Nieuws- en Advertentieblad
voor Z e e u w s c h - V1 a a n d e r e n
Wedergekeerd.
No. 81.
DINSDAG 14 JANUARI 1930.
45e Jaarg.
J. C. VINK - Axel.
O o s t-I ii d i
FEUILLETON.
Buitenland.
Dit blad verschijnt eiken Dinsdag- en Vrijdagavond.
ABONNF. MENTSPRIJS:
Per 3 maanden 75 Centfranco per post 1 Gulden.
Afzonderlijke Nos. 5 Cent.
DRUKKER-U1TGEVER
Bureau Markt C 4.
Telef. 56. - Postrek. 60263.
ADVERTENT1ËN van 1 tot 5 regels 60 Centvoor
eiken regel meer 12 Cent. Groote letters worden naar
plaatsruimte berekend.
Advertentiën worden franco ingewacht, uiterlijk
tot Dinsdag- en Vrijdagvoormiddag 11 ure.
Wij lezen in de „Javabode"
Een strafzaak voor den Land
raad te Medan onthulde bijzon
derheden over communistische
machinaties in het cultuurgebied
van Deli, onder de koelies. Ont
hulde, want tot dusver zijn be
stuur en cultuurondernemingen
erg geheimzinnig gebleven ten
aanzien van hetgeen men dan
toch wel wist omtrent gestook
onder de koeliebevolking en van
pogingen tot het vormen van
communistische cellen of ver-
eenigingen. De administrateurs
wisten er wel van, maar de
assistenten werden er onkundig
van gelaten ofschoon zij toch
direct met de koelies te maken
hebben. En het bestuur deed
nog geheimzinnigerveel meer
dan algemeenheden kon de pers
er niet van te weten komen,
althans niet om te publiceeren.
Totdat nu een rechtszaak tegen
een 15-tal koelies van de onder
neming Kotari eenige bijzonder
heden ook buiten de geheimzin
nige sfeer heeft gebracht. De
koelies worden beschuldigd van
deelneming aan een communis
tische vereeniging. Voorts bleek
welk een terreur precies naar
Moskousch voorbeeld werd uit
geoefend tegenover wie niet wilde
mededoen en tegenover wie met
buitenstaanders over de plannen
spraken.
Men beoogde niets meer of
minder dan de mandoers en
den hoofdmandoer te vermoor
den en per 1 Mei 1930 de blan
da's. Het gaat' niet aan deze
zaak licht te tellen.
Op de verdere behandeling
voor den Landraad zullen we
niet vooruitlooper., gaat de „J. B."
voort. Maar wel kan alvast iets
gezegd worden over het cultuur
gebied. Want al heeft men de
effectieve beteekenis van een
„Perkoempoelan Saudaran" zoo
als beklaagden hadden opgericht,
niet te hoog aan te slaan het
gevaar, juist voor een cultuur
gebied als Deli is er niet minder
om. Aangezien de geest onder
Duitsche vertaling.
de koelies bedorven wordt, en
dat werkt door.
Er behoeft hier zeker niets
gezegd te worden over de positie
van den planter, als hij in den
kebon is, alleen, zonder eenige
bescherming dan zijn stok, wel
ken hij eigenlijk niet gebruiken
mag. En hem dreigt het gevaar,
niet van een openlijken aanval
voren, maar van een besluiping
van achteren of van een massa-
aanval. Hoe groot dat gevaar
is, demonstreert een rechtszaak
als die voor het Medansche
Landgerecht, waaruit blijkt, welk
een terreur er nu reeds kan
worden uitgeoefend. En men
moge dan al geen massaal, geor
ganiseerd verzet verwachten, de
kans op incidenteele aanvallen is
nog altijd zeker niet gering, on
danks alle goede bedoelingen
van de Arbeidsinspectie.
Er is ten slotte maar één af
doend middel, we hebben er
reeds meer op aangedrongen
dat nl. de Regeering door haar
houding bij de koeliebevolking
eindelijk ten volle het besef bij
brengt, dat er zonder pardon
zal worden opgetreden. Zoover
heeft de Regeering het zeker
niet gebracht onder de koelies.
En de Regeering moet, waar
het de vraag naar Moskousche
relaties betreft, niet zoo voor
zichtig vasthouden aan haar tot
dusver ingenomen al te forma
listisch standpunt. Het hier be
sproken geval levert alweer een
doorslaand bewijs van den funes-
ten invloed van Moskou en het
doet er daarvoor niets toe, of
men eenigen rooden draad naar
Rusland loopend kan aanwijzen
of niet. Onverbiddellijk moet al
wat maar zweemt naar Mos
kousche sympathiën of relaties
worden tegengegaan. Zonder aar
zelen en met kracht. Dat is het
eenige afdoende middel, om ook
in het cultuurgebied van Suma
tra's Oostkust het gezag van het
Gouvernement tot zijn recht te
doen komen en allerlei onder-
grondsch gekuip en gestook den
kop in te drukken en uit te
roeien.
34)
Zoo was na weken de dag van het
afscheid aangebroken, Op de Rode-
bergerhoeve waren allen bij elkaar
gekomen Koenraad Werner met
zijn vrouw en de kinderen, de oude
schoolmeester, en dominee Lindner
met z'n vrouw om den vertrekkende
voor het laatst nog eens de hand te
drukken. Alle pogingen, die ze in het
werk gesteld hadden om hem te doen
blijven, waren mislukt. i
Om degenen, die hij liefhad, weer
een onvergald levensgeluk te bezor
gen, verliet hij het vaderland, verliet
hij zijn geliefd kind en ging als een
eenzame man in den vreemde. Met
rustigen ernst onderging hij zijn lot
zonder een enkele klacht. Na de vele
slagen, die hem getroffen hadden,
scheen hij het als vanzelfsprekend te
beschouwen, dat het lot onophoude
lijk een vreeselijk spel met hem
speelde en hij scheen zich tevreden
te stellen met de gedachte, dat
hij, wien alles op aarde ontnomen
is die niets meer te verlie
zen heeft, ook niets meer heeft te
Vreezen.
Toen nam Hendrik afscheid van
fclle aanwezigen. Hij kon zich nauwe
lijks losrukken uit de armen van
Hansjörg en de kleine Liesbeth
steeds weer bedekte hij het gezicht
Van het kind met kussen en hij be
loofde, dat hij over zeven jaar als ze
aangenomen werd, naar Duitschland
zou komen. Toen trad hij op Anne
Margreet toe en reikte haar met een
droef lachje de hand. Voor het laatst
rusten zijn blauwe oogen met een
oneindig weemoedige uitdrukking op
de jonge vrouw, die eerst zachtjes
schreiend voor hem stond en toen,
aan een plotselinge opwelling gevolg
gevend, haar armen om den hals van
den eens zoo vurig geliefden man
sloeg en hem innig kuste. „Vaarwel,
Hendrik 1" snikte ze. „Vaarwel en
wordt gelukkig, daarvoor zal ik ieder
uur van den dag tot onzen lieven Heer
bidden I"
De vertrekkende had iedere bege
leiding afgeslagen. Zooals hij geko
men was, zoo wilde hij weggaan
alleen, denzelfden weg. Na hen nog
maals allen vaarwel gezegd te hebben
ging hij heen in den Novembermor
gen, in den richting van den Galgen-
kop. De nevels, die boven het veld
zweefden, hadden hem spoedig aan
het gezich ontrokken maar plotseling
schoot een heldere straal van de
doorbrekende zon tusschen de gol
vende nevelsdie belichtte een oogen-
blik den boschrand van den Galgen
kop en de mannengestalte in de wijde
mantel die daarboven stond en nog'
maals met zijn hand groette. Toen
trokken er weer grijze mistsluiers uit
het westen aan en Hendrik Schilling
verdween achter den heuvel.
„Het bewustzijn van zijn edele
zelfopoffering zal onzen vriend op
zijn verderen levensweg sterken, het
zal hem troosten en de zielerust
schenken, waarnaar wij allen hon*
geren I" zei dominee Lindner langzaam
De Regeering heeft te beden
ken, dat het leven van de plan
ters en andere Europeanen daar
bij op het spel staat.
Het persbureau Aneta meldt
uit Batavia d d. 10 Jan. In de
hedenmorgen geopende' tweede
gewone zitting van het zittings
aar 1929-1930 van den Volks
raad heeft de Regeeringsgemach-
tigde voor algemeene zaken bij
den Volksraad, mr. dr. H J.
Kiewiet de Jonge, namens de
Regeering eene verklaring afge
legd inzake de actie tegen de
Partij Nasional Indonesia.
De Regeeringsverklaring is drie
ledig.
Ten eerste bevat zij de motie
ven, die de Regeering aanleiding
hebben gegeven, opdracht te ge
ven tot het instellen van de huis
zoekingen.
Ten tweede worden in de ver
klaring de voorloopige resultaten
van het onderzoek openbaar ge
maakt.
Ten derde behandelt de ver
klaring het beleid van de Regee
ring jegens de volksbeweging.
Wat het eerste gedeelte van de
verklaring betreft, wordt uiteen
gezet, dat de tegenwoordige Re
geering reeds herhaaldelijk waar
schuwingen heeft doen hooren
tegen het extremistisch drijven.
Het hoofdparket heeft medio
Dec. verschillende berichten ont
vangen, welke berichten op steeds
duidelijker wijze convergeerden
na bepaalde tijdstippen, gelegen
op of omstreeks Nieuwjaar 1930.
Men had hier niet meer te
maken met geruchten maar met
behoorlijk gedocumenteerde be
richten. In enkele weken tijds
ontving het .hoofdparket alleen
uit West-Java een vijftig-tal van
de meest los tot elkaar staande
berichten, die alle wezen in de
richting van de Partij Nasional
Indonesia en die alle dreigende
waarschuwingen inhielden over
ongeregeldheden, waarschuwin
gen, die dikwijls in dier mate
gepreciseerd waren, dat zij wel
van ingewijden afkomstig moesten
zijn. Onder deze omstandigheden
tegen de aanwezigen en hij vouwde
zijn handen tot gebed.
Wij waren in de nabijheid van de
woonplaats van mijn metgezel aange
komen, toen hij zijn verhaal geëin
digd had en we traden uit het prach
tige beukenbosch in het open veld
waar we een heerlijk vergezicht had
den over de schilderachtige streek.
Een rustieke bank, die aan den rand
van het bosch stond, noodde tot
rustenwe namen plaats en genoten
van het vriendelijke landschap met
zijn betooverende kleuren in het
avondlicht. De zonneschijf naderde
steeds meer den breeden rug van
den „Grauwen Kop", waarvan de
hoogste dennen in brand schenen te
staan, terwijl de westelijke horizon
in alle kleurschakeeringen van diep
violet tot zacht rose prijkte. In de
diepe dalen lag de grauwe schemer,
waaruit zich telkens nevelsluiers om
hoog werkten, die boven de bosschen
in den avondwind uiteenscheurden.
Welluidend klonk het avondklokje
uit het dal en schiep met de geheele
omgeving in onze harten een plechtige
stemming, onder den indruk waar
van we een langen tijd zwijgend neer
zaten,
„Daar ginds ligt Dornschied be
gon de oud man eindelijk weer en
hij wees met zijn vinger in de rich
ting Van den „Grauwen Kop", waar
een spits torentje boven de heuvels
uitstak. „Op het kerkhot liggen ze
nu alle drie naast elkaar begraven
Koenraad, Hendrik en Anne Margreet,
zoo wilden ze het hebben 1"
„En is Hendrik nog wel eens over
gekomen uit Amerika!" vroeg ik.
i»Dat wil lk gelooven I" was het
zou het, kortweg gezegd, onver
antwoordelijk zijn geweest, indien
de Regeering verder in hare hou
ding van waakzaam afwachten
zou hebben volhard.
Wat het tweede punt van de
verklaring betreft, wordt vastge
steld, dat ofschoon wegens het
korte tijdsbestek pas een deel
van het verzamelde materiaal ge
schift en verwerkt werd, en in
verband met het feit, dat het hier
een justitiezaak geldt, aangaande
de voorloopige resultaten slechts
kan worden medegedeeld, dat in
diverse opzichten het bestaande
vermoeden reeds bevestiging heeft
gevonden, het vermoeden dus, dat
aanleiding heeft gegeven tot het
optreden en dat inhield samen
spanning, opstand alsmede deel
neming aan eene vereeniging met
het oogmerk misdrijven te plegen,
welk laatste delict reeds gepleegd
is. De Regeering spreekt hare
hooge waardeering uit voor den
arbeid, die gepresteerd is door
de beide bestuurscorpsen en door
de politie, waardoor alle gele
dingen van de gemeenschap zich
veilig weten doch zij betreurt het
ernstig, dat op sommige plaatsen
aan den Regent niet het hem toe
komend aandeel in de voorbe
reiding en de uitvoering van dezen
spoed-maatregel gegeven is.
In het derde deel van de ver
klaring zegt de Regeering, dat zij
verder geen opdracht heeft ge
geven tot het uitstrekken van de
huiszoekingen en aanhoudingen
ten aanzien van personen, die
niet bij de Partij Nasional Indo
nesia zijn aangesloten. De Re
geering verklaart met zeer grooten
nadruk, dat het geenszins hare
bedoeling is geweest op te treden
tegen vereenigingen, zooals b.v.
Boedo Oetomo, Mohamadyah,
Tamansiswo en de Soerabajasche
Studieclub, dan wel tegen niet-
leden van de Partij Nasional In
donesia. De Regeering spreekt
de hoop uit, dat zij hiertoe nim
mer genoodzaakt moge worden.
In het slot van de redevoering
zeide mr. Kiewiet de Jonge, dat
de Regeeringsdaad welke hier
boven was toegelicht, onvermijde-
antwoord van den ouden man en een
lachje vloog over zijn intelligent ge
zicht. „De eerste keer is hij gekomen
toen Liesje aangenomen werd I De
tweede keer voor Liesjes bruiloftzij
is getrouwd met een kleinzoon van
dominee Lindner en die is nu domi
nee van het dorp. En voor de derde
keert Ja, dat was twintig jaar gele
den. Koenraad Werner was al een
paar jaar dood hij is trouwens nog
oud geworden toen is op een goe
den dag Hendrik Schilling teruggeko
men en voor altijd gebleven. Hij
was een rijk man geworden, want de
oude Euler in Amerika had hem zijn
heele vermogen nagelaten. Nu, het
end van het liedje was dat hij en
Anne Margreet op hun ouden dag nog
eens getrouwd zijn en dat ze uit oude
gehechtheid de herberg „In den Grau
wen Kop" weer hebben overgeno
men, waar ze bijna vijftig jaar geleden
in hun eerste huwelijk hadden ge
woond. Als ik naar Dornschied ging
liep ik ook altijd de herberg binnen
en dan had ik altijd schik in de twee
oude luidjes. Hendrik is pas vijfjaar
geleden gestorven."
Met deze woorden stond de oude
man op, schudde mij hartelijk de hand
ten afscheid en liep met groote pas
sen langzaam bergafwaarts naar zijn
dorpje. Ik richtte mijn schreden naar
den kerktoren die halverwege den
„Grauwen Kop" te tien was en na
een half uur liep ik het dorpje binnen,
waarin zich de merkwaardige geschie«
denis had afgespeeld.
De poort van het kerkhof stond
nog open. Ik liep tusschen de graven
door naar de achtermuur waar een
versche grafheuvel Üe plaats aanwees»
waar Anne Margreet tusseheo H«r-
lijk was en verre van een daad
van politieke reactie of willekeur,
was het een daad van „justitie,
gemeenschapsbeveiliging, billijk
heid en recht."
Drooglegging van de Noordzee.
We hebben in de oorlogsjaren
gezien, dat de Duitschers voor
niets staan en ook de Zeppelin-
tochten bewijzen, dat de tech
niek er op hoog peil staat. Maar
wat we nu lezen, lijkt toch wel
een beetje Amerikaansch, dw.z.
in het land der wonderen uitge
broeid te zijn.
Duitsche ingenieurs loopen nl.
met een plan rond, waarbij de
verovering van Nederlands twaalf
de provincie door de droogleg
ging der Zuiderzee, nog maar
kinderspel is. Zij willen niet
minder dan 300.000 vierkante
K.M. „ontwoekeren aan de baren"
van de Noordzee, meer dan de
helft van haar huidigen omvang.
Europa zou daardoor vergroot
worden met een gebied van den
omvang van Italië, een gebied,
dat vermoedelijk in lang-vervlo-
gen tijden al eens land is ge
weest.
De „Daily Chronicle" verneemt
omtrent dit plan de volgende
bijzonderhedenNederland zou
geen kust meer hebben (een
ietwat griezelig vooruitzicht), Bel
gië een kanaal inplaats van een
zee. Amsterdam zou een binnen
stad worden, Hamburg een Oost-
zee-haven. De monden van
Theems, Schelde en Rijn zouden
door kanalen verbonden worden
met het Nauw van Calais.
Engeland zou tot het vaste
land gaan behooren en door
spoorlijnen verbonden worden
met Duitschland, België en Ne
derland. Een Kanaaltunnel zou
bij dit plan al even verouderd
lijken als een postkoets.
Het Zuidelijk deel van de
Noordzee is tamelijk ondiep. In
het gedeelte dat men wil droog
leggen, bedraagt de diepte ner
gens meer dan 55 Meter. Het
drik Schilling en Koenraad Werner
rustte. De maan was opgekomen en
overgoot met haar zilveren schijn het
kerkhof en de withouten kruisen, die
elk de woorden „Hier rust" verkon
digden. Wilde rozen groeiden over
de graven van de beide brave mannen
en strekten hun ranken reeds uit
naar den middelsten heuvel zooals
de harten van hen, die hier rustten,
elkaar in het leven eens hadden ge
vonden, zou ook hun stof zich in de
bloeiende ranken op hun graven ver
eenigen.
lk legde de veldbloemen, die ik
onderweg geplukt had, op de gewijde
plaatsen, ontblootte mijn hoofd en sprak
een kort gebed uit.
EINDE.
BLADVULLING.
Woorden van drift zijn vonken, die
men in de leege lucht moet laten
uiteen spatten, daar kunnen zq geen
kwaad, maar waar zij raken, daar
branden zij. Walli».
o—
Bede van een Paard»
Bij het stijgen, sla mij niet,
Bij het dalen, jarg mij niet.
In den stal» vergeet mg niet.
Hooi en graan, misgun mij niet.
Onthoud mij ,t frissche water niet»
En ook 't droge stroobed niet.
Ben ik warm, verkoel mij niet.
Ruk mij aan de teugels niet.
Zijt gij boos, dan beul my niet.
Plaag met d' opietteugel niet.
Sn Mek mijn oogeu niet
AXE
COURANT
