Nieuws- en Advertentieblad
voor Zeeuwsch- VJ aan deren,
SPORT en LIEFDE.
No. 5.
DINSDAG 21 APRIL 193().
52<* Jaargf.
J. C. VINK - Axel.
V erdraagzaamheid.
FEU1LLETON.
Dit blad verschijnt eiken Dinsdag- en Vrijdagavond.
ABONNEMENTSPRIJS:
Per 3 maanden 75 Centfranco per post 1 Gulden.
Afzonderlijke Nos. 5 Cent.
DRUKKER-U1TÜEVER
ADVERTENTIÊN van 1 tot 5 regels 60 Cent; voor
eiken regel meer 12 Cent. Groote letters worden naar
plaatsruimte berekend.
Advertentiën worden franco ingewacht, uiterlijk
tot Dinsdag- en Vrijdagvoormiddag 11 ure.
(ingezonden)
II.
De carmelieter monnik Bertius
zegt dat men het in zijn dagen
(1890) nog goed kon zien, wat
vcor een pastoor de verschillende
dorpen in Holland op het beslis
send ogenblik hadden. Die een
waardigen zieleherder bezaten,
zijn grotendeels de Kath. Kerk
trouw gebleven. Tegenover deze
kern van Katholiek leven onder
de hoede van waardige geestelij
ken, vormde zich te midden van
onkerkelijkheid en onverschillig
heid een kern van protestantisme.
Aanvankelijk vond de nieuwe leer
niet veel bijval. Slechts verge
lijkenderwijs mocht men haar lij
den en de opschudding, de on
rust die zij teweeg bracht, ont
stemde de rustige burgers, die
niet begrepen, hoe men zich over
geloofsverschillen zo warm kon
maken. Dat een onruststoker
zwaar gestraft werd, als alle mis
dadigers toen ter tijd, baarde geen
opzien. Maar toen de regering,
ten slotte toch een vreemde re
gering, deze mensen ging opspo
ren en om het leven brengen, toen
kwam het volksgeweten tegen zulk
een bloedgericht in opstand en
begon al meer partij te trekken
voor de vervolgden.
Zoals we reeds eerder zagen,
was de geloofsinquisitie bij het
volk gehaat en verfoeid. Van
schouten en baljuwen is geen
medewerking te bekomen, zegt
Sonnius, die toen inquisiteur in
Holland was. Dat was de geest
van verdraagzaamheid die niet
begreep, waarom iemand om een
andere opvatting van geloof moest
worden gedood. Koning Philips 11
dacht er anders over. Niemand
geeft beter dan Alva de mening
des konings weer, een mening,
die voor hem heilige ernst was
„De koning kan op het punt van
den godsdienst niets toegeven
zonder inbreuk te maken op de
rechten van een ander, van God".
De Nederlandse geestelijken wa-
ren met deze Spaanse strengheid
niet ingenomen, zij wilden leven
en laten leven.
De gewezen beeldstormer, Dirk
Cater, getuigt van de Utrechtse
kanunniken, dat zij niet vervolg
ziek waren. En de bisschop van
Haarlem, Nicolaas van Nieuwland,
vroeg, in een edelaardigen brief
in 1568 aan der. zegevierenden
Alva om genade voor zijn af
gedwaalde schapen. Het veld-
winnen der ketterij is voor een
groot gedeelte te wijten aan de
ongehoorzame en weekhartige
Nederlandse regenten.
Het kon niet anders of het moest
vroeg of laat tot een botsing
komen tussen het Nederlandse
volk en zijn vorst. De woeste
beeldstormelij deed ten slotte bij
den koning de maat overlopen.
Alva kwam, om het volk van
Nederland tevens Spaanse gehoor
zaamheid te leren. Het welslagen
van onze vrijheidsoorlog is vooral
te danken aan het feit, dat er een
grote mate van eensgezindheid
bestond, tussen het volk en den
Prins van Oranje, die zich aan
hun hoofd plaatste met volkomen
terzijdestellen van zijn persoonlijke
belangen.
Lijf en goed al te samen, heb
ik u niet verschoont.
Fruin zegt er vanIn gods
dienstige ontwikkeling doorliep
de Prins dezelfde fasen als het
volk. Hij begon met Katholiek
te zijn zonder geloofsijver, zonder
onverdraagzaamheid. De vervol
ging op last der Spaanse regering
aangericht, mishaagde hem, en
wekte zijn medelijden meer en
meer naar mate de slachtoffers
talrijker werden. Eindelijk ver
klaarde hij er zich uitdrukkelijk
tegen in de Raad van State, en
toen dat niet hielp, begon hij voor
de vervolgden partij te trekken,
eerst voor de Lutersen, vervol
gens ook voor de Calvinisten en
ging eindelijk tot het geioof en
de kerkgemeenschap der vervolg
den over. Als protestant onder
nam hij in 1572 de bevrijdings-
tocht, doch als even verdraag
zaam protestant, als hij vroeger
verdraagzaam katholiek was ge-
weest. Voor beide gezindheden,
Rooms en Onrooms, proclameerde
hij gelijke bescherming, gelijke
rechten.
Denk nu niet, dat de Prins veel
dankbaarheid geoogst heeft van
wege zijn ruim standpuntIn
tegendeeliemand als b v. Petrus
Dathenus, in Gent meer bekend
als de „minister (d.i. dominee)
met den rosten baard", heeft de
Prins uitgemaakt voor al wat lelijk
was. „Oranje verwisselt niet zo
gemakkelijk van geioof als van
hemd", was zijn oordeel.
De staten van Holland, op hun
eerste, beroemde vergadering te
Dordrecht, namen dat beginsel
van verdraagzaamheid van den
Prins over: De Roomse ere
dienst zou zonder belemmering
uitgeoefend, de geestelijke per
sonen zouden onbekommerd in
hun stand gehouden worden,
„ten ware zylieden hen vertoon
den vyanden ofte zich misdroegen
tegen 't gunt voorseyt is".
In 1576 bij de Pacificatie van
Gent, is het weer de Prins van
Oranje, die het beginsel der gelijk
stelling weet door te zetten.
Opnieuw bewees de Prins zijn
tijd verre vooruit te zijn. De
uiterste richtingen zetten ten slotte
toch hun zin docr en zo bleek
dit ideaal van de Prins een
hersenschim, die eerst in de mo
derne tijd zou verwezenlijkt wor
den. De toestand werd dus zo,
dat feitelijk de Roomse eredienst
verboden werd. De Gerefor
meerde godsdienst is in 't vervolg
de enig erkende in Holland en
Zeeland. Maar in de Unie van
Utrecht stond duidelijk, dat „ieder
particulier in zijn religie vrij zai
blijven, en dat niemand ter cause
van de religie zal mogen achter
halen ofte onderzoeken". In
onze Republiek genoot de Katho
liek volkomen gewetensvrijheid.
Wel waren er plakkaten uitgevaar
digd tegen de Roomsen, maar
deze werden volstrekt niet streng
gelegd. Iemand, die niet graag
iets ten voordele der Protestantse
Staten getuigt, zegt ervan „Wan
neer de razende honden uit het
gemeen, meer dan naar gewoonte
blaffen en rumoer maken, worden
scherpe plakkaten uitgevaardigd;
maar als hun daarme de mond
gestopt is, zorgen heimelijk de
gematigden, dat die plakkaten
niet worden uitgevoerd". En de
vicaris apostoiiek schrijft in 1602
„Toen die barre plakkaten wer
den afgekondigd, schrikten de
katholieken aanvankelijk, doch
toen zij weldra bemerkten, dat
die slechts ter wille van de heftige
predikanten waren uitgevaardigd,
gingen zij stil hun gang, en zagen
ze sedert zo herhaaldelijk ver
nieuwen, dat ten laatste niemand
er zich meer om bekommerde".
Bovendien, al waren deze plak
katen toegepast, lijf of leven was
er niet mee gemoeid hoogstens
een boete of verbanning. Deze
boeten werden meestal met be
gerigheid geïnd. De geldzucht
is de grote zonde van die tijd.
Zij karakteriseert niet alleen de
tijd, maar ook het volk, voor
hetwelk de verovering van de
zilvervloot de heugelijkste over
winning is gebleven uit heel onze
strijd tegen Spanje. En de justitie
leefde in die dagen van de boeten,
die zij oplegde. Dikwijls werden
de arme katholieken de dupe van
deze eigenaardige gewoonte.
Hoe dikwijls is het niet gebeurd
dat een inhalige schout een gods
dienstoefening verstoorde, om
maar de boeten te kunnen be
machtigen. Nog mooier werd het
een katholieke gemeente abon
neerde zich bij de schout der
plaats zij betaalde een ronde som
ineens, om daarvoor een gans jaar
lang de plakkaten te mogen over
treden. De katholieken in Delft
kochten de vrije godsdierstoefe
ning voor 1000 gulden 'sjaars.
En waar er toen in Delft ongeveer
2000 katholieken woonden, kwam
dit op een halve gulden per
persoon. Ook het bedienen der
sacramenten werd meestal oog
luikend toegelaten. Zo weinig
vervolgziek waren de Staten, dat
een Sasbout Vosmeer zelfs de
katholieke kerk opnieuw kon
organiseren. Dat men ook tegen
over anderen even tolerant was,
hebben ook de Remonstranten
ondervonden. Na een korte tijd
van vervolging konden ook zij
weer gerust in hun land terug
keren. Tijdens deze vervolging
heeft Passchier de Fijne nog eens
gepreekt, terwijl hij met een slee
over het ijs reed; zijn gehoor
schaatste rondom de slee. In
't vervolg werd hij altijd het „ijs
vogelken" genoemd Die geest
van verdraagzaamheid vinden we
door he.el onze geschiedenis heen.
Niet het minst in de persoon van
Ds. Jan Scnarp, die dikke vrienden
was met de pastoor van Bosch-
kapelle. Dat ook toen niet ieder
een dat waardeerde, blijkt wel uit
de aanklacht tegen Ds. Scharp
ingediend door de smid van
Zaamslag.
En in de tijd waarin wij leven,
is het goed deze dingen nog eens
op te halen. „Eendracht maakt
machtwas de leus onzer vade
ren. Dat geldt nog altijd. Wij
kunnen ons verenigen rondom de
troon van Oranje. DE vader des
vaderlands, Prins Willem van
Oranje, heeft ons ook in dezen
een navolgenswaardig voorbeeld
gegeven. Een voorbeeld van
godsvrucht, maar tevens van
verdraagzaamheid.
Laat dat voorbeeld ons mogen
opwekken onze nationale gedenk
dagen in eensgezindheid te vieren,
want daardoor alleen kan er een
zegenrijke invloed van uitgaan
voor de plaats onzer inwoning.
Verdraagzaamheid, deze deugd
was aan ons volk in vroeger
eeuwen eigen; en niet alleen
vroegerook nu moge deze zelfde
eigenschap ons er voor bewaren,
dat we elkander niet veroordelen,
of, om het te zeggen met het oude
schoolversje
(Wotdt venrolgd).
AXELSCHE
COURANT
Bureau Markt C 4.
Telef. 56. - Postrek. 60263.
2)
Fokke keek naar het kleurige land
schap onder de machine en opnieuw
had hij het bevrijde gevoel dat hi)
steeds had, als hp in zpn machine
boven de aarde zweefde. Vrp van
alles, ook zelfs van Lucle. Hei be
nauwde gevoel van gebonden zpn aan
de aarde, en aan al het aardsche, ver
liet hem dadelpk, zoodra de machine
maar even los kwam van den grond.
Hp zou wel eens willen weten, of zpn
collega's ook een dergelijke gewaar
wording hadden. Hp durfde er nooit
naar te vragen. Als met alle innet-
Ipke dingen verborg hp ook dit. Zp
stonden allen zoo stevig met hun beide
beenen in het leven en praaiten over
motoren, vlieguren, oiie, benzine,
werktpden en avonturen, en hp deed
mee, angstvallige verbergend datgene
wat hp eigenlpk veelde en dat voor
hem was het „echte", het „ware", de
liefde voor zpn beroep en dat ge
heimzinnige gevoel dat hem altpd
bekroop. Dat ,ios* zpn van de aarde,
er niet bfl te hooren en op de één of
andere geheimzinnige manier alleen
te zpn,
De machine lag rustig in de lucht
en zonder eenige inspanning hield
Fokke haar in de hand. Nu en dan
keek hp naar het landschap ohder hem
en vetgelflk hp het met de kaart. De
ple dunne nevel waarin de aarde ge
huld was, de atmosfeer der milliaicten
^tofdeelijes, die ie kaar dampkring
zweefden en een soort sluier voor haar
gemaakt hadden, vervulde hem met
een wonderlpke vreugde.
Plotseling schoot hem Lucie's vreemd
gedrag te binnen en hp herinnerde
zich dat dit al weken zoo was.
Wat is er met haar, waarom doet ze
zoo vreemd dacht hp en sloeg een
blik op het dashbord, hp regelde iets
aan de snelheid en kreeg een bericht
van den marconist. Zpn gedachten
waren bp zpn werk, voor een oogen-
blik vergat hp Lucie en dacht aan zpn
machine, aan de post en aan de twee
passagiers, die straks wel in Londen
zouden zpn,
Zpn vroolpkheid kwam terug.
Ach, wat, dacht hp. Luus is een
beetje sentimenteel en het is waar, ze
is veel alleen, Ze moest meer ge
selschap zoeken. Het vrouwtje van
Beider is een alleraardigst vroolpk
wezentje, en precies van Lucie's leef-
tpd, ik zal haar dat eens zeggen. B-l-
der vliegt op Indië, zpn vrouwtje is
dus veel meer en veel langer in huis
dan Luus. Zpn gedachten sprongen
over. Ik hoop, dat ik ook eens in
aanmerking kom voor een Ind ë-iocht.
Fokke gaf zichzelf een ruk. De ma
chine vloog het Kanaal over. Op
letten, jongen, zeide hp tot zichzelf
en hield zpn gedachten in bedwang.
Twee en een half uur nadat hp op
gestegen was, landde hij zpn machine
op het vliegveld Croydon,
Fokke ktoop uit zqn cockpit en liep,
zich verkneuterend, in zpn dik vlieg-
costuum naar het kantoor van zpn
maatschappp. Royal Dutch Airlines*
stond er buitenop.'
Hoe. gaat het begroette men
hem en Fokke.legde zPn papieren over.'
la de verte laadde mtn «e post uit
de „kist" en de Engelsche passagiers
liepen op onwennige beenen naar de
douaneloods.
Die waren in Holland wit om
d'r lui neus, lachte Fukke en ging
met den mecanicien naar zpn ma
chine.
Thuis gekomen gooide Lucie haar
hoed nonchalant op het bed. Ze ging
een oogenblik op den stoel naast het
raam zitten en keek gedachtenloos
naar haar toilettafel.
Fokke, zeide ze luid in de stilte.
Fokke, lieve jongen.
Het meisje kwam binnen. Me
vrouw, wat moet ik bestellen, eet u
vanmiddag thuis?
Dit was de gewone vraag, die Annie
altijd deed, hoewel ze wist, dat me
vrouw, als mpnheer vloog, altpd thuis
at. Vroeger, toen Lucie's vader en
moeder nog leefden, ging se daarheen
en bleef er den geheelen dag, opkrop
pend haar verlangen naar huis en naar
haar man. Nu, sedert twee jaar ge
leden haar ouders kort na elkaar ge
storven warer, bleef ze thuis, zette
de radio aan en wachtte altpd maar op
een bericht.
Ais de stem van Vas Dias door den
luidspreker kwam, klopte haar hart
van een schrik, die zp nimmer kon
verklaren, zp verwachtte iets, maar
wat, zou ze niet hebben kunnen zeg
gen. ZP wachtte dagen en nachten,
uren alleen wakker liggend in bed en
starend naar het streepje licht tusschen
de goidpnen, al maar denkend aan
haar man, van wien ze zóó veel hield
en met wien haar leven zóó moeilqk
was gewerden, ééa angst en één ver*
langen. Zou dat bp die andere vlie
geniersvrouwen ook zoo wezen, dat
kwellend verlangen?; bp de vrouw
van Beider, bpvoorbeeld, haar man
vloog op Ind Leefden mpn ouders
nog maar I
Ze zou het Fokke nooit durven zeg
gen, vliegers konden soms vreemd
bpgeloovig zpn.
Toch, ondanks dit alles was Lucie
trotsch op haar man. Hp gold ais een
uitstekend vlieger. Heel wat successen
boekte hp al op 2flu naam. Fokke,
zei ze zachtjes voor zich heen, Fokke,
lieve sterke jongen.
Toen stond ze op en begon aan haar
bezigheden.
Ze zette in de huiskamer het radio
toestel aan en poogde het meisje te
ontl'iopen, die haar telkens weer voor
het een of andet naar de kleine nette
keuken riep,
Het heeft immers geen haast,
dacht Lucie, ik olpf maar in de
kamer tot over een paar uur, dan is
Fokke geland.
En ze bleef in de kamer, treuzelde
met kleinigheden en keek voortdurend
uit het raam. Wat tob ik toch, dacht
ze verwonderd, het is prachtig weer,
als het nu stormde of mistig was,
zonder uitlicht. Maar hp heeft een
prachtig zicht, dat zeiden ze toch van
morgen allen daarginds, op het vlieg
veld.
Lucie ging bp het venster ziften de
handen in den schoot. Het zou
toch alles erger zpn, als hp op de
Indië Ipn vloog. Ik hen dor», ik moet
moedig zpn. Ik, Fokke's vrouw, hp
Is een flinke jongen.
Ze glimlachte. Knap is hp, dacht
$e trotst h, die vLrgtap staat hem
tenlg. Er zQn toch massa's vrouwen,
Vermeet u niet dengeen te doemen.
Die anders denkt dan gij.
Wie zijn wij, blinde schepslen, wij
Die op onfeilbre kennis roemen
Wie anders bidt, dan ons behaagt
Ln anders leert dan wij begeeren
W ie durft het wagen hem te weeren
Als zelfs hem God verdraagt
Wat leer eens anders kerk verkonde
Lr is maar één gebod
Bemint uw naasten, vreest uw God
Betracht de deugd en vlied de zonde.
die geen vlieger tot man hebben, ik
rou toch immers niet anders willen.
Stel je voor, dat ik met een deftigen
notaris of een commies bp de pov-
lerpeo of een ander defiig personage
getrouwd was? Ik haat dit en toch kan
ik er niet buiten. Waarom ntet
vroeg zq ztch af en wist net antwoord,
nog voor de gedachte geheel weg
was uit haar hoofd. Telkens dwaalden
haar gedachten terug naar haar ma-.
Lt kon hem geen oogenblik uit haar
gedachten bannen.
Dan glimlachte ze verteederd.
Telkens is alles nieuw, dacht ze,
trlkens als hij terugkomt, zie ik iets
anders in hem en het is altijd mooi.
Het blpft moot op deze manier, neen
ik zou niet anders willen. Is heb hem'
veel te lief.
Ze stond op en drentelde ongedurig
door de kamer. - Jg moet beginnen,
dacht ze onwillig er is een massa
te doen, maar ik kan niet, ik moet
wachten op Fok,
Het meisje kwam binnen. Me
vrouw, wat moet ik van den groenten-
man nemen
Wat zeg je, ach ja, de groenten-
man, zei Lucie en kwam in gedachten
uit de cockpit van Fekke terug. Neem
maar wat je graag lust, ik vind het
best. Ze glimlachte vaag. Fokke had
haar soo Juist toegelachen.
Het meisje ging de kamer uit en Lucie
hoorde haar met den groentenman in de
gang lachen. D e heeft plezier, dacht
ze verwonderd, Waarom ts zfl zoo
vrooipk, die man kan immers net t00
goed een ongeluk krq'gen als Fokke.