jlmiila
SPORT en LIEFDE.
No. 23.
VRIJDAG 26 JUNI 1936.
52- Jaarg.
Nieuws- en Advertentieblad
voor Z e e u w s c h - V1 a a 11 d e r e n.
J. C. VINK - Axel.
FEUILLETON.
De verovering van Axel
Dit blad verschijnt eiken Dinsdag- en Vrijdagavond.
ABONNEMENTSPRIJS-:
Per 3 maanden 75 Centfranco per post 1 Gulden.
Afzonderlijke Nos. 5 Cent.
DRUKKER-UITQEVER
Bureau Markt 12.
Telef. 56. - Postrek. 60263.
ADVERTENTllÊN van 1 tot 5 regels ÖU Centvoor
eiken regel meer 12 Cent. Groote letters worden naar
plaatsruimte berekend.
Advertentiën worden franco ingewacht, uiterlijk
tot Dinsdag- en Vrijdagvoormiddag II ure.
.Eerste Blad.
16-17 Juli 1586.
Waar ik in een tweetal artikelen
aan de lezers van dit blad wat
heb verteld over: le de omgeving
van Axel en 2e over de stad Axel
vóór 1586, daar wilde ik nu even
handelen over het feit der ver
overing van Axel en het voorspel
daarvan.
De Spaansche furie, het plun
deren der rijke koopstad Ant
werpen, had de onderhandelingen
in Gent, ten doel hebbende Noord
en Zuid te vereenigen in den
opstand tegen Spanje, beter doen
vlotten en eindelijk in November
1576 de door Oranje begeerde
aaneensluiting tot stand gebracht.
Prins Willem van Oranje, zijn tijd
verre vooruit zijnde in verdraag
zaamheid, had een ontwerp voor
een Godsdienstvrede samenge
steld, waarin aan Roomsch en
Onroomsch de openbare uitoefe
ning van hun godsdienst werd
toegezegd, als minstens 100 ge
zinnen er om verzochtenalle
ambten en bedieningen stonden
voor de belijders van beide gods
diensten gelijkelijk open. Het zag
er naar uit, dat in de Vereenigde
Noordelijks en Zuidelijke Neder
landen weldra geen enkele Spaan
sche krijgsknecht meer zou ver
toeven, ware het niet, dat door
enkele drijvers het werk van
Oranje werd bedorven. Dit was
een spelen in de kaart van den
nieuwen landvoogd, den hertog
van Parma, die dan ook niet na
liet te probeeren een wig te drijven
tusschen de samenwerkende pro
vinciën en wien het dan ook in
Mei 1579 gelukte, de Zuidelijke
provinciën van de Pacificatie van
Gent af te trekken en tot gehoor
zaamheid aan koning Filips terug
te brengen. Nu vereenigden zich
ook de Noordelijke provinciën in
de Unie van Utrecht en zoo waren
Noord en Zuid weer gescheiden.
Het is vanzelfsprekend, dat de
landen en steden, die in de grens-
linie lagen, het tooneel werden
Al* Ik altijd met hem mee kon,
*qu Ik noait meer bang zijn, dackt ze.
van een heftigen strijd tusschen
Spanjaarden en Staatschen. Maar
niet alleen door geweld, ook door
list en omkooping probeerde
Parma eenige tegenstanders tot
onderwerping aan het Spaansche
gezag te brengen. George van
Lalaing, heer van Rennenberg,
werd omgekocht en bracht door
zijn afval van de Unie van Utrecht
3 a 4 Noordelijke gewesten weer
terug onder Spaansche heerschap
pij. Konden mannen van adel
ook verwachten, dat het kleine
groepje burgers in de Noordelijke
gewesten den strijd tegen het
machtige Spaansche rijk zouden
kunnen volhouden Een soort
gelijke figuur als Rennenberg
treffen we ook in deze streek aan.
Servaas van Steeland, de hoofd
baljuw van het land van Waas
en de vier ambachten, had zich
in den tijd van de Pacificatie van
Gent voorgedaan als een trouw
aanhanger van den Prins van
Oranje. (Steeland lag ten Noord-
Westen van Ter Zouter Spuie,
ongeveer waar nu de Sparks- en
Oud-Zevenaarpolders liggen). Nu
de Prins vogelvrij verklaard was,
Anjou getracht had zich met ge
weld van de macht meester te
maken, Parma toonde een be
kwaam staatsman en veldheer te
zijn en het gebied der opgestane
gewesten steeds meer afbrokkelde
kreeg ook onze hoofdbaljuw lust
om het voorbeeld van Rennenberg
te volgen. In het geheim ver
zoende hij zich met den koning
en opende in October 1583, ge
holpen door 2 andere verraders,
voor het krijgsvolk van Parma
de pootten van de vestingen
Hulst, Axel en Sas van Gent.
Spaansche soldaten onder den
hertog van Roubaix en den baron
de Montigny bezetten de steden
en Axel behoorde tot het Spaan
sche gebied. In November 1583
was Hohenlo, de zwager van
Prins Maurits naar Terneuzen
gezonden. Hij landde met negen
tien Vaandels Duitschers en liet
een sterke schans, naar de Duit
schers de Moffenschans genoemd,
opwerpen. Later werden de ver
dedigingswerken zeer uitgebreid,
de vijand voortdurend van hieruit
bestookt en een wacht van oor
logsschepen voor de haven ge
plaatst. Parma's soldaten lagen
in het kamp te Eeclo, zooals
blijkt uit brieven, bewaard op
't archief hier ter stede.
De dood van Prins Willem
volgde en Noord-Nederland vroeg
hulp aan koningin Elisabeth van
Engeland, die den graaf van Lei-
cester hier zond met een leger
om ons te helpen. Oldenbarne-
veld had weten te bewerken, dat
Prins Maurits door de Staten van
Holland en Zeeland tot Gouver
neur, Kapitein-generaal en Admi
raal voor die provinciën was aan
gesteld. Eerst na Leicesters ver
trek (1588) heeft Maurits als ge
westelijk stadhouder den eed aan
de Algemeene Staten afgelegd.
In het jaar 1586 was Leicester
dus degene, die het opperbevel
over de troepen voerde. In dat
jaar 1586 belegerde Parma de
stad Nuis aan den Rijn en heeft
haar later ingenomen. Om Parma
te noodzaken de belegering van
Nuis op te breken, door de Staat-
sche troepen Vlaanderen binnen
te voeren, verzon Prins Maurits
het plan, om de stad Axel te
overrompelen. Laat mij U over
vertellen wat 2 bekende geschied-
schiedschrijvers daarover vermel
den. Allereerst vinden wij bij
Motley
„Het plan der expeditie was
gemaakt door Maurits. Het was
zijn eerste krijgsdaad Maurits
sictüe vuur, Aa.i dij verrassing
in te nemen. Axel was een goed
gebouwde, sterk bevestigde stad
aan den Z.-W. hoek van den
Scheldemond en belangrijk door
haar ligging. Haar verovering zou
de positie der onzen in Sluis en
Oostende versterken en gelegen
heid geven, den vijand in Vlaan
deren te verontrusten. In het
begin van Juli schreef Prins
Maurits aan Leicester de bijzon
derheden van het plan, met ver
zoek, het geheim te houden en
het aan niemand te toonen dan
aan Sidney. Leicester kwam naar
Bergen op Zoom en verbleef daar
2 dagen. In den vooinacht van
riobf?^ J
.rouvj trejf
Dinsdag 16 Juli gingen de troepen
onder Lord Willoughbij scheep.
Filips Sidney had 500 man van
zijn Zeeuwsch regiment gereed.
Op de Schelde voor Vlissingen
vereenigden zij zich en de flo-
lielje roeide in den kalmen zomer
nacht naar Neuzen, ongeveer 1
mijl van Axel. In Neuzen werd
de troep versterkt door Maurits
met enkele compagnieën Hollan
ders. De vereenigde macht, 2 a
3000 man sterk, marcheerde da
delijk op Axel aan. Voor 2 uur
's morgens bereiken zij dit. Maar
de gracht is diep. 40 soldalen
dalen er in af, stormladders met
zich voerend, zwemmen er over
en beklimmen de wallen. De
wacht, die ligt te slapen, wordt
gedood en de poort geopend.
Het eerst marcheerde de Holland-
sche compagnie onder kolonel
Piron binnen. Het garnizoen, 5
a 600 man sterk, biedl flink weer
stand, maar allen worden ge
dood De aanvallers hebben
geen enkele man verloren. Sidney
beloont uit eigen beurs de sol
daten, die de gracht waren over
gezwommen".
En laten we nu volgen wat
Dr. P. J. Arend in zijn Algemeene
Geschiedenis des vaderlands, deel
3, le stuk op bl. 213 zegt„Ter
wijl Nuis belegerd werd, volvoer
de Prins Maurits zijn eerste
wapenfeit. Door Leicester
belast om met Filips Sidney een
inval in Vlaanderen te doen om
Parma te nopen het beleg van
Nuis op te breken, beraamde hij
een plan om de stad Axel te
overrompelen en deelde dit aan
Sidney mee. (Hoewel Maurits
daarbij tegenwoordig was, had hij
niet het opperbevel over alle
troepen van den staat, weshalve
de Staten van Holland eerst in
het volgend jaar van zijn eerste
tocht spraken). In de stilte van
den nacht trokken zij van Ter
Neuze naar de plaats hunner be
stemming. Dertig a veertig man,
van ladders voorzien, beklommen
den muur, nadat zij de gracht
overgezwommen waren en open
den de poort voor hun krijgsmak
kers, die den hevigen tegenstand
Zon
of geen zon
Flacon 90cf, Tu be 60ct, Doos'50 en 25 ct.
der bezetting weldra bedwongen
en de stad innamen. Ongenegen
het beleg van Nuis op te breken
om dit gewichtige punt te her
winnen, beval Parma den heer
De La Motte, gouverneur van
Grevelingen, om Axel met alle
troepen die hij bijeen kon krijgen,
aan te tasten. Doch Maurits,
hiervoor beducht, had reeds het
omliggende land onder water doen
zetten, zoodat de vijand niets te
gen hem ondernemen kon".
Zoo stemmen deze twee ge
schiedschrijvers dus overeen in
het vermelden der feiten, onder
meer ook daarin, dat het Maurits'
eerste heldenfeit was,
wat aan de verovering van Axel
wel een bijzondere beteekenis
geeft. In Axel voerde bevel over
de Spaansche bezetting, welke
bestond uit Duitsche huursolda
ten, de overste Schonau, die, wel
wetende dat Parma zijn slechte
waakzaamheid zou weten te straf
fen, zijn diensten aan het Staat-
sche leger aanbood. Maurits
wilde echter zoo'n weinig krijgs
haftige overste niet in zijn leger
opnemen. De soldaten waren de
gracht overgekomen bij het fort
Vlissingen, waar nu de molen
(Wordt vertrolgd.)
AXELSCHE
cou
20)
Fokke had Lucie overgehaald om
dezen avond nog een vlucht met hem
te maken. Hij had de beschikking
gekregen over een kleine machine en
daar hij reeds lang een studie van
het nachtvliegen had gemaakt, was er
geen bezwaar tegen geweest, dai bij
een kleine pleziervlucht met zijn vrouw
zou maken. Jongens, wat zoh hij
weer genieten van dat kleine rond-
vluchtje.
Na uurlflk had Lucle „ja' gezegd,
nimmer zou zij „neen* gezegd hebben,
zij wilde alles wat Fokke deed mee
maken om op de hoogte te zijn. Zij
wilde eeriqk streden tegen haar angsi
die Fokke „ongerijmd* had genoemd.
Zij wilde weien, alles, ook de gevaren,
maar bovenal het genot, de exiase,
waarover Fokke nooit meer sprak,
maar die straalde uit zijn oogen, uit
zijn heele wezen,
Zij waren in den namiddag naar
huis gevaan en hadden daar gegeten
en een warmen mantel voor Lucie
gehaald. Nu reden zij in een t. XI
weer naar het terrein, Lucie was niet
bang meer om te vliegen, haar lucht*
doop had zij gehad en als Fokke in
de cockpit zat, behoefde zij nergens
angst voor te hebben, ais er iets zon
gebeuren was lij bh hem, dan beleefde
i| het ook mee en zat niet thuis,
veilig in een stoel, onwetend en voi
angst.
Waar denk je aan? vroeg Fokke
en keek in het half donker van de
taxi gespannen naar haar gezicht dat
hij als een wiite vlek, waarin de roode
mond glinsterde, nog vaag kon ondei-
scheiden.
Ik dacht er juist aan of tk niet
zou kunnen leeren vliegen en als
tweede piloot mee vliegen, antwoordde
zij droomerig. Dan was ik altijd
bij je.
Hij drnkte haar hand. Zie je
wel, dat je mijn proseliete wordt,
zeide hij. Maar zoolang als onze
maatschappij nog geen vrouwelijke
piloten heeft, zal je wel niets aan
een brevet hebben, bovendien weet
ik hiet, of jij tegen alle vermoeienissen
bestand zou zijn. Vliegen is eenvei-
moeiend werk.
Als jij het kunt, moet ik het toch
ook kunnen, ik zou het zoo graag
willen leeren en dan zou het natuui-
lijk gaan, zeide ze vol overtuiging.
Zij zwegen een poosje en toen be
gon zij opnieuw. Fok, je moet
mij alles van de Indië-vlucht vertellen
en van het nieuwe radio-systeem.
Dat heb je mij beloofd.
ik vind het heerlijk, en Fokke
glimlachte zijn vrouw toe, ik vind het
heerlijk, dat je zooveel belangstelling
hebt Ik wist wel dat je van vliegen
zoudt gaan houden.
Lucie knikte en dacht dat mannen
toch erg naief konden zijnhet was
immers niet het vliegen dat haar in-
tetesseerde. Haar belangstelling gold
alleen hem en zij moest tot eiken
prijs weten, waar zijn hart aan hing,
zij moest vechten otn hem te bi» l
houden
Als we op het veld rijn tal ik
je alles laten zien, beloofde Fokke;
v
Toen de t.-Xl voor de ingang stopte,
wachtte Duy steer op hen. Ik
vlieg mee, zeide hij lachend en keek
Lucie met zijn melancholieke oogen
aan. Ik ben voor nachtvluchten
nog de leerling van Fokke, legde hij
uit en liep met Lucie naar de hangars.
Fokke volgde hen, nadat hij den auto
betaald had.
Enkele beambten van het vliegveld
stonden rond de machine in hangar I.
De uitzichttoren was schitterend ver
licht en de twee laatst aangekomen
machines stonden nog op het vlieg
veld.
Rij 'm maar naar buiter, com
mandeerde Fokke de monteurs en hij
liep weer naar Lucie die met Duyn-
steer buiten stond te wachten op de
machine.
Prachtige avond en geen aasje
wind, een sterrenlucht van belang.
Fokke genoot.
Langzaam kwam de „Arend" uit de
hangar gerold, geduwd door een aan
tal mannen in wiite overalls gekleed.
Fokke keek ernstig toe en Duynsteer
zeide, terwijl hq een sigaret opstak t
Een nachtvlucht geeft mij altijd
een eigenaardige sensatie, een sensatie,
die ik overdag nooit meer heb.
De monteurs waten nog met de
machine beng, toen de beide piloten
met Lucle bij de „Arend* kwamen.
Ik moet mijn vrouw nog iets over
het DupUx-systeem vertellen, zeide
Fokke,
Duynsteer knikte. Dan ga ik
intusschen bij mijnheer Bmynse in
structies halen.
.Fokke bieef bij de machine ataan
^•n begon te vertellen. Het duplex-
ysieem maakt het mogelijk tegelijk
bp de lange en op de ultra korte golf
te seinen, hierdoor is het mogelijk
de geheele reis naar Indië te volgen.
De eerste proef, entingen met het sys
teem werden juist voor den historisch
geworden tocht naar Ind gedaan.
De lange golf van 900 meter, in ge
bruik voor vliegtuigen is voldoende
voor het contact met de nabijgelegen
stations. Bij gunstige omstandigheden
kan men op de thuisreis eerst voorbij
Marseille hier de seinen opvangen.
Met de korte golf daarentegen is de
radius van het contact schier on
beperkt. Doch men kan van den
telegrafist niet eischen, dat hij zqn
lange golfdienst onderbreekt om dan
overschakelend op de korte golf, op
nieuw te gaan seinen ten behoeve
van het vaderland. Het dupUx--.ys-
teem, dat hem in staat stelt tegelijk
op de lange en op de korte golf uit
te zenden, bracht uitkomst. Daardoor
kan men hier op de korte golf alle
berichten ontvanger, die hq per lange
golf uitzendt. In het begin vertoonde
het geval nog alle kinderfiekten van
een nieuwe uitvinding. Maar men
bouwde de installatie in één van de
kis'en en heeft toen uitvoerige proeven
genomen op de Ëuropeesche iqnen.
Wij hebben het systeem in samen
werking met de fabriek nog verder
beproefd en de resultaten waren zoo
danig, dat het nu in de practqk kan
worden toegepast.
Hoe ging dat met die proeven
vroeg Lucie.
O. dat was heel grappig, legde
Fokke uit» Men ow^rvond bijvoor*
beeld dat op de 25 meter golf de
seinen werden gehooid ais het toestel
vlak boven het veld was en dan weer
pas op een grootea afstand. Maar
voor ket eerste deel van de route kan
tóch mooi bruin. Dal staat gezond
en sportief en voorkomt tevens ver
vellen en zonnebrand. 3xinwrijven
is gelijk aan 30 zonnebaden.
Zvrvnjt2^ruxJin
men toch altijd op lange golf seinen
opvangen, zoodar het dus toch geen
bezwaar was. Want er staat tegen
over, dat op de groote afstanden van
duizenden kilometers deze 25 meter
golf uitstekend te hooren is. ind
zal dus dadeiqk na het vertrek van
een machine onmiddeliqk kunnen
hooren en omgekeerd zal men hier,
direct na het vertrek nit Bandoeng, al
contact hebben.
O dat is prachtig, zeide Lncl»
en voelde zich verwonderiqk opgelucht.
Nu doen ze zoo, vervolgde Fokke,
tqdens de uitreis blijft men op de
korte golf werken, maar de practqk
heeft bewezen, dat men voor de
thuisreis andere maatregelen moet
treff n.
Hoe dan
Men heeft nu het traject in dril
deelen verdeeld, legde Fokke uit, op
deze drie gedeelten gebruikt men na
drte verschillende go fl -ngten. Van
Bandoeng tot C*cutta 60 meter, van
Calcutta lot C«4'-n 31 meter en v?n
C ïro tot hier 50 meter. D^ze 50
me'»<- geeft al op een afstand van 0
tot 500 kilometer een uitstekend con
tact.
Lucie was verwonderd en ook vol
bewondering, maar Fokke relde la
chend l O nu vind je dit nog iets
buitengewoons, maar over een poosje
xqn we er allen aan gewend.
Dan heeft de radio daarmee toch
'n overwinning behaald meende Lucie.
Zq vroeg zich af of het mogeiqk zou zijs
haar man tqdens zqn toekomstige»
indië-tocht te belnisteren.