De Landbouwfeesten. De arbeidsverhoudingen in den Kring Westelijk Zuid-Beveland der Z. L. M. verdienen dit jaar een bijzondere bespreking, omdat in het voorjaar 1925 een eenigs- zins gespannen verhouding ont stond tusschen werkgevers en werknemers in eenige gemeenten van dezen kring. Door de ver tegenwoordigers van de arbei dersorganisaties, die over ons geheele land werkzaam zijn, werd onder de arbeidersbevolking van onzen kring propaganda gemaakt voor het aangaan van collectieve arbeidsovereenkomsten. Deze pro paganda werd zelfs zoover door gevoerd, dat het aanvaarden van deze collectieve arbeidsovereen komsten als eisch werd gesteld en een mogelijke weigering daar van, aanleiding zou zijn tot een staking. Dat deze eisch echter hoofdzakelijk een drijven der vakorganisaties was, en niet een dringende behoefte, die onder onze arbeidersbevolking gevoeld wordt, bleek uit het feit, dat de staking nergens is doorgegaan De loonen waren dit jaar wederom wat hooger dan in 1924. De stijging bedroeg 8 a 10®/oWat de uitvoering der Landarbeiders wet op Schouwen betreft, moet vermeld worden, dat deze thans, niettegenstaande de vele aanvra gen zoowel om een plaatsje in eigendom als om los land in pacht te verkrijgen, op het doode punt is. De financiëele moeilijk heid, waarin de vereeniging ver keert, is hiervan de oorzaak. (Wordt vervolgd). Het raast en rookt en ratelt en rammelt door de straten van al lerlei voertuigen en materialen, die naar het tentoonstellingster rein worden vervoerd. Op het terrein zelf een levendige drukte van laden en lossen, passen en meten, schikken en schuiven al lemaal om een en ander er op zijn voordeeligst te doen uitzien Men heeft het mooiste en beste uitgezocht en nu moet dat ook zoo mooi en zoo veel mogelijk in het oog vallen en indien dat niet voldoende is, dan maar re clame erbij. Transparanten, bor den, schilden, opschriften in de meest schreeuwende kleuren en groote letters, maar zien zult ge het, zegt de exploitant. En gelijk heeft-ie, daarvoor stelt men ten toon. En terwijl men druk bezig is met de laatste voorbereidingen, zijn reeds verschillende bezoekers op reis hierhenen, om getuige te zijn van onze feesten en zoo dat op hun weg ligt, die op te luisteren, want, vanavond nemen zij een aanvang. In verband daar mede stelden we onze uitgave uit tot morgen, omdat we dan in de gelegenheid zijn, om verslag uit te brengen van wat op de hoofdbestuursvergadering en daar na plaats had. We zouden nog een opwekking kunnen schrijven tot een bezoek aan de tentoonstelling, maar., dach ten we: „zou dat noodig zijn"? En nu we toch al woekeren met plaatsruimte, laten we het na in de overtuiging, dat toch iedereen van zichzelf wel zoo wijs zal zijn, om deze schoone gelegen heid, in onze eigen gemeente de landbouwtentoonstelling te be zichtigen, waar te nemen. Wie het Donderdag te duur is, kan Vrijdags hetzelfde zien voor half geld. Toen de tram aan de Station straat binnenkwam om 6 45, was bij de halte ter verwelkoming aan wezig het gemeentebestuur het be stuur der Vereeniging voor Vreem delingenverkeer en de harmonie a Concordia" met bestuur. Zoodra het Hoofdbestuur der Z. L. M met eenige autoriteiten was uit gestapt en eenige handdrukken waren gewisseld, trok men in optocht onder vroolijke muziek naar het stadhuis. De zaal was voor de ontvangst keurig met bloemen, guirlandes, en schilde rijen versierd. Zoodra allen ge zeten waren, hiald de Burge meester, de heer F. Blok de vol gende rede Mijne Heeren Het is mij een groote eer in de gelegenheid te zijn gesteld, het Hoofdbestuur van de Maat schappij tot Bevordering van Landbouw en Veeteelt en het Be stuur van den Kring Axel dier Maatschappij, autoriteiten, belang hebbenden en belangstellenden hier in den zetel van het Gemeen tebestuur van ons aloude stadje te mogen verwelkomen. Dit is mi]' des te meer een ge noegen, waar ik dit niet alleen kan doen namens het Gemeente bestuur, doch ook namens onze goede bevolking, die zoo geheel medeleeft met de belangen die U, mijne Heeren, hier hedenavond en de eerstvolgende dagen samen brengen de landbouw en veeteelt en wat daarmede verband houdt. En dit is niet te verwonderen, indien wij de historie van Axel van af het begin tot dit tijdstip nagaan. Mijne kennis om'rent hare his torie loopt van af het jaar J105, toen Axel met zijn groote kerk door Bisschop Burchard aan Sint Salvator te Utrecht werd geschon ken. Het werd verwoest door Philippus den Vrome, hertog van Bourgondië, doch door de energie der bevolking weer spoedig her bouwd. Herhaaldelijk was het echter nog getuige en ook slacht offer van het oorlogsveld. Door verraad van Imbyse e.a. kwam het in 1583 in de macht van Parma, doch in 1586 werd het door Prins Maurits heroverd en en bij den Munsterschen vrede aan de Unie toegekend In 1747 moest het zich aan de Franschen overgeven, doch de commandant van Axel verwierf door zijn manmoedig gedrag de vrijheid om met zijn volk onge hinderd naar Goes te trekken. Het werd in 1749 door de Fran schen ontruimd en bleef verder voor vechtende troepen ver schoond en kon men dus weer gaan denken aan een vreedza- men opbouw. Het uiterlijk van Axel is ook meermalen veranderd. In de veertiende eeuw was Zeeuwsch-Vlaanderen reeds inge dijkt, doch latere gebeurtenissen, natuurstormen, die dijken door braken en strijdende partijen die dijken doorstaken, maakten het voor een groot deel weerdrijven- de, waarbij alleen de hoogere zandgronden, o.m. die van Axel, droogblevcn. De schilderij, in deze zaal hier aanwezig, die U Axel vertoont als gelegen aan de zee, geeft een oeeld van dien tijd. Thans herinneren nog slechts de namen van enkele straten aan hetgeen eenmaal was de haven plaats Axel. In het laatst der achttiende eeuw zijn de verschillende in polderingen begonnen, die ook van Axel weer een landstadje hebben gemaakt. Indien wij het resultaat daar van nagaan, moeten we erkennen, dat dit heeft geleid tot eer. tijd perk van grooten bloei. In den vredestoestand heeft de bevolking zich met energie toegelegd op het landbouwbedrijf, en ik meen dit met voldoening te mogen verklaren, op hoog peil weten te brengen, zoodat het welvaart bracht voor de ge meente in 't algemeen. En, Mijne Heeren, indien toe name der bevolking gerekend mag worden een beeld te geven van bloei, is dit zeker hier het geval, aangezien de bevolking in I860 slechts 1350 zielen bedroeg en thans gestegen is tot 6000, die bijna allen van of door den landbouw een bestaan vinden. De landbouwers hebben bruik gemaakt van hetgeen de nieuwere wetenschap boodt om de gronden tot intensiever cul tuur te brengen, en daardoor de grootst mogelijke opbrengst te verkrijgenen dat men in dit opzicht nog niet is waar men wezen moet, getuigt tegenwoor dig de lagere landbouwschool, vanwaar de aanstaande landbou wers nog beter wetenschappelijk toegerust hun loopbaan kunnen beginnen. Maar ook de fokkerij is een deel van het landbouwbedrijf dat hier met ernst is beoefend en dank aan de werkkracht en het stre ven van verschillende energieke mannen heeft het Zeeuwsch- Vlaamsche Trekpaard ook reeds in het buitenland een naam ver worven, terwijl de latere jaren doen zien, dat ook de rundvee- fokkerij veler belangstelling heeft. Ik verwacht dat van hetgeen ik hier het laatst schetste, volop zal blijken bij de te houden ten toonstelling, waar onze landbou wers het beste dat ze op stal hebben of in hun schuren, te be zichtigen zullen stellen. En al moge het ook zijn, dat na de jaren van grooten voor spoed voor den landbouw de vooruitzichten donkerder worden, zoo meen ik toch de verwachting te mogen uitspreken, dat onze landbouwers, met de kennis, waarmede zij zijn toegerust, die tijden zullen weten te overwinnen en mogelijk goede nieuwe bron nen zullen weten aan te boren, waar de oude opdrogen. Zij zullen zeker gedachtig blij ven aan de spreuk van ons Zeeuwsche wapenIk worstel en kom boven. Mijne Heeren, ik zal Uwe aan dacht niet langer ophouden. U wachten belangrijke werkzaam heden, ter bevordering der be langen van den zooeven door mij besproken landbouwstand. Mogen zoowel Uwe beraad slagingen, als de tentoonstelling en al hetgeen gij hier verder hebt te verrichten, volkomen sla gen en onder Gods Zegen strek ken tot verhooging van den wel vaart van landbouw en veeteelt in het bijzonder en van ons volk in het algemeen. Nogmaals, mijne heeren, weest welkom in Axel (applaus). De Burgemeester noodde toen de heeren uit tot het wijden van een dronk op het hoofdbestuur der Z. L. M. Door eenige jonge dames in Axelsch costuum werd de wijn rondgediend. vriendelijkheid en welwillendheid, waarmede wij hier worden ont vangen. Wij hopen leerzame uren, maar ook veel aangename uren in prettige feeststemming op ons landjuweel, binnen Uw gemeente, binnen Axelerambacht door te brengen ter opwekking van onze arbeidzaamheid, van onze energie, van wederzijdsche waardeering en eendrachtige samenwerking, inzonderheid ter bereiking van het groote doel de bevordering van welvaart en voorspoed van land en volk door middel van den landbouw in den uitgebreid- sten zin genomen Dank namens onze Maatschappij, ons Hoofd bestuur, onze gasten. Wat is het een aantrekkelijke gedachte in het oude Axel samen te komen. Het oude AxelIm mers reeds in een charter van Lodewijk den Vrome van 821 wordt Uw naam genoemd Her innert die naam zelfs niet aan den Skandinavischen naam Axel, die ster schijnt te beteekenen En is het niet meer dan waar schijnlijk dat inderdaad aan het verblijf der Noormanen in deze streken Uw naam is ontleend Immers zij waren hier al vóór 821 en overwinterden zéker reeds in jarer, daarvoor, in 81 Tof 814 in Gent. met welks lotgevallen in der eeuwen loop die van Axel en omgeving zoo innig samen hingen. Zóó dat als Roelant klepte er ook hier brand was in het land of als hij luidde storm in Vlaan- derenland. Maar luyen mag hij ook deze dagen nu er feest gevierd wordt in de Axelsche landouwen en de landbouwer een harer victoriën wenscht te bezingen. Immers het is óók waar ge- Als voorzitter van de afd. Axel nam hierna de heer Ph. J. van Dixhoorn het woord en dankte den Burgemeester, de Wethouders, den Secretaris en den Raad voor den steun, dien zij zoowel finan- ciëel als moreel boden, wat ruim schoots gebleken is bij de voor bereidingen en ook nu nog uit de smaakvolle decoratie van de Raadzaal en het marktplein. Spr. hoopt dat de Burgemeester een lange reeks van jaren aan het hoofd dezer gemeente zal staan, waar hij ook als raadslid heeft ondervonden, dat de Burgemeester een open oog heeft voor de be langen van den landbouw in 't algemeen en de gemeente in 't bijzonder. Voorts zegt hij met gemengde gevoelens terug te denken aan de stichting der afd. Axel, sedert weiken tijd bekwame mannen op landbouwgebied ook van deze organisatie zijn ontvallen, met name de heer W. Dieleman niet alleen door den dood, maar ook doordat sommigen meenden een andere richting te moeten uitgaan. Daardoor verloor de Z. L. M. bekwame krachten. Spr. hoopt, dat zij in deze ongunstige tijden zullen inzien, dat we als één man, als één bond moeten samengaan om niet het onderspit te moeten delven en hoopt dat evenals de nevel van hedenmorgen optrok en de zon te voorschijn kwam, we het lieve zonlicht in onze Z. L. M. zullen mogen aanschouwen. Vervolgens sprak de heer mr. P. Dieleman als volgt EdelAchtbare Heer Burgemees ter en Wethouders der goede stede van Axel. Weledele heeren Voorzitter en Bestuursleden van de afdeeltng Axel der Z. L. M. Vergunt het mij dat ik na de woorden van welkom tot ons en in ons tot de Z. L. M bij den aanvang der Axelsche Landbouw- week ons toegeroepen door U en namens de Axelsche Burgerij, een wederwoord spreek. Allereerst een woord van har- telijken dank voor de groote Mijn naam is Roelant. Als ik klep is er brand, en als ik luy is er victorie in het land. Axel, de hoofdstad van het Axelerambacht een der 4 am bachten van Vlaanderen was ten nauwste met Gent verbonden en leverde van oude tijden uit zijn vruchtbaren omgeving vele landbouwproducten, inzonderheid granen naar dat grootere centrum zoodat mede daardoor de graan handel te Gent een centrum vond en Gent graan, markt en handel beheerschte. Handel en verkeer stempelden Axel reeds vroeg tot een plaats van beteekenis, een plaats zelfs met een eigen munt, waarvan, zij het spaarzaam, toch nog één exemplaar zéker over is, een exemplaar dat ons eenerzijds toont den kop van den Vlaam- schen graaf met gebloemde kroon en aan de keerzijde de letters AXLE in een kruis met 4 kringen, de letters geplaatst telkens tus schen 2 dier kringen. Blijkt ook niet het belang Uwer stad uit het oude teltarief op de vaart die van Terneuzen ver moedelijk als vernauwde of geka naliseerde Blije, langs Speije (Spui) en den Vaartdijk door Axel zuid waarts liep tot den Overslag, waardoor in de M.E. „Overdracht'' (zie daartoe het wapen) de sche pen of de goederen worden overgebracht in de andere vaart, die van de kade te Overslag (wordt dat nog niet zoo genoemd) liep langs Wachtebeke naar Poon- I huize of Terlicht en eindelijk door 's Burggraverstroom, de Veerloop van het kanaal van Terneuzen—Gent, naar het mach tige Gent? Vindt men niet in het oude toltarief, welker inkomsten kwa men aan de heeren van Axel uit het geslacht Gruningen, later, Dhistelle en nog later v. d. Gracht, „de merry die men vercoept, moet twee deniers, 'tpaert twee de niers, de cou eenen denier, 't verken een chele ende hetscaep een chele betalen. Alle sugende qeue es niets sculdich Herinneren niet namen als Gentsche Vaartweg aan Uw ouden bloei? Toen daar tal van scau- wen of zoutkeeten stonden, waar aan de Drie Schouwen o.a. de raam ontleent Herinnert daaraan niet de vijver in den tuin van den pastoor, overblijfsel dier oude vaart Zegt men niet dat het Gulden Hooft later in 1540 ge noemd „het Gulden Vlies" metter plaatse, een herberg, het oude sashuis was, dat gezien den afloop van het straatje aan welke hoek het staat, zeker bij dat kanaal moet gelegen zijn geweest Al moge het misschien wat overdreven zijn als men beweert dat reeds in de 9e eeuw die vaart een verbinding van betee kenis was, zeker was Axel later inderdaad van groot belang, als stapelplaats van ongezouten visch voor Vlaanderen, als plaats waar veel landbouwproducten werden vervoerd en waarlangs een groot deel van het verkeer tusschen Zeeland en Holland en Vlaanderen ging. Zuid- en Westdorpe ontleenen dan ook hun naam aan de lig ging ten opzichte van Axel. En dien vroegen tijd deelde ook Axelerland in Vlaanderen roem en rijkdom en beschaving en het was dan ook geen wonder dat op een landjuweel te Axel in 1449 het St. Jorisgilde uit Gent verscheen, nadat Axel zich in 1440 niet onwaardig op het grootsche landjuweel te Gent had vertoond, waarheen het getrokken was met twee trompetters, een wagen en 52 ruiters, terwijl Hulst toch ook niet onbelangrijk daar slechts verscheen met 7 ruiters en 1 trompetter. Sluis daaren tegen met 2 wagen met gesellen, 3 trompetters en 21 andere lieden. Men kan uit deze gegevens de belangrijkheid eener plaats afleiden, evenals uit de ontvangst die Jan Nayaart hier in 1439 genoot, toen hij Axel voor dat landjuweel kwam uitnoodigen en hier kreeg twee postulaatsche guldens een nacht logies en de cost, en in Middelburg drie nachten logies en een scale met der stede wapene, doch te Vlis- singen niets. Het ging er toen vreugdevol toe en ook Axel deed daaraan dapper mede al maakten de poetsenmakers, ten voorbeeld voor de feestweek van thans, I steeds poetsen „zonder erg" en zonder scimp of velonie, dus niet grof of ploertig Axels geschiedenis ga ik U echter thans niet beschrijven in dit korte woord. Ik wil er slechts herinneren aan Uw oude bloei. Constantijn Huyghens heeft on der de benaming „Stedestemmen" de stemhebbende steden van Holland sprekende in klinkdicht waarin hij zoo'n meester was, ingevoerd. H. M. C. van Ooster zee, vroeger te Zierikzee, later te Oirschot heeft dat geprobeerd voor Zeeuwsche steden en laat Axel aldus aan 't woord Als Gij de klaght verneemt der [Zeeuwsche sustersteden Van 'tgeen er eertijds was, en't [geen er is op heden, Dan magh ick spreecken mee: [mij sloeg een dubbele vlam, Tot tweemaal in het lijf: eerst [brand, (1452 1574) toen oor- [logh quam, 1586—1794) Toch klaeg ick niet, want schoon [mijn poorten zijn gevallen, In tuyn en Dndt verkeert mijn [vesten en mijn wallen, Besitt' ick naem en rang, een [Zeeuwsche stad te zijn, Ei, leserwat is meer, het wesen [of de schijn? Sedert (het was 1846) is Axel veel vooruitgaan. De ligging is nog gunstig, ook ondanks het herscheppen van veel omringend water in vruchtbaar bouw- en weiland, midden in het vrucht bare Zeeuwsch-Vlaanderen, aan spoorwegen en tramwegen, die U brengen door geheel Vlaande ren en gemakkelijk verbinden met de Schelde naar Zeeland en Ne derland. Axel moet zich voor zijn ont wikkeling echter spitsen meer en meer op samenwerking tusschen landbouw, handel en industrie. Ongetwijfeld is er veel waard in het woord van Frederik de Groote, als hij zegt: De akkerbouw is de eerste der kunsten, zonder welke er geen koningen, koop lieden, dichters en wijsgeeren kunnen zijn. Slechts dat is waar achtige rijkdom, wat de aarde voortbrengt. Maar naast die akkerbouw is ook industrie en handel noodig. En Axel streeft daarnaar, wetend?

Krantenbank Zeeland

Axelsche Courant | 1926 | | pagina 2