EEN GIFTMENGSTER
GOLDSTAR
SHAG
Nieuws- en Advertentieblad
voor Zeeinvsch- Vlaanderen.
DINSDAG 14 SEPTEMBER 1937.
53^ .Jaarg.
J. C. VINK - Axel.
Onderaardsche gangen in Axel
Buitenland.
So. 47.
Dit blad verschijnt eiken Dinsdag- en Vrijdagavond.
ABONNEMENTSPRIJS:
Per 3 maanden 75 Centfranco per post 1 Gulden.
Afzonderlijke Nos. 5 Cent.
DRUKKER-UITGEVER
Bureau Markt 12.
Telef. 56. - Postrek. 60263.
ADVERTENTlEN van 1 tot 5 regels öU Cent; voor
eiken regel meer 12 Cent. Groote letters worden naar
plaatsruimte berekend.
Advertentiën worden franco ingewacht, uiterlijk
tot Dinsdag- en Vrijdagvoormiddag 11 ure.
Bovenstaande moet niet opge
vat worden als titel van een
sensatieroman, maar wel als op
schrift van een praatje over de
oude meening, dat er zich hier
te Axel onderaardsche gangen
zouden bevinden. Ieder, die
gaarne geschiedenis bestudeert
of alleen maar graag leest'weet,
dat vele feiten bevestigd of ge
logenstraft zijn door de vondsten
in den bodem, hetzij van muren
of van gangen of oude vaarten of
munten of wat dan ook.
Wanneer we dan ook hier te
Axel gangen vonden of iets anders
zou dit veel licht kunnen geven
over wat hier vroeger bestaan
heeft. In dit verband wil ik nog
wijzen op de vondsten op de
Algemeene Begraafplaats enkele
jaren geleden. Op de plaats waar
de eigen graven en grafkelders
liggen, had men steeds veel werk,
om muurresten te verwijderen.
Dit gaf aanleiding om deze be
letselen op te ruimen, en door
de medewerking van den ge
meente-opzichter, den heer van
den Berg, konden we toen muur-
resten blootleggen, die het bewijs
gaven, dat hier de aan Petrus
gewijde parochiekerk, op de kaart
van van Deventer aangegeven,
gestaan heeft. Een op muur-
resten geschilderd engelenkopje
bevindt zich nog in de Oudheid
kamer te Hulst. In het z.g.
Nieuwediep gevonden en bloot
gelegde muurresten gaven toen
ook de juiste plaats aan van
enkele huizen, voorkomende op
van Deventers kaart. We vonden
toen ook op de begraafplaats een
priestergraf, een grafzerk, alles
bewijzen voor het bestaan op die
plaats van de parochiekerk.
Nu is het voor oude Axelaars
bijna vaststaand, dat er onder het
Maiktplein gangen moeten loopen.
Dat dit nog zoo'n dwaze gedachte
niet is, is bewezen, toen er nog
niet lang geleden bij het leggen
van waterleidingbuizen op het
Marktplein een diep gat open-
kwam, terzijde van de trap naar
FEUILLETON
het bordes van het stadhuis. Die
holte is toen jammer genoeg maar
dicht geworpen en er is niet
onderzocht, of zich daar een der
gangen bevond. Eigenaardig is
het nu, dat als we onder het
stadhuis in de bewaarplaats der
geweren voor de burgerwacht het
gewelf onderzoeken; het blijkt, dat
dit aan alle zijden naar beneden
afrondt, behalve aan de zijde van
het bordes, waar het net is, of
er een gang dichtgemetseld is.
In de Middeleeuwen nu bezat
Axel een abt en dus een abdij,
die zich volgens sommigen be
vond, daar waar nu het huis van
den uitgever dezes zich bevindt.
Anderen denken zich de abdij
ter plaatse van het blok huizen
begrensd door Kerkstraat, Noord-
straat, Weststraat en Markt. Ver
der schijnt er een kerk gestaan
te hebben, misschien op de plaats,
waar nu het stadhuis staat. Nu
kunnen er gangen geloopen heb
ben van Abdij naar kerk of later
van stadhuis naar de wallen. Dit
zou onderzocht kunnen worden.
Het zou mogelijk zijn n.l. bij
den bouw van het nieuwe stad
huis eens na te gaan, of er zich
gangen onder de Markt bevinden
en zoo ja, in welke richting deze
loopen. Misschien zou in de
gangen iets gevonden kunnen
worden, dat erop wees, met
welke bedoeling deze gangen
gemaakt zijn. Worden er geen
gangen aangetroffen, dan zou het
volksgeloof ook uit de wereld zijn.
In elk geval was er dan zekerheid.
Ik dacht aan dit alles, toen mij
medegedeeld werd, dat er bij het
graafwerk voor het nieuw te
Douwen huis van Dr. Kalhorn
aan de Oranjestraat muurwerk
was gevonden en overblijfselen
van een gang. Op die plaats
bevond zich vroeger het bastion
Oranje, waarnaar de straat is
genoemd en aan de andere zijde
het bastion Nassau, zooals op de
kaart op de Raadskamer van het
stadhuis te zien is. Jammer is
het, dat bij de ontdekking de
toestand, zooals die nu is, niet
kan onderzocht worden, al is het,
dat steeds medewerking wordt
verleend om inlichtingen te ver
schaffen. Te begrijpen is het,
dat een aannemer vlug zijn werk
wil klaar hebben en zich niet kan
bezighouden met geschiedkundige
onderzoekingen.
Toch zou ik nog eens wilien
herhalen, wat ik vroeger al eens
in dit blad gevraagd heb „Wan
neer in den bodem iets gevonden
wordt, wat op een bouwwerk uit
vroegere tijden zou wijzen, of de
geschiedenis van Axel kan illus-
treeren, vertel het mij, of den
uitgever van dit blad of een ander
lid van de Oudheidkundige kring
dan". Ik doe daarvoor een be
roep op alle Axelaars, evenals
op het Gemeentebestuur wat be
treft, om zonder kosten het be
staan der gangen onder de Markt
te onderzoeken bij den bouw van
het stadhuis.
In dit verband zou ik erop
willen wijzen, dat op het land
wel eens oude munten worden
gevonden. Misschien is het niet
zoo bekend, dat Axel in de Mid
deleeuwen een eigen munt bezat,
waarvan een paar exemplaren
bestaan, echter niet in Axel.
Dikwijls worden de oude munten
maar weggegooid. Doe dat
voortaan niet meer, maar geef ze
mij in bewaring, voor een later
te stichten museumpje te Axel.
Misschien komen we dan ook
eens in het bezit van de eigen
Axelsche munt. Bewaar ailes wat
voor de geschiedenis van Axel
van belang kan zijn voor een
misschien spoedig gestichte Axel
sche Boerenkamer.
J". R. DE JONGE.
China en Japan.
Chineesche vliegtuigen hebben
Vrijdag de internationale conces
sie in spanning gehouden tot laat
in den nacht. De Chineesche
piloten daalden boven de Japan-
sche oorlogsschepen, en bestook
ten ze met bommen. Een der
bommen viel op een Britsche
opslagplaats, waardoor een brand
ontstond, die een schade van naar
schatting een half millioen dollars
aanrichtte.
De dag werd overigens weer
gekenmerkt door hevig geschut
vuur en door luchtbombarde
menten uit Japansche vliegtuigen.
De bloedigste strijd werd ge
leverd, toch de Chineezen en de
Japanners in een handgemeen
raakten tusschen de werf Joekong
en de renbaan. De Chineezen
verklaren, dat zij de Japanners
hebben teruggedrongen. Toen zij
echter verder oprukten en zonder
dekking moesten opereeren, scho
ten de Japansche oorlogsschepen
een reeks granaten af in de Chi
neesche gelederen, zoodat de
Chineezen gedwongen werden
naar hun oorspronkelijke stel
lingen terug te keeren.
De Times verneemt uit Tokio:
De opgewonden toon, welke
uit de boodschap van minister
president Konoje tot het Japan
sche volk spreekt, moet niet mis
verstaan worden. Zij beteekent
niet, dat de regeering eenige reden
heeft te twijfelen aan de nationale
eensgezindheid of vastberaden
heid en het is ook verkeerd er
een waarschuwing in te zien dat
de regeering een langen oorlog
verwacht. Maar de strijd is op
grooter schaal ontbrand dan ver
wacht was, toen het Kabinet be
sloot versterkingen naar Noord-
China te zenden, en de bood
schap van prins Konoje is be
doeld als een rechtvaardiging van
de offers welke van de natie
worden geëischt. Zij is ook een
bevestiging van de verklaring
welke ai eerder is afgelegd, dat
Japan, nu het eenmaal begonnen
is, niet van ophouden wil weten
totdat een beslissende overwin
ning is behaald, welke den weg
opent naar de regeling die het
wenscht. Op het oogenblik zijn
het leger, de vloot, en het Japan
sche volk met niets minder
tevreden.
Voor den vrede.
De beweging „Vrede door de
kerken" te New York, heeft mede
gedeeld, dat een wereldcampagne
voor den vrede zal worden ge-
BLAUW BAND-VOL AROMA
WIT BAND EXTRA LICHT
organiseerd, die zal worden ge
voerd door meer dan twintig or
ganisaties met 25 millioen aan
hangers. Deze campagne zal den
19en September worden geopend
met een rede van Huil en toe
spraken door staatslieden uit an
dere landen, welke door de radio
zullen worden overgebracht.
Weer wat nieuws.
In het kader van het vier-jaren-
plan, dat aan Duitschland de
noodige grondstoffen zal moeten
verschaffen, zal binnenkort op
groote schaal op haaien worden
gejaagd. Er is voor dit doel een
maatschappij opgericht met een
kapitaal van ongeveer f 100.000.
Volgens deskundigen kan de
haai een aantal waardevolle
grondstoffen leveren. Zoo is de
haaienhuid beter dan de koehuid,
omdat zij ondoordringbaar is.
Men verheelt zich echter niet, dat
mislukking van het plan mogelijk
is, daar haaien in grooten getale
moeilijk te vangen zijn.
De bevolkingscrisis in
Oostenrijk.
Naar uit Weenen gemeld wordt,
blijkt uit pas gepubliceerde sta
tistieken, dat er in Oostenrijk op
de 100 mannen 108 vrouwen zijn
en dat 52 pet. van de bevolking
ongetrouwd is. Per huwelijk be
draagt het kindertal 1 9.
In 1910 waren er op de lien
werkende mannen 8 grijsaards
en 14 kinderen, in 1934 waren
het 10 grijsaards en 10 kinderen.
Op den duur zal het aantal man-
AXELSCH
COURANT
Hij, die van stichzelven datyene
maaktwat hij anderen voor
spreektt heeft zichzelf overwonnen.
Uit het Eagelsch.
HIJ heeft altijd bij ztjn moeder ge
woond en die heelt zirke vervelende,
saaie kennissen. Verleden jiarwouze
hem laten trouwen met ten scnuw,
leelijk meisje. Een doetje, stijfjes en
pietluttig. Hij heeft het bijna gedaan.
Maar gelukkig voor mi', is er nieis
van gekomen. Zoo, toen hij mij zag,
nam hij itch voor, met mij te trouwen,
en hij heeft alle nachten wakker ge
legen en aan mij liggen denken. O,
ik heb er naar gehunkerd 't je te vei -
tellen, lieve Addle. Maar ik kon er
maar niet toe komen.
Adelaide Strain ontmoette Birtley
Raydon, den toekomstigen echtgenoot
van haat vriendin met meer dan drie-
maai voor den trouwdag.
Zij had plotseling gevoeld, dat zQ
hem niet mocht en dat h| haar even
min ooit sympathiek zou vinden. Een
man als hij was, moest wel sterk aan
getrokken worden door Eva. Maar zij
kon zich Eva's overdreven verliefdheid
niet verklaren, want dat Eva tot over
de ooren en wel voor de eerste
naai verliefd tiras, leed geen twijfel»
De trouwplechtigheid, met veel
pracht en Draal, had plaats in een kerk
ie Sjuth Kensington, die geheel gevuld
was met welvarende, ouderwetscbe
menschen, waar onder hen niet één
was, die de bekoorlijke bruid en haar
vriendin ooit te voren gezien had.
Ei mevrouw S rain had na een langen
blik op de moeder van den bruidegom
tot zichzelf gezegdEva zal onaan
genaamheden met die vrouw krijgen.
Dit was niet toe te schrijven aan een
of andere bijzoodere gave van voor
gevoel van Aielaide S'rain, want zij
wist iets, wat B rtley R-.ydon nog
volkomen onbekend was, namelijk dat
E 'a bijna abnormaal verkwistend was.
Ja, zij, Eva's vriendin, wist dit, tot
htar eigen nadeel, want dikwijls had
zij haar medewoonsler geld voorge
schoten, dat nimmer was terugbetaald.
Het waren in de oogen van Eva slechts
kleine bedragen echter niet voor een
vrouw, die, zelfs in dagen van wel
vaart, toch elke shilting moest om-
keeren. Met het oog op de buiten
gewone hooge sommen, die men toen
vroeg voor de huur van de kleinste
huisjes in Londen, had het pas getrouwd
paar een gemeubelde bovenwoning
betrokken. En zij werden zoozeer in
beslag genomen door elkaar lief te
hebben en een prettlgen tijd door te
maken, en Eva's oude vriendin was
toen zoo hard aan het werk aan het
Ministerie, waar zij trachtte «ich in de
oogen van haar chef onmisbaar te
maken, dat de twee vrouwen eenige
maanden lang elkaar In het geheel niet
zagen.
Adelaide Strain had het anafwend*
bare mes der maatschappelQke bezui
niging eerder dan baar coilega's zien
aankomst!, «enigen tijd voor het viel.
Zij had eiken penning bespaard zoo
goed zij maar kon, grimmig besloten
om, wat ook mocht gebeuren, haar
kleinen Qilly op de lagere school te
houden, waarvan het hoofd haar gezegd
had, dat de jongen later zeker kon zijn
van een studiebeurs. Maar eenmaal
zonder werk, had zij haar spaarpen
ningen als sneeuw voor de zon zien
verdwijnen. Toen was het, dat zij
straat in, straat uit had geloopen, om
een kamer te vinden, waar zij voor
een pond per week kon wonen, totdat
zij een andere betrekkihg vond.
Eindelijk siond zij op en na haar
zwaren keffer te hebben recht gezet,
maakte zij hem open.
Bovenop lag een brief, dien zij den
vorigen dag had ontvangen van Eva
Raydon. Het was een brief in har
telijke bewoordingen, maar bevatte, in
antwoord op een verzoek om terug
betaling van het geld, dat zij haar
vriendin had geleend in die lang ge
leden zorgelooze dagen, toen zij beiden
als liefhebbende goede zusters hadden
samengewoond, r.iet meer dan een
cheque van vijf pond.
„tic wou dat ik je meer kon zenden,
Addie. Maar ik heb voor deze chtqae
ai zooveel moeite gehad. Ik zit er
vreeselijk In. Birtley's eenige fout
als het een fout kan worden
genoemd is, dat hij een klein
beetje zuinig is. Dat is grappig voor
een man, dte alles tip-top wil hebben
inbegrepen een tip-top-vrouwije.
Is 't niet
Adelaide stond in het midden der
viezige kamer. Een gevoel van wan
hoop, ja van verschrikking kwam bij
haar op, nu zij dacht aan de toekomst,
1 een gevoel, dat elk hoekje van haar
beiw^eró f?art vu!d Dï oogenhüütaj
die nu volgden, lieten haar weer de
reeks van bittere teleurstellingen door
lever, die zich aan elkander hadden
eerijgd, als de kralen van een ketting.
Toch, alles wat zij zocht, was werk,
werk, dat haar in staat stelde zich en
haar kind, zoo al geen welvaart, dan
toch een menschwaardig bestaan te
verschaffin.
Aanvankelijk was zq overal met de
autobus heengegaan, maar al spoedig
had ie bevonden, dat de pences daar
aan uitgegeven, tot shii Ings opklom
men, die zq niet kon missen en zoo
doende had zq een paar iden versleten,
om van het eene plaatsingsbureau naar
het andere te loopen. Overal was haar
hetzelfde verteld.
Duizenden vrouwen, op korten tei-
mqn ontslagen door de opheffing van
allerlei bureaux en instellingen, die in
vier oorlogsjaren waren verrezen, wa
ren nu, evenals zq. vergeefs op zoek
naar werk, hoewel het meerendeel dier
vrouwen onderlegd of gediplomeerd
was voor bepaalde betrekkingen, wat
met Adelaide Strain niet het geval was.
Plotseling herinnerde zij zich een
ontmoeting, die >q een week te voren
had met een vriendeiqk vrouwtje, knap
en nog jang van voorkomen, hoewel
zq ai een volwassen dochter had. Met
moeder en dochter was Adelaide veel
in aanraking gekomen in haar werk
kring in de laatste jaren. Deze beide
vrouwen, minder gelukkig dan zq,
behoorden tot de eersten die ontslagen
werden door het Ministerie, waar zq
gcruimen tijd lichten, maar goed be*
laaiden arbeid hadden verricht, en zq
bad beiden uit het oog verloren.
Bq de eerste enkele ontmoetingen had
Adelaide een pQnlQk gevoel van h-
loerschheld nist kunnen onderdrukken,
want zq zagen er allebei knap en gun*
slig uit, waardoor zy op prettige ma
nier de aandacht trokken van degenen,
die met haar samenwerkten. U zult
wel begrqpen, dat ik soms zenuw
achtig en angstig ben met het oog od
Dome. Maar ik geloof, dat zq nu
kans heeft, om behoorlyk te trouwen.
Zq heeft nu kennis aan een Neuw-
Zeelander, die heel veel van haar
schqnt te houden. Och, als zq nu met
hem maar goed bezorgd is en zq zoo
doende kan vergeten, welk een harden
tqd wq hebben doorgemaakt na ons
ontslag, dan wil ik me er graag bq
neerleggen, haar nooit meer te zien.
Ik houd te veel van haar, om dat dan
te tellen
En Adelaide's oogen hadden zich
toen mei tranen gevuld.
Nadat die droeve verklaring van die
moeder in haar herinnering opleefde,
gingen haar gedachten naar haar eigen
wanhopigen toestand en dien van haar
kind terug. Voor Q.Ily, om hem,
voorloopig desnoods, een veiiig bestaan
te verzekeren, zou zq. om zoo te
zegger, alles willen aanvatten. Zelfs
minderwaardigen arbeid, maar wat.
Zq liep in de schamele kamer naar
den schoorsteenmantel, waar destqve,
gebarsten spiegel de ongezeli gieid
weerkaatste. Eva Radon's dubbel
velletje fqn briefpapier nu in twee
stukken scheurend, legde ze die op de
stoffige, plekkige marmerplaat en met
haar ellebogen geleund od desnippers
van dat ivoorachtige briefj bekeek zfl
onderzoekend haar gezicht in het ge-
batsten glas.
(Wordt mvgtjjJlj
