Nieuws- en Advertentieblad voor Zeeuwsch- VJ aan deren, SPORT en LIEFDE. No. 5. DINSDAG 21 APRIL 193(). 52<* Jaargf. J. C. VINK - Axel. V erdraagzaamheid. FEU1LLETON. Dit blad verschijnt eiken Dinsdag- en Vrijdagavond. ABONNEMENTSPRIJS: Per 3 maanden 75 Centfranco per post 1 Gulden. Afzonderlijke Nos. 5 Cent. DRUKKER-U1TÜEVER ADVERTENTIÊN van 1 tot 5 regels 60 Cent; voor eiken regel meer 12 Cent. Groote letters worden naar plaatsruimte berekend. Advertentiën worden franco ingewacht, uiterlijk tot Dinsdag- en Vrijdagvoormiddag 11 ure. (ingezonden) II. De carmelieter monnik Bertius zegt dat men het in zijn dagen (1890) nog goed kon zien, wat vcor een pastoor de verschillende dorpen in Holland op het beslis send ogenblik hadden. Die een waardigen zieleherder bezaten, zijn grotendeels de Kath. Kerk trouw gebleven. Tegenover deze kern van Katholiek leven onder de hoede van waardige geestelij ken, vormde zich te midden van onkerkelijkheid en onverschillig heid een kern van protestantisme. Aanvankelijk vond de nieuwe leer niet veel bijval. Slechts verge lijkenderwijs mocht men haar lij den en de opschudding, de on rust die zij teweeg bracht, ont stemde de rustige burgers, die niet begrepen, hoe men zich over geloofsverschillen zo warm kon maken. Dat een onruststoker zwaar gestraft werd, als alle mis dadigers toen ter tijd, baarde geen opzien. Maar toen de regering, ten slotte toch een vreemde re gering, deze mensen ging opspo ren en om het leven brengen, toen kwam het volksgeweten tegen zulk een bloedgericht in opstand en begon al meer partij te trekken voor de vervolgden. Zoals we reeds eerder zagen, was de geloofsinquisitie bij het volk gehaat en verfoeid. Van schouten en baljuwen is geen medewerking te bekomen, zegt Sonnius, die toen inquisiteur in Holland was. Dat was de geest van verdraagzaamheid die niet begreep, waarom iemand om een andere opvatting van geloof moest worden gedood. Koning Philips 11 dacht er anders over. Niemand geeft beter dan Alva de mening des konings weer, een mening, die voor hem heilige ernst was „De koning kan op het punt van den godsdienst niets toegeven zonder inbreuk te maken op de rechten van een ander, van God". De Nederlandse geestelijken wa- ren met deze Spaanse strengheid niet ingenomen, zij wilden leven en laten leven. De gewezen beeldstormer, Dirk Cater, getuigt van de Utrechtse kanunniken, dat zij niet vervolg ziek waren. En de bisschop van Haarlem, Nicolaas van Nieuwland, vroeg, in een edelaardigen brief in 1568 aan der. zegevierenden Alva om genade voor zijn af gedwaalde schapen. Het veld- winnen der ketterij is voor een groot gedeelte te wijten aan de ongehoorzame en weekhartige Nederlandse regenten. Het kon niet anders of het moest vroeg of laat tot een botsing komen tussen het Nederlandse volk en zijn vorst. De woeste beeldstormelij deed ten slotte bij den koning de maat overlopen. Alva kwam, om het volk van Nederland tevens Spaanse gehoor zaamheid te leren. Het welslagen van onze vrijheidsoorlog is vooral te danken aan het feit, dat er een grote mate van eensgezindheid bestond, tussen het volk en den Prins van Oranje, die zich aan hun hoofd plaatste met volkomen terzijdestellen van zijn persoonlijke belangen. Lijf en goed al te samen, heb ik u niet verschoont. Fruin zegt er vanIn gods dienstige ontwikkeling doorliep de Prins dezelfde fasen als het volk. Hij begon met Katholiek te zijn zonder geloofsijver, zonder onverdraagzaamheid. De vervol ging op last der Spaanse regering aangericht, mishaagde hem, en wekte zijn medelijden meer en meer naar mate de slachtoffers talrijker werden. Eindelijk ver klaarde hij er zich uitdrukkelijk tegen in de Raad van State, en toen dat niet hielp, begon hij voor de vervolgden partij te trekken, eerst voor de Lutersen, vervol gens ook voor de Calvinisten en ging eindelijk tot het geioof en de kerkgemeenschap der vervolg den over. Als protestant onder nam hij in 1572 de bevrijdings- tocht, doch als even verdraag zaam protestant, als hij vroeger verdraagzaam katholiek was ge- weest. Voor beide gezindheden, Rooms en Onrooms, proclameerde hij gelijke bescherming, gelijke rechten. Denk nu niet, dat de Prins veel dankbaarheid geoogst heeft van wege zijn ruim standpuntIn tegendeeliemand als b v. Petrus Dathenus, in Gent meer bekend als de „minister (d.i. dominee) met den rosten baard", heeft de Prins uitgemaakt voor al wat lelijk was. „Oranje verwisselt niet zo gemakkelijk van geioof als van hemd", was zijn oordeel. De staten van Holland, op hun eerste, beroemde vergadering te Dordrecht, namen dat beginsel van verdraagzaamheid van den Prins over: De Roomse ere dienst zou zonder belemmering uitgeoefend, de geestelijke per sonen zouden onbekommerd in hun stand gehouden worden, „ten ware zylieden hen vertoon den vyanden ofte zich misdroegen tegen 't gunt voorseyt is". In 1576 bij de Pacificatie van Gent, is het weer de Prins van Oranje, die het beginsel der gelijk stelling weet door te zetten. Opnieuw bewees de Prins zijn tijd verre vooruit te zijn. De uiterste richtingen zetten ten slotte toch hun zin docr en zo bleek dit ideaal van de Prins een hersenschim, die eerst in de mo derne tijd zou verwezenlijkt wor den. De toestand werd dus zo, dat feitelijk de Roomse eredienst verboden werd. De Gerefor meerde godsdienst is in 't vervolg de enig erkende in Holland en Zeeland. Maar in de Unie van Utrecht stond duidelijk, dat „ieder particulier in zijn religie vrij zai blijven, en dat niemand ter cause van de religie zal mogen achter halen ofte onderzoeken". In onze Republiek genoot de Katho liek volkomen gewetensvrijheid. Wel waren er plakkaten uitgevaar digd tegen de Roomsen, maar deze werden volstrekt niet streng gelegd. Iemand, die niet graag iets ten voordele der Protestantse Staten getuigt, zegt ervan „Wan neer de razende honden uit het gemeen, meer dan naar gewoonte blaffen en rumoer maken, worden scherpe plakkaten uitgevaardigd; maar als hun daarme de mond gestopt is, zorgen heimelijk de gematigden, dat die plakkaten niet worden uitgevoerd". En de vicaris apostoiiek schrijft in 1602 „Toen die barre plakkaten wer den afgekondigd, schrikten de katholieken aanvankelijk, doch toen zij weldra bemerkten, dat die slechts ter wille van de heftige predikanten waren uitgevaardigd, gingen zij stil hun gang, en zagen ze sedert zo herhaaldelijk ver nieuwen, dat ten laatste niemand er zich meer om bekommerde". Bovendien, al waren deze plak katen toegepast, lijf of leven was er niet mee gemoeid hoogstens een boete of verbanning. Deze boeten werden meestal met be gerigheid geïnd. De geldzucht is de grote zonde van die tijd. Zij karakteriseert niet alleen de tijd, maar ook het volk, voor hetwelk de verovering van de zilvervloot de heugelijkste over winning is gebleven uit heel onze strijd tegen Spanje. En de justitie leefde in die dagen van de boeten, die zij oplegde. Dikwijls werden de arme katholieken de dupe van deze eigenaardige gewoonte. Hoe dikwijls is het niet gebeurd dat een inhalige schout een gods dienstoefening verstoorde, om maar de boeten te kunnen be machtigen. Nog mooier werd het een katholieke gemeente abon neerde zich bij de schout der plaats zij betaalde een ronde som ineens, om daarvoor een gans jaar lang de plakkaten te mogen over treden. De katholieken in Delft kochten de vrije godsdierstoefe ning voor 1000 gulden 'sjaars. En waar er toen in Delft ongeveer 2000 katholieken woonden, kwam dit op een halve gulden per persoon. Ook het bedienen der sacramenten werd meestal oog luikend toegelaten. Zo weinig vervolgziek waren de Staten, dat een Sasbout Vosmeer zelfs de katholieke kerk opnieuw kon organiseren. Dat men ook tegen over anderen even tolerant was, hebben ook de Remonstranten ondervonden. Na een korte tijd van vervolging konden ook zij weer gerust in hun land terug keren. Tijdens deze vervolging heeft Passchier de Fijne nog eens gepreekt, terwijl hij met een slee over het ijs reed; zijn gehoor schaatste rondom de slee. In 't vervolg werd hij altijd het „ijs vogelken" genoemd Die geest van verdraagzaamheid vinden we door he.el onze geschiedenis heen. Niet het minst in de persoon van Ds. Jan Scnarp, die dikke vrienden was met de pastoor van Bosch- kapelle. Dat ook toen niet ieder een dat waardeerde, blijkt wel uit de aanklacht tegen Ds. Scharp ingediend door de smid van Zaamslag. En in de tijd waarin wij leven, is het goed deze dingen nog eens op te halen. „Eendracht maakt machtwas de leus onzer vade ren. Dat geldt nog altijd. Wij kunnen ons verenigen rondom de troon van Oranje. DE vader des vaderlands, Prins Willem van Oranje, heeft ons ook in dezen een navolgenswaardig voorbeeld gegeven. Een voorbeeld van godsvrucht, maar tevens van verdraagzaamheid. Laat dat voorbeeld ons mogen opwekken onze nationale gedenk dagen in eensgezindheid te vieren, want daardoor alleen kan er een zegenrijke invloed van uitgaan voor de plaats onzer inwoning. Verdraagzaamheid, deze deugd was aan ons volk in vroeger eeuwen eigen; en niet alleen vroegerook nu moge deze zelfde eigenschap ons er voor bewaren, dat we elkander niet veroordelen, of, om het te zeggen met het oude schoolversje (Wotdt venrolgd). AXELSCHE COURANT Bureau Markt C 4. Telef. 56. - Postrek. 60263. 2) Fokke keek naar het kleurige land schap onder de machine en opnieuw had hij het bevrijde gevoel dat hi) steeds had, als hp in zpn machine boven de aarde zweefde. Vrp van alles, ook zelfs van Lucle. Hei be nauwde gevoel van gebonden zpn aan de aarde, en aan al het aardsche, ver liet hem dadelpk, zoodra de machine maar even los kwam van den grond. Hp zou wel eens willen weten, of zpn collega's ook een dergelijke gewaar wording hadden. Hp durfde er nooit naar te vragen. Als met alle innet- Ipke dingen verborg hp ook dit. Zp stonden allen zoo stevig met hun beide beenen in het leven en praaiten over motoren, vlieguren, oiie, benzine, werktpden en avonturen, en hp deed mee, angstvallige verbergend datgene wat hp eigenlpk veelde en dat voor hem was het „echte", het „ware", de liefde voor zpn beroep en dat ge heimzinnige gevoel dat hem altpd bekroop. Dat ,ios* zpn van de aarde, er niet bfl te hooren en op de één of andere geheimzinnige manier alleen te zpn, De machine lag rustig in de lucht en zonder eenige inspanning hield Fokke haar in de hand. Nu en dan keek hp naar het landschap ohder hem en vetgelflk hp het met de kaart. De ple dunne nevel waarin de aarde ge huld was, de atmosfeer der milliaicten ^tofdeelijes, die ie kaar dampkring zweefden en een soort sluier voor haar gemaakt hadden, vervulde hem met een wonderlpke vreugde. Plotseling schoot hem Lucie's vreemd gedrag te binnen en hp herinnerde zich dat dit al weken zoo was. Wat is er met haar, waarom doet ze zoo vreemd dacht hp en sloeg een blik op het dashbord, hp regelde iets aan de snelheid en kreeg een bericht van den marconist. Zpn gedachten waren bp zpn werk, voor een oogen- blik vergat hp Lucie en dacht aan zpn machine, aan de post en aan de twee passagiers, die straks wel in Londen zouden zpn, Zpn vroolpkheid kwam terug. Ach, wat, dacht hp. Luus is een beetje sentimenteel en het is waar, ze is veel alleen, Ze moest meer ge selschap zoeken. Het vrouwtje van Beider is een alleraardigst vroolpk wezentje, en precies van Lucie's leef- tpd, ik zal haar dat eens zeggen. B-l- der vliegt op Indië, zpn vrouwtje is dus veel meer en veel langer in huis dan Luus. Zpn gedachten sprongen over. Ik hoop, dat ik ook eens in aanmerking kom voor een Ind ë-iocht. Fokke gaf zichzelf een ruk. De ma chine vloog het Kanaal over. Op letten, jongen, zeide hp tot zichzelf en hield zpn gedachten in bedwang. Twee en een half uur nadat hp op gestegen was, landde hij zpn machine op het vliegveld Croydon, Fokke ktoop uit zqn cockpit en liep, zich verkneuterend, in zpn dik vlieg- costuum naar het kantoor van zpn maatschappp. Royal Dutch Airlines* stond er buitenop.' Hoe. gaat het begroette men hem en Fokke.legde zPn papieren over.' la de verte laadde mtn «e post uit de „kist" en de Engelsche passagiers liepen op onwennige beenen naar de douaneloods. Die waren in Holland wit om d'r lui neus, lachte Fukke en ging met den mecanicien naar zpn ma chine. Thuis gekomen gooide Lucie haar hoed nonchalant op het bed. Ze ging een oogenblik op den stoel naast het raam zitten en keek gedachtenloos naar haar toilettafel. Fokke, zeide ze luid in de stilte. Fokke, lieve jongen. Het meisje kwam binnen. Me vrouw, wat moet ik bestellen, eet u vanmiddag thuis? Dit was de gewone vraag, die Annie altijd deed, hoewel ze wist, dat me vrouw, als mpnheer vloog, altpd thuis at. Vroeger, toen Lucie's vader en moeder nog leefden, ging se daarheen en bleef er den geheelen dag, opkrop pend haar verlangen naar huis en naar haar man. Nu, sedert twee jaar ge leden haar ouders kort na elkaar ge storven warer, bleef ze thuis, zette de radio aan en wachtte altpd maar op een bericht. Ais de stem van Vas Dias door den luidspreker kwam, klopte haar hart van een schrik, die zp nimmer kon verklaren, zp verwachtte iets, maar wat, zou ze niet hebben kunnen zeg gen. ZP wachtte dagen en nachten, uren alleen wakker liggend in bed en starend naar het streepje licht tusschen de goidpnen, al maar denkend aan haar man, van wien ze zóó veel hield en met wien haar leven zóó moeilqk was gewerden, ééa angst en één ver* langen. Zou dat bp die andere vlie geniersvrouwen ook zoo wezen, dat kwellend verlangen?; bp de vrouw van Beider, bpvoorbeeld, haar man vloog op Ind Leefden mpn ouders nog maar I Ze zou het Fokke nooit durven zeg gen, vliegers konden soms vreemd bpgeloovig zpn. Toch, ondanks dit alles was Lucie trotsch op haar man. Hp gold ais een uitstekend vlieger. Heel wat successen boekte hp al op 2flu naam. Fokke, zei ze zachtjes voor zich heen, Fokke, lieve sterke jongen. Toen stond ze op en begon aan haar bezigheden. Ze zette in de huiskamer het radio toestel aan en poogde het meisje te ontl'iopen, die haar telkens weer voor het een of andet naar de kleine nette keuken riep, Het heeft immers geen haast, dacht Lucie, ik olpf maar in de kamer tot over een paar uur, dan is Fokke geland. En ze bleef in de kamer, treuzelde met kleinigheden en keek voortdurend uit het raam. Wat tob ik toch, dacht ze verwonderd, het is prachtig weer, als het nu stormde of mistig was, zonder uitlicht. Maar hp heeft een prachtig zicht, dat zeiden ze toch van morgen allen daarginds, op het vlieg veld. Lucie ging bp het venster ziften de handen in den schoot. Het zou toch alles erger zpn, als hp op de Indië Ipn vloog. Ik hen dor», ik moet moedig zpn. Ik, Fokke's vrouw, hp Is een flinke jongen. Ze glimlachte. Knap is hp, dacht $e trotst h, die vLrgtap staat hem tenlg. Er zQn toch massa's vrouwen, Vermeet u niet dengeen te doemen. Die anders denkt dan gij. Wie zijn wij, blinde schepslen, wij Die op onfeilbre kennis roemen Wie anders bidt, dan ons behaagt Ln anders leert dan wij begeeren W ie durft het wagen hem te weeren Als zelfs hem God verdraagt Wat leer eens anders kerk verkonde Lr is maar één gebod Bemint uw naasten, vreest uw God Betracht de deugd en vlied de zonde. die geen vlieger tot man hebben, ik rou toch immers niet anders willen. Stel je voor, dat ik met een deftigen notaris of een commies bp de pov- lerpeo of een ander defiig personage getrouwd was? Ik haat dit en toch kan ik er niet buiten. Waarom ntet vroeg zq ztch af en wist net antwoord, nog voor de gedachte geheel weg was uit haar hoofd. Telkens dwaalden haar gedachten terug naar haar ma-. Lt kon hem geen oogenblik uit haar gedachten bannen. Dan glimlachte ze verteederd. Telkens is alles nieuw, dacht ze, trlkens als hij terugkomt, zie ik iets anders in hem en het is altijd mooi. Het blpft moot op deze manier, neen ik zou niet anders willen. Is heb hem' veel te lief. Ze stond op en drentelde ongedurig door de kamer. - Jg moet beginnen, dacht ze onwillig er is een massa te doen, maar ik kan niet, ik moet wachten op Fok, Het meisje kwam binnen. Me vrouw, wat moet ik van den groenten- man nemen Wat zeg je, ach ja, de groenten- man, zei Lucie en kwam in gedachten uit de cockpit van Fekke terug. Neem maar wat je graag lust, ik vind het best. Ze glimlachte vaag. Fokke had haar soo Juist toegelachen. Het meisje ging de kamer uit en Lucie hoorde haar met den groentenman in de gang lachen. D e heeft plezier, dacht ze verwonderd, Waarom ts zfl zoo vrooipk, die man kan immers net t00 goed een ongeluk krq'gen als Fokke.

Krantenbank Zeeland

Axelsche Courant | 1936 | | pagina 1