Nieuws- en Advertentieblad
voor Z e e u w s c h - V1 a a n de ren
No. 23
VRIJDAG 25 JUNI 1926.
42o Jaarg.
J. C. VINK - Axel.
Bij dit blad behoort een bij voegsel.
De Landbouwfeesten.
Dit blad verschijnt eiken Dinsdag- en Vrijdagavond
ABONNEMENTSPRIJS:
Per 3 maanden 75 Centfranco per post 1 Gulden.
Afzonderlijke Nos. 5 Cent.
DRUKKER-U1TGEVER
Bureau Markt C 4.
Telef. 56. - Postbus No. 6.
In de hoofdbestuursvergadering
werden door den heer mr. P.
Dieleman verwelkomd verschil
lende autoriteiten, o.w. de heeren
J. A. van Rompu en mr. R. van
Dusseldorp, afgevaardigden van
Ged. Staten, en 1. G. J. Kakebeke
inspecteur van den landbouw, dr.
A. Molhuijzen, secr. van het Kon.
Ned. Landb.-Comité, B. en W.
van Axel, de afgev. van den Chr.
Boeren- en Tuindersbond en de
pers.
Op grond van het feit, dat in
een vorige vergadering besloten
was om jaarlijks tot eerelid te
benoemen, diegenen, die door
bijzondere verdienste, of 50-jarig
lidmaatschap zich hadden onder
scheiden in de Z. L. M werden
heden als zoodanig voorgedragen
de heeren M. Kleinepier, Koude-
kerke, J. van de Sande, te Cad-
sand, K. J. A. baron Colot d'Es-
cury te Kloosterzande en Jac.
Dielgman Pz., te Zaamslag.
Van Z.Exc. den Minister van
Landbouw was bericht van ver
hindering ingekomen, zoodat de
tentoonstelling door den Commis
saris zal geopend worden. Be
sproken werden o.a. de vraag of
boken (dorschen) van vlas onder
de Arbeidswet valt. Uitgemaakt
is, dat zulks niet het geval is, als
het geen industrie (braken of
zwingelen) betreft.
De Z. L. M. zal zich voortaan
ook bemoeien met aangelegen
heden tot den tuinbouw behoo-
rende.
Ook de export van geslacht
vee werd besproken. Dr. Mol
huizen lichtte het verbod van
invoer door Engeland uitvoerig
toe en was van meening, dat
andere invloeden achter die zaak
schuilden en b.v. het publiek
daar werd bang gemaakt voor
buitenlandsch vleesch, om eigen
veeteelt te bevorderen en zelfs
een afzetgebied te krijgen in de
dominions. Hij verwacht niet,
dat de export naar Engeland nog
ooit zoo groot zal worden.
Nadat nog meer ondergeschikte
onderwerpen waren besproken
noodigde de heer Van Dixhoorn
de aanwezigen aan een souper
jn het Hotel „Het Gulden Vlies".
Terwijl deze vergadering haar
verloop had, speelde Concordia
ten aanhoore van veel belang
stellenden er op de naburige tent
lustig op los, wat ook volgens
programma was. Maar het moge
een les zijn, om in 't vervolg geen
muziek op de tent te geven, als
er op het stadhuis moet gesproken
worden, want dat is hinderlijk
voor toehoorders en sprekers ge
bleken.
Op den bepaalden tijd waren
de gasten op de versierde boven
zaal bij dhr. De Lozanne rond
een drietal in hoefijzervorm opge
stelde en keurig gedekte tafels
gezeten.
Hier was het de afdeelings-
voorzitter de heer van Dixhoorn
die het welkom uitsprak en ver
zocht om den eersten dronk te
wijden aan H.M. de Koningin en
Haar Huis. Tusschen de ver
schillende gangen door hoorden
we verschillende sprekers. Zoo
roemde de heer Dees het werk
van den Alg. voorzitter, mr. P.
Dieleman, dat zich uit in de
tram, de verbindingsweg, de elec-
irjciteit. Langen tijd is Z.-Vl. jn
het Noorden onbekend gebleven.
In den oorlog kwam uit, dat het
ons land voor V« voedde en toen
is ook meer op de belangen dezer
streek gelet. Vooral mr. Dieleman
stond daarbij op de bres.
Het gemeentebestuur van Axel
dankte hij voor de gastvrijheid.
Wijzend op de tentoonstelling
en de rijtoer hoopte spr., dat
die zouden bijdragen om ook de
behoeften, die hier nog bestaan
te doen uitkomen.
Mr. Dieleman wees op de voor
trekkers van de paardenfokkerij,
o.m. in de eerste plaats dhr. Van
Dixhoornde heer Oggel op de
goede eigenschappen van deAxel-
sche boeren en dronk op het wel
zijn van den heer Jac. Dieleman Pz
Hij hoopte dat de tentoonstel
ling zou leiden tot meer inten-
sieven landbouw.
De Burgemeester achtte het een
groote eer, dat in Axel de ten
toonstelling met zijn aancleve
gehouden wordt en brengt hulde
aan de werkers de heeren Van
Dixhoorn en Jan de Putter met
hunne medewerkers.
Dhr. J. de Kraker wees erop
als afgevaardigde van den Chr.
Boeren- en Tuindersbond, dat
hij niet geaarzeld had om met
het Bestuur samen te werken tot
welslagen van de tentoonstelling
der Z. L. M. We staan, zeide
spr. niet tegenover elkaar, maar
naast elkaar, jagend naar hetzelfde
doel.
Dhr. Kakebeeke besprak het
landbouwonderwijs, waarvan de
heeren Le Feber en Zonnevijlle
hier de baanbrekers waren.
En zoo ging dat voort in vroo-
lijken toon naarmate het einde
naderde, terwijl een strijkje de
gezelligheid verhoogde.
Met een tot ziens voorde vol
gende dagen werd afscheid ge
nomen, want er stond nog heel
wat voor de boeg.
Het heerlijkste maanlicht omgaf
de huiskeerenden en voorspelde
een niet minder heerlijke dag.
Reeds vroegtijdig waren tal van
gasten op het terrein der tentoon
stelling gekomen, waarin de voor
deze gelegenheid veel ruimer ge
maakte restauratiezaal de alge-
meene vergadering werd gehou
den, toen de heer mr. Dieleman
als aanvangssein den hamer liet
hooren.
Die algemeene vergadering
van de Zeeuwsche Landbouw
Maatschappij heeft altijd iets
aantrekkelijks. Men zou het kun
nen noemen de mobilisatie der
Zeeuwsche landbouwers, want
uit alle deelen onzer provincie
komen dan eenige personen
samen. We durven zeggen, dat
er naast de vergaderingen der
Prov. Staten ook geen enkele
vergadering in onze provincie
gehouden wordt, die bijna uit
sluitend door Zeeuwen bijge
woond, zoo belangt ijk is als deze.
Geen wonder dan ook, dat die
als regel wordt bijgewoond door
den Commissaris der Koningin,
en dat daartoe behalve de com
missie worden uitgevaardigd alle
autoriteiten op Landbouwgebied,
voorzoover deze tot onze Regee
ring in betrekking staan. Nog
maals, het is zoo'n samentrekken
van troepen tot het vaandei, dat
we zien verpersoonlijkt in den
Algemeenen Voorzitter, die niet op
treedt als Commandant maar als
beschermer. Zegt ons uwe be
langen, geeft ons uwe wenschen
te kennen, zoo roept hij zijn
leden toe. En een staf van me
dewerkers staat achter hem, om
die wenschen te bestudeeren en
indien mogelijk erin te voorzien.
Maar een vaandel is niet alleen
het symbool, waaronder men be
scherming zoekt en vindt, maar
ook meestal het sieraad van den
troep, of het corps, dat daarach
ter staat. En zoo ook hier. We
hebben daartoe slechts te verwij
zen naar hetgeen mr. Dieleman
zeide in zijn
openingsrede.
Daarover valt veel of liever j
niets te zeggen, want ze spreekt
voor zichzelf.
Mijne Heeren.
De Z. L. M. concentreert zich
dit jaar in de landstreek der 4
ambachten en wel speciaal in
Axelerambacht, waarvan Axei de
hoofdplaats was. De 4 ambachten,
die van Hulst, van Axel, van
Assenede en Bouchaute bestreken
het tegenwoordige Oostelijk
Zeeuwsch-Viaanderen en een deel
van aangrenzend Belgisch Vlaan
deren. Een ambacht was een
landstreek onder één wet, een
keur, gegeven door den landheer,
den graaf van Vlaanderen, en
één heer.
De 4 ambachten hadden één
rechtsregeling en bestuursrege-
ling en waren ten nauwste ver
bonden met de stad Gent, ook
wat hoogere rechtspleging betreft.
Maar zij waren met het land van
Waes o.a. deel van zoogenaamd
Keizerlijk Vlaanderen, zoodat de
graven van Vlaanderen voor dat
deel evenals oorspronkelijk voor
Zeeland leenmanschap verschul
digd waren aan de Duitsche
Keizers en niet aan de Koningen
van Frankrijk, terwijl kerkelijk
hier ook niet de bisschop van
Doornijk, maar die van Ulrecht
gezag uitoefende.
De kring of afdeeling Axel van
onze Maatschappij bevat geheel
het oude Axelerambacht. Heden
namiddag hopen wij geheel de
vruchtbare streek te zien. Wij
zullen een belangrijk gedeelte
zien van Axel zelf, de oude plaats
uit het diep der M. E (middeleeu
wen) en toen reeds in grooten bloei
door landbouw en handel en zoo rijk
dat vruchtbare polders door enkele
familiën konden worden ingedijkt
en een, tevens bedijker en bur
gemeester, de Buth, zelfs een
studiebeurs aan de Universiteit
van Leuven kon stichten uit wel
ker revenuen tot op de dagen
van onzen Koning Willem 1 voor
studie werd genoten, toen zij
vereenigd werden met andere
beurzen, naar het schijnt.
Wij mogen ons in Axel zelf
de woning van den Abt (thans
is dit perecel in tweeën geschei
den en bewoond door de
heeren Blansaart en Vir.k) herin
neren of in den geest Ds. Jan
Scharp uit veel later tijd nog een
wandeling zien maken door de
Lange Noordstraat. Wij mogen
ons daar verlustigen aan de be
drijvigheid door een 49 tal zout-
keeten of scauwen veroorzaakt,
en ons hier ter plaatse aan 3
Schouwen van de familie Van
Borselen herinneren. Wij zien
daar ginds nog de vaart uit de
stad komen bij den Kinderdijk
om Oostvaart genoemd langs
Zuiddorpe (ten Zuiden immers
van Axel gelegen dorp) door den
Moerspuipolder, langs Ter Hole
en Weerzacxhole waar de molen
•stond, te komen in den Moer-
beke polder en vandaar Westelijk
naar de kade te Overslag, alwaar
eerst ook schepen en later goe
deren door de zoogenaamde
ADVERTENTIÉN van 1 tot 5 regels 60 Centvoor
eiken regel meer 12 Cent. Groote letters worden naar
plaatsruimte berekend.
Advertentiën worden franco ingewacht, uiterlijk
tot Dinsdag- en Vrijdagvoormiddag 11 ure.
Overdracht werden overgebracht
om verder door Langeleede langs
Wachtebeke Roodenhuijzen, te j
komen in de Burchgravenstroom
en hierdoor weder langs Langer-
brugge naar Gent.
Aan den anderen kant zien wij
de vaart die van Zuid naar Noord
Axel doorliep, de vaart langs
Vaartdijk en Speij (Spui) naar
Terneuzen gaan, waar zij op de
latere vischmarkt in de binnen
haven eindigde, terwijl daar aan
weerszijden reeds in overouden
tijd eenige huizen aan de caye
waren gebouwd, oorsprong van
Terneuzen.
De caye en de zeewering on
derhield Axel, Axel overheerschte
de streek en eerst 1534 op 2^
April werd Terneuzen door Wil
lem den Zwijger tot stad gepro-
mov,e d en tijdelijk daardoor van
Axel gescheiden, nadat Graaf
Philips van Hogenloh met 19
vendelen er was geland in 1583
en de Moffenschans had opge
worpen, van waaruit hij het om
ringend land brandschatte en
onder water liet zetten. Hierdoor
zag men op den vierden van
Februariedag in het jaar 1580
en viere Saamslag staan in
gloeiender viere.
't Was gedaan door den Grave
[Hohenholach,
Die met zijn troepen in Neuse
[lagh.
Ook de heerlijkheid Zaamslag
behoorde met dé dorpen Zaamslag,
Othene en Aandijke en de eigen
dommen van de Matheser ridders
of de Tempeliers tot Axeler am
bacht, gelijk op het op Axels ge
bied gelegen dorp Beoostenblij.
Ook die na den vrede van
Munster weder in vruchtbare
velden herschapen landen be
zoeken wij vanmiddag.
Maar ook in de M. E. waren
zij even vruchtbaar en bewoond,
zelfs was toen de streek veel
aangenamer dan onder de repu
bliek. Toen was het echt ach
terland en werd veelal verwaar
loosd ofschoon in onderscheiding
van andere buitenprovinciën en
generaliteitslanden in Brabant b.v.
meermalen uitnemende magistra
ten het land bestuurden.
Van den overkant der Schelde
uit Beveland en Walcheren wer
den onder de hoede der Staten
van Zeeland verscheidene fami
liën hier overgebracht. Dit deel
van Zeeuwsch-Viaanderen was
geen generaliteitsland, maar stond
onder het bestuur van Zeeland.
Het werd genoemd Het Commit-
timus naar het beginwoord van
der note (wij dragen op), waarbij
de Generale Staten dit bestuur
aan Zeeland toevertrouwden.
Ondanks dat waren de zeden
uitermate min en onbehagelijk en
was het leven op een laag peil,
hetwelk inzonderheid blijken kan
uit de kerkeraadsnotulen. In de
18e eeuw kwam, wellicht ook
mede onder Franschen invloed,
wel eenige verzachting der zeden.
Talrijke goede Fransche families
vestigden zich hier na de op
heff.ng van het edict van Nantes
in het begin der 18e eeuw en
worden nog met eere herdacht
of onder ons genoemd. Ik her
inner slechts aan Paulus, uit
welke familie, die zoo lang Axel
bestuurde, de beroemde Pieter
Pauius te Axel werd geboren
Ik denk aan de stoere mannen
van Franschen oorsprong hier
voor mij, in de Feijter in Zaam
slag's achtbaren burgemeester
ten gitnemend vertegenwoordiger
vindend of aan Dees, die o.a.
in den vtce-president van de
afdeeling Axel zulk eeu waardig
lid vindt, inderdaad niet geheel
aan Fransche levendigheid ge
speend.
De bevolking alzoo samenge
steld uit Zeeuwen, Vlamingen en
Franschen en weer vermengd
met Spaansch bloed, vormt thans
een geheel eigen karakter, waar
voor men oppassen moet dat het
niet door invloed van de landen
van overzee vervormd wordt.
Immers al wat vervormd wordt,
is een wangedrocht. Men kan in
geestelijke of godsdienstige een
heid, ook in gemeenschap met
anderen leven, zonder daarom
nog zijn eigen stempel te ver
liezen. Edochik zeide zeker
ook in de M. E. was het hier
een vruchtbaar bewoond land,
dat genoot van Vlaanderens rijk
dom en beschaving.
In tal van actes en charters
der M. E. lezen wij de ons zoo
vertrouwde namen reeds tot zelfs
de ronde putten toen tusschen
Zaamslag en Axel, die in een
huurcontract van 1280 (April)
worden genoemd, waar een cort
gemet werd verpacht in den
toenmaligen Deckinpolder, aan
de Suytside der groedepit. Heer
Philips van Axel, de Vriend der
Vlaamsche graven, heer Jan van
ühistelles, de groote reiziger der
der M. E. die de boekweit uit
het Heilige land meebracht en
daardoor oorzaak is geworden
van Zuiddorpe's wapen (daar
was immers zijn slot?) heer Jan
van Scoutste van Saamslach en
later de heer van Capsele, Jan
de Buth, van Steelant, de van
Borselens, de van Cruninghens
en de v. d. Grachls. Wie de
geschiedenis der 4 ambachten
eenigszins kent, kent ook hen.
Wij zullen ook zien het zange
rige Koewacht, waar Mathilde
van Peene lieve verzen dichtte,
van later datum, en bewonderen
hoe ook op lichten zavelbodem
tegenwoordig, dank zij de toe
passing der kunstmeststoffen en
de hooge landbouwontwikkeling
iets anders kan geschieden dan
koeien wachten. Na het edele
Zuiddorpe, wacht ons dan de
Graaf Jansdijk, alszoo genoemd
naar Graaf Jan van Namen, die
Vlaanderen bestuurde en den
grooten zeedijk liet leggen vanaf
Knocke in het Westen tot aan
Antwerpen aan de Schelde toe
ter bescherming van het vrucht
baar land.
Daarbij vergeten wij niet hoe
Maria van Artois als weduwe van
Graaf Jan I van Namen het schor-
reke van Terneuzen bij Axel liet
indijken en van den Utrechtschen
bisschop verlof kreeg daar de
Triniteitskerk te stichten, waaraan
de polder Triniteit nog herinnert,
daar ginds bij de hofstede de
Moffenschans, later zoo beroemd
geworden door den kruidtuin van
den geleerden predikant Petius
Hondius, de vrind van onzen
Mourinck.
De Graaf Jansdijk Iaat van zijn
hoogte ons de Westdorpsche
Lnden zien, weer vruchtbaar
gemaakt onder Albertus van Oos
tenrijk en Austriche en Isabel a,
terwijl ook de Canis- of honden-
vliet akkerland werd, dat rijkdom
en overvloed aan den Westdorp-
schen landbouwer schonk.
in Sas van Gent genaderd be
speurt een historisch oog (het
is 4 April 1562) de schuit van
den Lekkerkerker Pieter jacob-
sen Zoetemelk» die voor het eerst
AXELSCHE
'V
COURANT
