BIJVOEGSEL
Vrijdaé 27 Jannari 1928. No. 84.
rapport
VAN DE
VAN
van het onderzoek naar
de vermeende corruptie
bij het gasbedrijf te Axel.
Zooals in ons vorig nummer
is gemeld, werd door den Raad
besloten om dit rapport in de
openbare zitting bekend te maken
en te behandelen We laten het
hier in zijn geheel volgen
(ftfln besloten zitting van Uwen
Raad d d. 11 October 1927, werd
Burgemeester en Wethouders en
de Oascommissie opgedragen een
onderzoek in te stellen bij het
Gasbedrijf in deze Gemeente naar
de eventueele corruptie, wat vol
gens mededeelingen het geval zou
zijn en waarbij de Directeur van
het bedrijf zou betrokken zijn.
Deze opdracht werd door Uwen
Raad verstrekt, naar aanleiding
van mededeelingen van den Voor
zitter, die met Uw mede-lid
't Gilde begin October 1927 een
nader uitgebreid onderzoek te
's-Gravenhage en Utrecht heeft
ingesteld, zonder den Officier van
Justitie te Middelburg hiermede
op grond van art. 162 van het
Wetboek van Strafvordering op
de hoogte te stellen, welk onder
zoek in verband stond met een
ontvangen mededeeling van den
heer van der Stel, gericht aan
den heer 't Gilde, als zou de heer
Wiechmann ook betrokken zijn bij
de veel voorkomende corruptie
bij de Gasbedrijven in Nederland.
Hoewel B. en W. reeds hieraan
hun aandacht hadden geschonken
in verband met de in de dag
bladen voorkomende berichten
over het verstrekken van provisies
van leverantiën door bepaalde
firma's aan Directeuren van Gas
bedrijven door den Directeur
der Gasfabriek bij schrijven van
den 9 September 1927, de vraag
te stellen of ook dergelijke han
delingen op dit bedrijf plaats
hadden en of hij van dergelijke
leverantiën, die voordeelen genoot.
Hierop werd door den Directeur
den 15 September d.a.v. aan het
College medegedeeld, dat hij van
dergelijke leverantiën, die voor
deelen niet genoot.
Afgezien van deze mededeeling,
zag de Voorzitter als Hulp Officier
van Justitie zich genoodzaakt
uitvoering te moeten geven aan
de vraag van den heer 't Gilde
of dit hem, als Burgemeester
bekend was en of hij bereid was
deze aangelegenheid te onder
zoeken, anders zou de heer
't Gilde zijn maatregelen nemen
Aan de hand van deze mede
deeling heeft de Burgemeester in
tegenwoordigheid van dhr. 'tGil
de een onderhoud met den heer
van der Stel te 's-Gravengage
gehad, die ons verschillende ge
bruiken, de corruptie betreffende
mededeelde en dat voor en na
de vergaderingen (algemeene) van
de Vereeniging van Gasfabrikan
ten het gebruik was, dat de Di
recteuren van verschillende be
drijven, waarbij ook de hee
Wiechmann, elkander mededee
lingen deden van al of niet voor
deelige jaren, ten opzichte van
provisie, retourcommissies, etc
Ook deed hij eenige mededee
lingen van het plan van uitbrei
ding naar de buitenwijken en
naar Terneuzen.. Vervolgens, dat
het hem bekend was, dat de
Directeur der Gasfabriek te Axel
ook schuldig was aan decorrup
tie omdat hij ook gelden van de
firma Wilson te 's-Gravenhage
in ontvangst genomen heett, het
geen gebleken is uit de boeken
die ten kantore van die firma in
beslag genomen zijn. Overigens
verwees deze heer de heeren naar
de Justitie te Utrecht om meer
dere gegevens te verzamelen.
eerst een conferentie plaats ge-| Den 20 October 1927 is de Bureau, noch door de firma's, die komen van het aan Uwen Raad
had met den heer Politie-rechter Commissie bij elkander geweest wij in Nederland vertegenwoor- gericht schrijven van den heer
en daarna met den heer Rechter- om het werkplan vast te stellen, digen. H. van der Stel te Apeldoorn,
Commissaris. Daar men niet aan de hand] 6. De Groothandel in Steen-lom hierop van antwoord te die
naar ter nlaatse werd mede-Ivan eenige gegevens kon aan-1 kolen Oscar Hamelink te 1 er- j nen en in de
gedeeld le. dat de naam van der. I vangen hebben wij in de lste neuzen deelde beleefd mede, dat i 2e plaats verzocht alle inlich-
Directeur der Gasfabriek te Axel plaats de leveranciers, welke bij om leverancier der kolen te zijn, j tingen te verstrekken, die noodig
mogelijk wel in de inbeslaggeno- het Gasbedrijf in de boeken voor- hij steeds de prijzen zoo concur- zijn om het gewekte wantrouwen
men boeken van de firma Wilson te kwamen voor leverantiën, in een reerend heeft moeten stellen, dat! weg te nemen en de geuite ver
s Hage voorkwam- 2e. dat een vertrouwelijk schrijven gevraagd het geven van provisie en com- dachtmakingen te vernietigen,
der Firmanten verklaard had steek- te willen mededeelen of van missies totaal uitgesloten is. Hierop ontvingen wij het na-
Dennningen te geven en wel op harentwege aan onzen Directeur 7. De N.V. Internationale Han- volgende schrijven* dat onsge-
de navolgende wijze. De bedra- in eenigen vorm provisie of re- del Maatschappij Imenexco te zien de toon die dat schrijven
gen werden aan een vertegen- tourcommissie zijn of worden Leiden antwoordde dat haar firma inhoudt, pijnlijk stemde, daar de
woordieer der firma - de heer uitgekeerd of in het bezit gesteld, reeds uit principe nooit provisies Directeur in deze als .beschul-
Kenis gegeven ten einde deze en zoo dit in bevestigenden zin of retourcommissies geeft en heb- digde in de gelegenheid gesteld
aan de betrokkenDirecteuren in moet beantwoord worden, wij ben zij ook den Directeur dezer wordt om zijn onschuld tot klaar
hun bezit te stellen. gaarne vernamen hoeveel pro- Gasfabriek deze niet uitgekeerd, heid te brengen en onze taak
'4e. De heer Kenis heeft ook tegen- centen van leveringen door hen 8. De N.V. Rotterdamsche niet anders is, dan de zaak zoo
over de Justitie verklaard dat zijn betaald. Brandstoffen Groothandel te Rot- objectief mogelijk tegenover Uwen
alle gelden, welke hem ter af-l Deze vraag is gesteld aan de terdam doet het genoegen deze Baad
draging zijn ter hand gesteld aan I volgende leveranciers: vraag ontkennend te kunnen be
de opgegeven adressen zijn af- I. Steenkolen Handelsvereeni- antwoorden.
gegeven. g'n§ te Utrecht; 9. Gebr. S. Polak te Vlissingen Commissie van Onderzoek, in-
Verdere inlichtingen konden 2. Handelsvereen. „Gasoven- berichtten beleefd dat van hunne zake beheer van de Gasfabriek
daar niet worden verstrekt, doch bouw" v.h. H. Burgemeister Jr., zijde aan den Directeur der Gas- te f\xel-
werd een nader onderzoek ter Heerlenfabriek in geen enkele vorm pro- We'bd. gestr. lieer.
nlaatse toegezegd. 3. Handel Mij. R. S. Stokvis I visie is of wordt uitgekeerd. „In Uw functie van Voorzitter
Dit onderzoek, dat eenige dagen en Zn. te Rotterdam; 10. De Staatsmijnkolen Groot- der Commissie van Onderzoek,
daarna door een Commissaris en 4. D. van den Berg te Dord- handel „Overijssel" te Almelo lnzs*ke blrbe.er van de Gasfabriek,
een Inspecteur van Politie uit recht; moet op den Inhoud van ons deel ik U in an woord op Uwe
Utrecht heeft plaats gehad, bracht 5. Bamag en Didier te Zeistsshrijven in ontkennenden zin r"'ff!Xe d.d. 41 dezer Dossier
in zooverre resultaat op, dat del 6. Oscar Hamelink te Ter antwoorden. mede, dat ik met van
Directeur een verklaring aflegde, Neuzen 11. De N.V. Gas- en Water- z,n ben om op Uwe verzoeken
dat hij nimmer provisie genootI 7. Imenexco v.h. E. Schulze leiding Mij. W- C. Sodderland |n dit schrijven vervat uitvoerig
of genoten had en overigens geen H. Rijndijk te Leiden te 's Hage verklaarde op eere- in te gaan.
in ontvangst 8- Rotterd. Brandstoffen Groot woord, dat nimmer eenige belofte 's mijn meening, dat de
genomen heeft. handel te Rotterdam; 0f gift, onder welken vorm ook. Commissie van Onderzoek de
Tijdens dit bezoek hebben de 9. Gebrs. Polak te Vlissingennoch aan den Directeur van he: mak heeft, om objectief en onbe-
heeren de navolgende cijfers ter I 10. Staatsmijnkolen Groothan- I Gasbedrijf alhier, noch aan eenie vangen te onderzoeken, wat haar
hand gesteld, die in de boekendel te Almelo; persoon bij het Gasbedrijf be tei onderzoek is opgedragen,
der firma Wilson vermeld stonden 11. W. C. Sodderland, Den trokken, is gedaan of gegeven, (maar niet met behulp van een
ten name van den Heer Wiech-|Haag; 12. De Firma Polens en Co. I insinueerenden dreigbrief,
mann, t.w.
de
in of over 1914
1915
f
1919
1920
1921
1922
1923
1924
1925
1926
1927
Totaal
als
12. Polens en Co. te Nijme-Jtg Nijmegen verklaarde gaarne, j waarvan Uwe Commissie mij een
40.I gen en dat zij aan den Directeur der aï^cchrift deed toekomen, afkom-
qc13. deNederl. Muntmeterfabriek Gasfabriek geen provisie hebben ■'Of? van persoon, omtrent
3jG. Wilson te Den Haag; welke uitgekeerd, noch zullen uitkeeren wiens reputatie geheel beschaafd
iQOlaatste firma ook doör ons is ge-1 m welken vorm ook. onbevangen Nederland eene
100:_ vraagd om een rechtstreeks ant- ,3 Het antwoord van de N.V. °Pinie koestert, die waarlijk niet
400.— woord, omdat wij wel van de Nederl. Muntmeterfabriek G. Wil-1onverdeeld ëunst|g ,s< iemand te
25.— zijde van aejusiiiie opoe noogu:. tjJ -s Qravenhage, hetgeen l.c" cc,',
,30._ waren gesteld van de provisie, door Mrs R V- Bakker en J. van te d°en\
470.d'e z'i uitgekeerd hebben. Kuijk, Advocaten en Procureurs
400.Tevens vonden wij het ge-Le >s j-jage gezonden is, luidde
570.— wenscht aan die firma te vragen a|g vo]af.
nu een verbintenis was geteekend 1
tarten een lang verbeide uitlating
f 2391I met de overige fabrikanten van
welke cijfers door ons in de be- in Nederland vervaardigde gas
trokken rekeningen zijn nagegaan meters, dat zij zich tegenover
en het volgende overzicht geven, elkander verbonden hebben en
Leverantiën door de firma Wilson mitsdien verklaard hebben, dat
over 1919 f 436 68 door hen geen steekpenningen in
,De heer W. Wilson raadpleegt
naar
Ofschoon het Uwe taak en
niet de mijne is te onderzoeken,
of datgene wat mij ten laste
wordt gelegd waar is en wettig
1920
1921
1923
1924
1925
over 1922 geen bestellingen.
Den volgenden dag is de Direc
786.20
7022.097s
1230 36
5324.50
5038 26
teur in de vergadering van B. en
w. nnfhnHpn waarin hii vol-1de overeengekomen levering van
minstens 500 lichtmeters per jaar.
'n„, en overtuigend te bewijzen, wil
mu naar aanleiding van Uw ,v a i
„schrijven d.d. 20 October No. lk U' °P Uwe tfweede. vraa.g fwe'
22/178, onderwerp: Provisie m z°overre ^oorden, dat .k
n; 0M«.r0Jvan leveringen, ten behoeve van
voor leveringen aan Directeuren fiaofabriek te Axel geen oro-
„van Gasfabrieken. Bijgevouwen de .7asta0nek te Axe geen pro
!zend ik U een afdruk van een visien genoten heb of gemet"
„acte conform mijn advies op 1 Hoogachtend,
October door cliënt en zijn col- (§etK. WIECHMANN.
lega's in Nederland verleden, Niettegenstaande dit schriftelijk
.„waardoor cliënt blijk geeft zijn antwoord, meende de Commissie
geven, ons te willen mededeelen vojje medewerking te verleenen, den Directeur toch in de gelegen-
of de anders aan den Directeur' 1
toekomende provisie, thans ten
bate komt van het bedrijf, van
welken vorm ook, noch direct,
noch indirect aan beambten,
werknemer of andere vertrouwens
lieden en afnemers te zullen
W. ontboden, waaraan hij vol
daan heeft. In deze zitting is
De antwoorden, die wij van de
genoemde heer ernstig over derrbovengenoemde firma's ontvingen,
hetzelfde resuhaaf daTr hii pe, de"«llde" i'"10""'
tinent verklaarde, daf hij nimmer Idoc'1 ^zelfde strekking,
provisies of retourcommissies t. Het antwoord van de bteen-
„opdat aan het misbruik van heid te moeten stellen om zijn
„steekpenningen voor zooverre positie, waarin hij gebracht is
„dit bestond een einde wordt tegenover de Commissie persoor.-
„gemaakt. lijk te verduidelijken.
,ln verband met deze verkla- Het onderhoud met hem, moest
„ring heb ik gemeend cliënt te door zijn ongesteldheid eenigen
„moeten adviseeren de door U tijd worden uitgesteld.
gestelde vragen onbeantwoord Ten einde dit te bespoedigen
,te laten." heeft een bezoek van de Com-
rDaar deze brief zeker abussie- missie ten zijne huize plaats ge-
ontvangen heeft of op eenigerlei kolen-Handelsvereeniging, luiden-1 velijk ongeteekend was toege-lhad.
wijze in het bezit daarvan is ge-|de» «dat naar aanleiding van ons jonden hebben wij om onder- Het resultaat was, dat hij ver
steld of gekomen. schrijven werd medegedeeld, dat teekende antwoorden gevraagd, klaarde niet schuldig te zijn aan
Tevens vond het College het ziJ °P vragen als in dat schrijven aan we|k verzoek is voldaan met de corruptie en hij niet kon in-
noodig de vraag te stellen, hoe gesteld, principieel niet schrifte- bet volgende schrijven van de- staan voor de verdachtmakingen,
het mogelijk was, dat hij in het I 'ijk konden antwoorden. Tot het I zelfde rechtskundigen, luidende die achter zijn rug geschieden,
begin van het jaar een voorschot verstrekken van mondelinge in- „De heer W. Wilson toont mij voorts geen andere inlichtingen
had gevraagd op zijn in uitzicht I liehtingcn verklaarde zij zich I heden Uw schrijven van 25 dezer, ten zijnen gunste naar voren kon
gestelde gratificatie in verband Uaarne bereid", noodzaakte ons l jk zend U hierbij twee copieën brengen, dan dat hij steeds in het
met de meerdere werkzaamheden, pm deze aangelegenheid monde-j
„van de U gezonden brieven, belang van en zoo goedkoop
1 - „welke thans geteekend zijn en mogelijk voor de Gasfabriek ge-
„voeg daaraan toe dat de heer werkt heeft hetgeen lo. in de
„Wilson met zijn collega's uit- oorlogsjaren wel gebleken is door
„drukkelijk is overeengekomen te de wegneming van de in de per-
aandelen, zooals in casu tegen- ceelen aanwezige dubbele meters
„over U is geschied. Hij heeft destijds in gebruik voor licht-
„dus geen vrijheid om zijn hou- en kookdoeleinden en deze te
„ding te wijzigen." bestemmen voor de nieuwe aan-
Op ons ander schrijven inzake sluitingen, waardoor een belang'
2. de Handelsvennootschap i prijzen levering gasmeters be- rijke som op aanschaffing mate-
Gasovenbouw" v.h. H. Burge- richtten dezelfde advocaten ons rialen is bespaard geworden en
Na dit onderhoud is den vol-1 meister Jr. te Heerlen antwoordde het navolgende: dat in dien duren tijd; 2o. wat
genden dag een vergadering be-1 positief, noch direct noch indirect „De heer Wilson raadpleegt overigens met eventueele verge
legd met de Gascommissie, waar-1 in welken vorm ook, eenige pro-I „mij, naar aanleiding van Uw lijkingen van onze grondprijzen
in verslag van het een en andeil visie is of zal worden uitgekeerd, j „schrijven d d. 19 October 1927, met die bij andere gasfabrieken
is gedaan. In die vergadering 3. de Handels Maatschappij „No. 22/179, onderwerp: Levering zal bevestigd worden
werd een voorstel aan B. en W I R. S. Stokvis en Zn. berichtten, „gasmeters." Deze vergelijkingen hebben wij
saamgesteld om een commissie nimmer eenige provisie op leve- „Naar aanleiding daarvan heb achterwege gelaten, omdat ons
van onderzoek te benoemen, bij-1 ringen, in welken vorm dan ook „ik de eer U mede te deelen, i gebleken is, dat geen verschil van
gestaan door een accountant en zijn uitgekeerd, noch op andere „dat de firma Wilson nimmer j grondprijzen wordt gemaakt door
desnoodig een technicus. wijze in het bezit van genoemden „met het oog op de uitkeering(leveranciers voor bedrijven waar
Aan dit advies is geen uitvoe- Directeur zijn gesteld. „van eenige provisie aan een wel provisie in ontvangst wordt
ring gegeven, omdat het College 4. De Firma D. van den Berg „directeur van een gasbedrijf haar genomen en voor die waar deze
verbonden aan de uitbreiding van dng verder af te wikkelen, waar-
het gasbuizennet naarTerneuzen voor de Burgemeester en de heer
en hij nadien een auto kocht en J- de Feijter zich naar Utrecht
de f300.die van gemeente- hebben begeven, om nadere ïn-
wege warer. verstrekt voor zijn lichtingen, waar ten slotte een
vervoermiddel, door hem werden ontkennend antwoord werd ge-
teruggegeven. geven, verduidelijkt met de enkele
Dit beantwoordde hij, met be-1 orders, die van de Gasfabriek
wijzen stavende, dat dit was van
zijn particuliere inkomsten van
panden in het buitenland.
van Axel waren verwerkt.
van B. en W. dit, gezien hei te Dordrecht gaf kennis, dat aan
justitieel onderzoek, niet ge-1
wenscht achtte.
Tot hiertoe is weer gegeven, I
wat gedaan is, voordat Uwen|
Raad opdracht gaf om als Com-
den Directeur geen provisies of
procenten zijn uitbetaald ge
worden.
5. Bamag-Didier te Zeist ont
kende aan den Directeur eenige
Bij de Justitie te Utrecht he?ft werken
missie van onderzoek verder te provisie in welken vorm zijn of
j worden uitbetaald, noch door ons
„prijs heeft verhoogd." [zijn of worden geweigerd.
Teneinde de contra-partij Op de vraag waarom hij, on-
in deze de Directeur niets te j danks de verdachtmaking door de
onthouden, om zich tegen aan- firma Wilson om zijn naam te
klachten en vermoedens te ver-noemen in de boeken van uitge-
dedigen, hebben wij dien functio keerde provisiën en retourcom-
naris in de missiën toch nog adviseert tot
le plaats een afschrift doen tae-jaankoop van meters vand^flrm^
ri
