Nieuws- en Advertentieblad
voor Zeeuwse li-VI aan deren.
No. 41.
V RI.I r> A Q 28 AUGUSTUS 1936
5^e Jaarg.
PRINS MAURITS.
J. C. VINK - Axel.
Raadsverslag.
Dit blad verschijnt eiken Dinsdag- en Vrijdagavond.
ABONNEMENTSPRIJS:
Per 3 maanden 75 Centfranco per past 1 Gulden.
Afzonderlijke Nos. 5 Cent.
DRUKKER-UITGEVER
1500—1035.
Nu in onze gemeente zooveel
te doen is, dat de herinnering aan
het eerste wapenfeit van Prins
Maurits opwekt, dat we ons zelfs
gedrongen voelden hierboven de
beeldtenis van den Steden-
winnaar te plaatsen, nu hebben
we ook het een en ander opgediept
uit het leven van Prins Maurits
en ontleenen aan hetgeen over
den tweeden zoon van Willem
den Zwijger wordt geschreven,
het volgende
Wat de macht van Prins Maurits
betreft, die was a.h.w. onbeperkt.
In 1597 werd hij belast met de
admiraliteit der 5 colleges, die
hem admiraal-generaal noemden.
Hij benoemde de scheepsbevel
hebbers en zijn gezag in de col
leges was zeer groot.
Prins Maurits volgde zijn vader
ook op als stadhouder, welke
titel eigenlijk beter met den naam
gouverneur werd aangeduid, om
dat deze naam meer „ambtelijk"
klinkt dan die van stadhouder.
Vanwege de Staten-Generaal was
de gouverneur kapitein-generaal
en admiraal van de Unie en als
zoodanig de eerste dienaar van
de Staten. Hij benoemde de voor
zitters in de gerechtshoven en had
een beslissenden invloed op de
samenstelling der vroedschappen,
doordat hij uit de voorgedragen
personen de leden verkoos. Aan
hem stond de benoeming van
een groote reeks van ambten en
ook had hij te beslissen over
kwijtschelding of vermindering
van straf.
Ofschoon geen souverein, was
toch in de middeleeuwen reeds
door het hooge aanzien van het
geslacht van Oranje-Nassau en
door de talrijke bezittingen dezer
vorsten op Nederlandschen bodem
en ten slotte door de hooge waar
digheden die het Huis van Oranje
bekleedde, de hooge invloed
erfelijk geworden. Vandaar dat
afgevaardigden van buitenland-
sche mogendheden, waar de Re
publiek toch door de Staten-
Generaal werd vertegenwoordigd,
toch nooit vergaten ook gehoor
bij den Prins te vragen.
Maurits trok als stadhouder van
Holland jaarlijks f30,000 en als
kapitein-generaal f 120 000. Hier
bij kwam meer dan f 100.000 voor
buitengewone uitgaven in tijd vat
oorlog en 10 pet. van den buit
Overgenomen naar een hout-
fneile uit een oud sehoolboekie.
ter zee. De Oranje's waren van
de meeste lasten vrijgesteld
alleen hadden ze natuurlijk veel
onkosten voor het aanwerven van
troepen en voor de hofhouding.
Maurits was door zijn krijgs
bedrijven de bevestiger van de
Republiek der zeven Provinciën.
Staatsman was hij nietdaartoe
ontbraken hem de eigenschappen
die een politieker eigen zijn
buigzaamheid, menschenkennis,
stilzwijgendheid, omzichtigheid
en meerdere begaafdheden, waar
door o.m. zijn Vader uitmuntte.
En dat had Maurits ook niet
noodig, want in Oldenbarnevelt
had de Republiek een Raadspen
sionaris, die nooit overtroffen is.
Dit kwam intusschen Maurits zeer
ten stade, die nu zijn rol als
veldheer des te beter kon uit
werken. Hij gaf zich geheel over
aan de studie van het krijgs
wezen en las daartoe zelfs de
werken van oude Romeinen. Het
leger werd hervormd, of liever
gevormd tot een geoefende macht,
waartoe hij spiegelgevechten als
oefening uitschreef.
Onder zijn vanen kwam de
bloem der uitheemsche en adel
lijke jongelingschap vooral uit
Frankrijk, de leerschool en tac
tiek bestudeeren van Maurits'
veldheerstalent, dat hij voorname
lijk toeschreef aan de meet- en
wiskunde. Schitterend zijn dan
ook zijn wapenfeiten geweest.
In 1586 verrastte hij Axel en later
ook Philippine, in 1590 Breda,
een vesting bij 's Hertogenbosch
en eer. te Steenbergen. Dien
zelfden avond nog lag zijn leger
voor Deventer, dat later werd
overrompeld evenals Delfzijl,
Hulst en Nijmegen. In 1592
nam hij Steenwijk, Coevorden en
Geertruidenberg, in 1594 Gro
ningen.
In 1597 vervolgde Maurits den
Spaanschen bevelhebber Varax,
die bij Turnhout opbrak meteen
groote legermacht. Hij bracht de
Spanjaarden een verlies van 2000
man toe, 500 man werden ge
vangen genomen en Varax sneu
velde, terwijl de onzen slechts 10
dooden hadden.
En zoo zette de Prins zijn
roemrijken tocht voort. Grol,
Enschedé, Ootmarsum, Oldenzaal,
Lingen en andere steden werden
in enkele maanden veroverd. Hulst
werd echter in dien tusschentijd
weer door de Spanjaarden bezet, i
Bureau Markt 12.
Telef. 56. - Postrek. 60263.
ADVERTENT1ËN van 1 tot 5 regels 60 Centvoor
eiken regel meer 12 Cent. Groote letters worden naar
plaatsruimte berekend.
Advertentiën worden franc® ingewacht, uiterlijk
tot Dinsdag- en Vrijdagvoormiddag 11 ure.
Geen wonder, dat Maurits'
leven gevaar liep en verschillende
aanslagen den stadhouder be
dreigden, o.a. door Reninchon,
een priester en du Four, een
soldaat, die beiden gearresteerd
en ter dood gebracht werden.
In verband hiermede antwoordden
de Staten op een vraag om vre
desonderhandelingen van Spaan-
sche zijde, dat zij niet konden
onderhandelen met een regeering,
die zich tot sluipmoord verlaagde.
Een andere list van Spaansche
zijde bestond in het zaaien van
tweedracht tusschen Noord- en
Zuid-Nederland, tusschen katho
licisme en protestantisme en ten
slotte zoo mogelijk tusschen de
Regeering en Prins Maurits. Dit
laatste door Prins Philips Willem,
graaf van Buren, de oudste zoon
van Willem den Zwijger, die
zooals bekend, door Alva van de
hoogeschool te Leuven was ge
licht en in Spanje gevangen werd
gehouden, nu terug te doen
komen. (Terloops zij hier gemeld,
dat we in ons vorig no. schreven,
dat Maurits de oudste zoon was.
Dit was foutief. Philips Willem
was de zoon van Anna van Buren
en Maurits van Anna van Saksen,
dus uit het tweede huwelijk van
Prins Willem 1). Philips was
echter te verstandig, dan dat hij
op rechten aanspraak wilde
maken.
We laten hier buiten beschou
wing wat er nog verder in de
eerste jaren werd beslist ten aan
zien van binneniandsche en bui-
tenlandsche politiek, maar wijzen
nu op een opdracht, die Prins
Maurits van de Staten kreeg, n.l.
om Duinkerken te nemen, een
nest van zeeroovers, die bij her
haling de Nederlandsche koop
vaardijschepen bestookten en be-
plunderden. Ofschoon onze veld
heer niet erg ingenomen was met
voorschriften, die in zijn vak
grepen, voegde hij zich naar den
wensch der Staten en scheepte
zich vergezeld van dit hooge
college in 1600 in met een leger
van 15000 man. Het verloop van
den slag bij Nieuwpoort is bij
ieder Nederlander bekend en dus
behoeven we dezen voor Maurits
roemrijken veldslag niet te be
schrijven.
Vooral de godsdiensttwisten
tusschen de remonstranten en
contra-remonstranten leidden tot
ernstige toestanden en de per
soonlijke vijandschap tegen Van
Oldenbarneveld was velen een
welkom middel om de gunst van
Maurits te verwerven deze liet
zich alzoo misleiden, met als
gevolgdat de onthoofding van
Oldenbarneveld een zwarte blad
zijde in onze geschiedenis blijft.
Met den dood van dezen Raad
pensionaris steeg de macht van
Maurits aanzienlijk en vermeer
derde nog, toen in 1618 zijn
broeder Philips stierf en onge
huwd zijnd, zijn bezittingen, w.o.
get prinsdom Oranje naliet.
Het moet gezegd, dat in de
laatste jaren daaraan voorafgaand
Prins Maurits minder gelukkig in
den strijd was. Door de leiding
van Spinola, een als generaal
voor Prins Maurits waardig tegen
stander, kwamen verschillende
steden weer onder Spaansch
bevel, teflvijl ook burgertwisten,
geldgebrek, zware lasten en gods
diensttwisten daartoe meewerkten,
als gevolg van de rust tijdens
het 12-jarig bestand.
Veel vreugde heeft Prins Mau
rits na dien tijd niet meer be
leefd, Zooals gezegd, zijn roem
als veldheer begon te tanen en
vijandschap tegen zijn persoon
nam toe, zoodat zelfs weer een
aanslag tegen zijn leven werd
gesmeed, die echter verijdeld
werd. Maar de doodstraf van 15
bij dien aanslag betrokken per
sonen verbeterde den toestand
niet.
Maurits zelf was intusschen
lijdende aan een ziekte, die zijn
krachten sloopte en op 23 April
1625 overleed hij ongehuwd in
den ouderdom van 58 jaren.
Zijn verscheiden was echter niet
als dat van een vergeten burger,
want Prins Maurits heeft zich door
wapenfeiten tegenover de Spaan
sche macht een onsterfelijken en
roemrijken naam verworven Het
feit, dat zulks in alle historieboe-
ken wordt vermeld en dat zelfs
de Axelsche bevolking, nu 350
jaar later, nog in herinnering
brengt, dat Prins Maurits in Axel
zijn eerste vesting veroverde, is
teekenendèn voor Oranje èn
voor de bevolking is dat een eere
Zitting van 25 Augustus 1936.
Tegenwoordig de heeren A. P
Esselbrugge, A. van 't Hoff, B.
Seghers, A. Th. 't Gilde, P. J.
van Bendegem, J. M. Oggel, F.
Dieleman, A. P. de Ruijter, J.
Fanoy, C. Hamelink, C. van
Bendegem en P. de Jonge. Af
wezig met kennisgeving de heer
C. Th. van de Bilt.
Voorzitter de heer F. Blok,
burgemeester. Secretaris de heer
J L J Maris.
Nadat de VOORZ. het gebeds
formulier heeft uitgesproken, stelt
hij aan de orde de agenda.
1. Notnlcn.
De notulen van de vergadering
van 30 Juni j.l. worden zonder
op- of aanmerkingen vastgesteld.
2. Ingekomen stukken en
mededeelfngen.
a. Bericht van Ged. Staten,
houdende goedkeuring van de
begrootingen van het dienstjaar
1936.
b Idem van wijzigingen van
de begrootingen dienst 1935 en
1936.
Voor kennisgeving aangenomen.
c. Idem, houdende bericht
dat het geldleeningsbesluit groot
f32000, ten behoeve van de Ver.
voor Chr. Nat. Schoolonderwijs
niet kan worden goedgekeurd op
grond dat de jaarlijksche aflos-
singsbestanddeelen van afwijken
de grootte zijn.
B. en W. steller, voor deze
leening met die genoemd onder
punt 9 der agenda te combineeren
en dan een geldleening aan te
gaan groot ten hoogste f39000,
met een jaarlijksche aflos van
ten hoogste f 1000. Wanneer
deze twee geldleer.ingen worden
gecombineerd wordt aan de ge
uite wensch van leden in de
vorige vergadering gedeeltelijk
tegemoet gekomen.
Punt 9 betreft een voorstel op
het verzoek van het Bestuur van
de hulpverleening voor Geref.
Schoolonderwijs om een uitkee-
ring „'tt eens" van de vergoeding
van terrein en gebouwen.
Ir. de vorige vergadering is
eenzelfde verzoek in behandeling
geweest van een ander Bijz,
Schoolbestuur, waarop een gun
stige beslissing is genomen. Wij
staan thans voor eenzelfde be
slissing. Dit Bestuur heeft recht
op een bedrag gelijk aan 80 pet.
van f 7 550 of f 6 040.
B. en W. stellen voor op dit
adres gunstig te beslissen en
hiervoor een geldleening aan te
gaan in combinatie met die voor
de Ver. voor Chr. Nat. School
onderwijs alzoo in totaal f 39000
inclusief onkosten, rentende hoog
stens 5 pet. met een jaarlijksche
aflos van f 1000 op te nemen
uiterlijk 1 Januari 1937 en af te
lossen voor het eerst in 1938.
Rente en aflos te voldoen uit
de gewone middelen.
De VOORZ. zegt dat deze
geldleening kan geplaatst worden
tegen 4pet. en vraagt of de
leden hei goed vinden om tege
lijkertijd punt 9 te behandelen
en alzoo te combineeren met het
voorstel betreffende de geld
leening.
Dhr. VAN 't HOFF juicht dit
toe en kan er zich best mee ver
eenigen. Een rente aan 4s/g pet.
zal aan intrest ongeveer f 1600
bedragen.
Z.h.s. wordt overeenkomstig de
voorstellen besloten.
d Adres van de Axelsche
Bestuurdersbond en R.-K. Werk-
liedenvereen. afd. Axel, houdende
verzoek om de wenschelijkheid
uit te spreken, dat het college
van B. en W. de loonnormen
verhoogt, waarvan het dadelijk
steunen van werkloozen afhanke
lijk is gesteld.
De inhoud van dit adres komt
op het volgende neer
Door het college van B. en W.
is t.a.v. de steunregeling voor
werklooze arbeiders een «regeling
gemaakt, dat steunaanvragende
werkloozen over het jaar vooraf
gaande aan de aanvraag, de ge
zinsinkomsten moeten opgeven.
Voorts is er door het college
een z g. loonnormschaal samen
gesteld, waarvan het dadelijk
steunen van werkloozen afhanke
lijk is gesteld. Het is ons Be
stuur gebleken, dat deze z.g.
loonnormschaal dusdanig laag is,
dat de kans voor een bepaalden
tijd uitgesloten te worden van
steun, zeer groot is. Vocral
groote gezinnen met groote kin
deren worden hierdoor getroffen.
Voorgesteld wordt dan ook
door ons Bestuur de volgende
regeling
Voor alleen staande personen
f 600.
Voor gezinnen bestaande uit
2 personen f 700.
Voor gezinnen bestaande uit
3 personen f 800.
Voor elk gezinslid beneden de
14 jaar hierboven f50 meer en
voor elk gezinslid boven de 14
aar hierboven f75 meer, tot een
maximum van 5 gezinsleden.
Aan de hand van dit adres is
door B. en W een nader, onder
zoek ingesteld. De Commissie
tot regeling van den steun is
hierover gehoord en adviseert de
loonnormen voor gezinnen be
neden 4 personen te laten zooals
zij zijn en de voorgestelde wijzi
ging voor de gezinnen van 4 en
meer personen over te nemen.
Het college van B. en W. stelt
voor om op dit ad>es afwijzend
te beschikken.
Dhr. DE JONGE spijt het, dat
B. en W. alwijzend tegenover dit
adres staan, dat toch beoogt in
groote gezinnen verbetering te
brengen. Hij had dan ook graag
gezien, dat B. en W, het advies
van de commissie hadden over
genomen, De kosten zullen toch
ook niet zqo hoog !oop«n-
i
AXELSCHEJf COURANT.