 80 jaar, wat
voor een stadhuis en dat in dien
tijd maar zeer kort was. Dat het
noodig was nieuw te bouwen,
blijkt uit een request aan de
Staten-Generaa!, waarin gezegd
wordt, „dat alle het dack van het
stadthuys nu afgewaeyt is en de
bestuurders in de vergaderkamer
niet droog en zyn". Natte raads
leden kunnen geen gewichtige
besluiten nemen en een nieuw
stadhuis moest er komen. Maar
hoe aan de benoodigde geiden
te geraken
Er werd gesproken over het
verkoopen van het stadsland of
stadskorenmolens, om belasting-
verhooging te ontgaan, maar ook
was er een voorstel om een soort
omzetbelasting te heffen, n.l. een
schelling op iedere tonne klein
biers of een pond grooten vlaams
op ieder oxhoofd wijn.
Dit hoefde echter niet.
Een bestek werd gemaakt door
Cornelis Hildernisse en Jan Carrel
te Middelburg en op 9 Mei 1662
werd het werk gegund aan Jo
hannes van der Schaaf en Huych
Jansen de Ridder, timmerlieden te
Hulst, en Gillis Jansen van 't Sas
voor de som van elfhonderd pond
grooten Vlaamsch, welke som
werd verkregen uit een leening
van 400 pond 4,5 pet. van Jan
Velters te Middelburg, 75 pond
van griffier (secretaris) Lammens,
600 pond van de weduwe van
Commandeur Chantraine (wiens
graf te zien is in de Ned. Herv.
Kerk) en 179 pond uit de kas der
armen.
Zoo verrees ons tegenwoordige
stadhuis, waarvan de bijzonder
heden van den bouw beschreven
zijn in het jaarboekje 1935, door
het bestuur van de oudheidkun-
d ge kring aan het gemeentebe
stuur aangeboden en alhier be-
i waard;
Hetstadhuis was één verdieping
hoog, omdat, zooals in de stukken
staat, er gevreesd werd, dat de
grondslag niet voldoende was om
twee verdiepingen te dragen.
Hoewel eenvoudig van bouw,
was het in een goeden stijl ge
bouwd en zag het er uit als het
SÏ5HA®
Het is rijpe Ster Tabak j
raadhuis te IJsselstein, alleen de
toren was eenvoudiger.
Aan de linkerkant van de mooie
deur stonden drie ramen en aan
de rechterkant vier kozijnen met
alleen luiken voor de onderkant.
Aan de „puie" was veel zorg
besteed, evenals aan de „schou
we" in de groote kamer (raadzaa1),
die met mooi gebeeldhouwde na-
tuursteenen figuren was versierd.
De puie van ons raadhuis is
dan ook statig en geeft cachet aan
het stadhuis.
Juli 1663 werd het in gebruik
genomen, vandaar dat jaartal op
de boog in de gang.
In den loop der eeuwen kwa
men er andere, breedere ramen
in den voorgevel2 aan den lin
kerkant in plaats van 3 en 3 aan
den rechterkant in plaats van 4.
Maar ingrijpender verandering
kwam tot stand in 1790, in de
eeuw van verval.
Toen besloot men om een
schijnverdieping op het stadhuis
te bouwen, een verdiep, dat geen
verdiep was, maar waarachter een
zolder werd verborgen.
Schijnvertooning dus en geen
werkelijkheid, kind van die eeuw,
waardoor de aichitectuur bedor
ven werd.
In de vorige eeuw, toen men
heelemaal niet om architectuur
scheen te geven, werd de voor
gevel netjes afgepleisterd en mooi
gesausd.
Van het mooie stadhuis van
1662 bleef nu alleen de pui meer
over, om te herinneren aan de
kunstzin van onze voorouders.
Toren en pui dus goed, maar dak
en gebouw hopeloos bedorven.
Dit oude stadhuis heeft zijn tijd
gehad.
Onze stad Axel heeft zich verder
ontwikkeld en heeft zich in die
mate uitgebreid, dai dit oude
stadhuis niet meer aan redelijk te
stellen eischen voldoet voor een
gemeente van 6 a 7 duizend zielen.
Na ernstige en rijpe overweging
besloot dan ook de Raad van Axel
in zijne vergadering van 24 No
vember 1936 tot den bouw van
een nieuw stadhuis, Axel waardig.
Mijne heeren, wij zien nu binnen
afzienbaren tijd voor ons oprijzen
een nieuw stadhuis, wel passend
op onze Mprkt, ruimte gevend aan
veel, dat om ruimte vroeg, waar
ruimte te over zal zijn om ons
mooi en rijk archief, hetwelk
nu keurig is geordend door den
heer J R. de Jonge, te bewaren
en ooi? een plaats te geven aan
de Boerenkamer-commissie, tot
tentoonstelling van kleeding en
gebruiken van onze Axelsche
boerenbevolking.
Wij nemen thans afscheid van
ons oude stadhuis en spn ken de
hoop uit, dat God moge geven,
dat het nieuwe stadhuis een zegen
AXELSC
dl
ANT.
IAa is tevreden...
