Materialen en bedrijfsbënoo-
digdheden waren, hoevvei in prijs j
iets dalende, nog duur te noemen
Personeel was voldoende aanwe
zigde loonen hoewel op som
mige gedeelten in dalende lijn,
bleven vrij stationair.
Liet de toestand zich in het
voorjaar van 1923 aanzien, dat
de landbouw een slecht jaar te
gemoet ging, ondanks alle om
standigheden was de uitkomst,
vergeleken bij 1922 over het
aigtmeen bevredigend.
Ook in den landbouw is het
te hopen, dat een opleving moge
plaats vinden. Ook zij wordt
gedrukt door steeds zwaarder
wordende lasten tn mede door
verschillende sociale bemoeiingen
van overheidswege, en de min
dere koopkracht der zuidelijke
naburen, onze afnemers bij uit
nemendheid. Mogen de land
bouwers van Zeeuwscn-Vlaande-
ren daardoor kunnen gestaald
worden in hun volharding en
energie, om dezen zoo voorna
men tak van ons volksbestaan
in dit gewest, tot nog grooter
productie te brengen.
liet RAPPORT van den lieer
B A J v d. HEGGE ZIJNEN.
Zooals bekend is besloot de
Raad van Axel in beginsel tot
electrificatie der gemeente in
eigen beheer. Aanleiding daartoe
was het rapport van den advi-
seerenden ingenieur, den heer v.
d. Hegge Zijnen.
Deze heer berekende bij eigen
exploitatie een winst aie na zes
jaar jaarlijks ongeveer f 2U.00D
zal bedragen, terwijl volgens
pag. 59 van dat rapport „er naar
gestreetd was, om na vooizich-
tige raming enz. tot een betrouw
baar en niet geflatteerd resultaat
te komen waartoe o.a. alle aan
leg- en uitgaafposten hoog wer
den opgevoerd en de ontvangsten
gedrukt."
De gemeenteraad had maar te
besluiten en binnen enkele jaren
kon veilig op die winst worden
gerekend. Verlaging der belas-
tngen was reeds in het verschiet.
Opkomende twijfel werd .dadelijk
door genoemden heer de kop in
gedrukt, op vergaderingen, in in
gezonden stukken.
Thans zal voor die electrifica
tie geld geleend moeten worden
Het bedrag beloopt ruim f 200.000
volgens een der raadsleden wel
f 300.000. En nu wordt de twij
fel grooter. De leden van den
raad beginnen te gelooven dat
de toestand te rooskleurig is
voorgesteld en enkelen van de
voorstemmers beginnen te aar
zelen.
Buitenstaanders, die van het
rapport geen kennis konden
nemen en op de enkele cijfers
uit de Raadsverslagen moesten
afgaan, vragen zich af, of dat
wel goed kan loopen. Zij rede
neeren, (natuurlijk zonder het
rapport, dat hen uit den droom
moet helpen) dat misschien een
bruto ontvangst van f 20.000 's
jaars reeds veel zal zijn voor
Axel, dat toch ook gas bezit,
zoodat, om die winst van f 20.000
te maken, het geld gratis moet
geleend worden, de electriciteit
gratis verstrekt enz.
Het gezonde verstand zegt, dat
dit onmogelijk is. Daar het rap
port evenwel „na voorzichtige
raming" tot dit winstcijfer geko
men is, moet er aan dat verstand
iets haperen, of aan het rapport
Door omstandigheden ben ik
in de gelegenheid geweest dit
rapport, waarvan de heer v. d.
Hegge Zijhen in een ingezonden
stuk met voldoening zegt, dat
het 82 bladzijden groot is, te
lezen. En na die lezing ben ik
tot de overtuiging gekomen, dat
de raming van de inkomsten
volgens dat rapport zoo gevaar
lijk optimistisch is en bovendien
soms zóó onjuist, dat ik niet an
ders kan zeggen, dan dat het
rapport ten zeerste onbe
trouwbaar is en ik mij ver
plicht gevoel dit te publiceeren
in het belang van de gemeente
Axel.
Het rapport is onjuist.
Wij lezen op pag. 14. „Op de
gasleidingen zijn thans aange-
sloten 87 (zeg^e zeven en tach
tig) motoren, vermoedelijk zullen
er ook wel eenige zuiggas- enz.,
motoren in de gemeente staan
en kan als bestaande toestand
worden aangenomen 90 kracht
verbruikers met te zamen 250
P.K. en ik neem aan, dat daar
onder vallen de 2 zagerijen, 2
maalderijen en 4 vlasserijen".
In werkelijkheid zijn thans aan
de gasfabriek aangesloten onge
veer 17 (.zegge zeventien) motoren,
waarbij er enkele zijn die op het
oogenblik niets verbruiken, o.a.
2 vlasserijen, de motor van de
Z. V. T. M. en o.a. 11 kleinmo-
toren, die de adviseur notabene
nogeens afzonderlijk er bij neemt
in het volgende gedeelte van zijn
rapport.
Ik kan niet begrijpen, dat de
raadsleden, die het rapport toch
moeten hebben
rove fout
hebben gezien,
is het te laken
gelezen, deze
over het hoofd
In ieder geval
in een voor zijn
diensten fatsoenlijk betaald wor
denden adviseur, dat hij een der
gelijke vergissing maakt.
Hierdoor wordt zijn berekening
van het krachtsverbruik natuur
lijk foutief.
Voor kleinmotoren rekent de
adviseur op 61 aansluitingen,
waaronder dan, zooals hiervoren
gezegd, 11 aansluitingen, die hij
ook reeds bij die 87 telt. Totaal
komt hij aan 151 aansluitingen:
op elke 5 woningen een motor 1
Voor kleinmotoren komt de
adviseur tot een berekening dat
gemiddeld verbruikt zal worden
dooreen bakker f 280. een slager
f 45. een timmerman f 45. een
smid, rijwielhersteller, klompen
maker, wagenmaker f 45. totaal
verbruik na 6 jaar f 4000. jaarlijks
waarvan de bakkers enkel f 2500.
(op 9 bakkers wordt gerekend)
Blijkens onderzoek in een na
burige gemeente gebruikten 5 bak
kers gezamelijk in een maand
f6.50 of ieder gemiddeld f 15- in
een jaar. Als wij dus voor die 9
bakkers hier f 1000. nemen, of
ongeveer 8 maal zooveel, is be
hoorlijk ruim getaxteerd.
Voor de groote motoren, waar
onder dan, na de rectificatie, nog
vallen 2 molenaars, 2 vlasserijen
en de motor van de Z. V. T. M.
vermeerderd vermoedelijk met 1
motor van een zagerij wordt een
verbruik berekend van f 12000.
Van die motoren kunnen wij wel
uitschakelen die van de vlasse
rijen, die van de zagerij (die ook
niet aan het gas is aangesloten)
vermoedelijk die van de Z. V. T.
M., zoodat overblijven de 2 mo
lenaars, die dan gezamelijk per
jaar voor f 12000. electriciteit zou
den noodig hebben Nog sterker
Een maalderij voor zich alleen
zou f 12000. electriciteit moeten
;ebruiken. De adviseur berekent
immers dat maar de helft van de
groote' motoren zal aansluiten
Ben ik te pessimistisch als ik
de ontvangst voor krachtsverbruik
minstens f 10 000. (Tien duizend
gulden) iager stelt dan de advi
seur
Van een maalderij alhier heb ik
gegevens. Deze heeft het vorige
iaar ongeveer f300. aan gas ver-
>ruikt. Bij voortdurend volle be
lasting zou het bedrag hoogstens
f 600 a f 700 beloopen
Het rapport is gevaarlijk opti-
mitisch.
Wij lezen op pag. 14 over de
aansluitwaarde voor licht in de
kom „Raadpleegt men de statf-
siiek, dan vind men voor de zeven
groepen van gemeenten gemiddeld
per verbruiker 0.220-0.136-0.335
0.425-0.555 en 0 250 K. W". Waar
om hier maar zes cijfers genoemd
djn begrijp ik niet. Nu zou iemand
die „voorzichtig wil ramen" m.i
zeggen, laat ik b. v 0.250 nemen,
of een die pessimistischer gestemd
is 0.136. Neen zegt de adviseur,
ik neem zoowat het gemiddelde
en doe er nog wat bij, terwijl ik
de laatste groep (0 250) buiten
leschouv/ing laat. (Gelukkig blijft
er dan nog o. a. 0 555 0.425 over.)
De adviseur neemt 0.350.
Wij lezen op pag. 17, dat men
voor het aantal uren dat de aan
siuitwaarde in gebruik is voor 16
groepen van gemeenten vindt resp
318, 646 (een vette), 302, 225, 245
en 480 uur. Waarom meer dan
zes cijfers zijn genoemd kan ik
niet verklaren- De adviseur neemt
1 ongeveer het gemiddelde, terwijl
een cijfer van b. v. 250 aan den
veiligen kant zou zijn.
De adviseur komt dan tot een
berekening voor lichtverbruik tot
een bedrag van f 28.000. Neem
ik nu voor aansluitwaarde 0.250
en voor het aantal uren dat de
aansluitwaarde in gebruik is 250
(welke cijfers in geen geval pes
simistisch zijn) dan kom ik tot
een bedrag van circa f15000. a
f 16000.
Ik houd mij dan nog aan het
te verwachten aantal aansluitingen
van 510 volgens den adviseur
Een geringer aantal b. v. 400
maakt de ontvangst direct f 2 000.
a f3000 minder.
Dat alles geld voor de kom
Voor de buitenkommen is de
berekening wat aannemelijker
Wanneer de adviseur evenwel
mededeelt, dat b.v. de molen op
het Spui wel voor f 2500 elec
triciteit per jaar zal verbruiken,
meen ik voldoende grond te heb
ben voor mijne bewering dat het
rapport onbetiouwbaar is.
Voor het licht in de buiten
kommen rekent hij per woning
60 KWU. of f 33. Ik heb hier
gegevens van verschillende wo
ningen die gedurende een jaar
electriciteit gebruiken en vindt
voor het gebruik van 5 arbei
derswoningen resp. 8-12-20-25-10
KWU., zoodat m.i. 60 KWU. al
te optimistisch is en zelfs 40 KWU.
nog ruim genomen is.
Het krachtsverbruik in de bui
tenkommen laat ik verder onbe
sproken.
In ieder geval geloof ik, zon
der overdrijving naar den lagen
kant, het door den adviseur be
rekende lichtsverbruik a f 7500
met een derde te mogen vermin
deren of met f 2500 en het
krachtsverbruik (zie de maalderij)
met f 2000.
Bovenstaande wijzigingen, die
ik meen voldoende te hebben
gemotiveerd doen de berekende
netto-winst van f 20.000 veran
deren in een verlies van f 8000
's jaars na 6 jaar en voor de
eerste jaren natuurlijk aanzienlijk
meer (vermoedelijk 13000 tot
18000 gulden).
Daarbij neem ik de juistheid
van de berekening der uitgaven
aan. Ik vind voor onderhoud en
drukwerk f 1000 wel weinig maar
ben niet in staat de onjuistheid
daarvan aan te toonen, terwijl
het misschien wel mogelijk is,
dat de gemeente tegen 4s/t zal
kunnen leenen, hoewel ik dat
eerst nog moet z en.
Mijn berekeningen zijn luw
uitgevoerd, zoodat er misschien
onjuistheden zijn ingeslopen
ik meen échter dat ze niet van
dien aard kunnen zijn dat het
verlies er door in een winst zal
worden omgetooverd.
De P. Z. E. M. heeft, meen ik,
gezegd dat de berekeningen van
den adviseur te rooskleurig zijn
ik hoop dit met het bovenstaande
ie hebben aangetoond
Aan de raadsleden, die met
den adviseur door dik en dun
zijn meegegaan, schoon soms
schoorvoetend, en daarvoor be
loond werden mei huldigende
woorden, zou ik willen zeggen
Neemt eens rustig kennis van
het bovenstaande. Kijkt dan het
rapport van den ingenieur nog
eens in en ik ben overtuigd, dat
zij het belang der gemeente Axel,
zullen weten te behartigen, en
niet zullen aarzelen, als de plicht
het hun gebiedt, terug te komen
op de genomen beslissingen.
AUGUSTEYN.
AXEL, 5 September 1924.
Hedenmiddag geraakte in de
Noordstraat een veulen, dat naar
een nieuwen eigenaar verhuisde,
uit de handen van zijn geleider,
zoodat het met dartele sprongen
over de straat huppelde. Geluk
kig werd het tijdig aangehoudey,
zoodat gevaar voor ongelukken
het was juist tusschen school
tijd spoedig geweken was.
Naar we vernemen is dezer
dagen te Sluiskil een groot ter
rein aangekocht door een Bel
gische firma, ten einde daarop
I een suikerfabr.ek te stichten,
j Vele werklieden zien deze
j stichting met verlangen tegemoet.
Heden herdenkt de heer H.
M. F. Verwilghen te Hulst den
dag, waarop hij 25 jaar geleden
gekozen werd tot lid van den
raad dier gemeente. Vanaf 10
November 1913 is de heer Ver
wilghen wethouder.
Zondagavond is op de Wes
ter-Schelde bij Lillo, het 15-jarig
dochtertje van schipper Mart. van
Driel,. van Ter Neuzen, bevarende
liet schip „4 Gezusters", over
boord geslagen en verdronken.
„Tern. Crt."
Rtfks Hoogere Burgerschool.
Bij het gehouden herexamen zijn
tot de eerste klasse der R. H. B. S.
te Ter Neuzen toegelaten W. E.
Cambier van Nooter. en H. G. de
Feijter, beiden te Ter Neuzen.
Afgewezen 1 candidaat.
Bevorderd tot de 5e klasse zijn
P. F. van Cadsand te Sluiskil en
P. Dieleman te Axel.
Onthulling van het standbeeld
voor Van Dale.
Woensdag heett de onthulling
plaats gehad van het monument,
dat is vervaardigd door den
beeldhouwer Puijpe, in opdracht
van den Zeeuwsch-Vlaamschen
studenienbond, ter eere van den
oud-onderwijzer, taalkundige en
geschiedkundige, wijlen den heer
Johan Hendrik van Dale.
Toen we het oude stadje Sluis
binnen kwamen, viel al spoedig
op, dat de ingezetenen instemden
met de hulde, die men den
Sluizenaar zou brengen, want
algemeen wapperde de driekleur
van de huizen.
Te een uur vergaderden ver
scheidene genoodigdeu op de
groote zaal van t^et historisch-
traaie stadhuis. Bij den ingang
stond ter eene zijde een fraaie
bloemenversiering, ter andere
-'tijde een afgietsel van de buste
van Vau Dale. De aanwezigen
werden verwelkomd door den
heer H. M Kerpestein, taootd der
opeubare school en voorzitter
van het plaatselijk comité, die
zeide, dat men in de oprichting
van een standbeeld voor Van
Dale recht wil doen aau een
groot mau, die woekerde met
zijn talenten en in onzen geest
blijft voortleven, al is hy ook
gestorven.
Spreker heette in het bijzonder
welkom den vertegenwoordiger
van H. M. de Koningin en wees
rop, boa telkens blijkt, dat onze
Hooge Landsvrouwe deelt in het
wel en wee van Haar gansche
volk. Varvolgens werd nog ver
schillenden personen het welkom
toegeroepen, om ten slotte den
wensch uit te spreken, dat de
uren in Sluis doorgebracht, te
midden van hetZeeuwsch-VTaam-
scbe volk met zijn edele eigen
schappen, die culmineerden in
den heer Van Dale, bij allen nog
lang in aangename herinnering
m»gen blijven.
Ook de burgemeester heette
allen, zoowel de Nederlanders
als de Zuiderbroeders welkom,
te meer waar allen hier zijn
samengekomen voor het ééne
doelde huldiging van een
groot Nederlander.
Vervolgens sprak een oud-
laerling van Van Dale eenige
woorden van erkentelijkheid voor
hetgeen zij aan meester Van Dale
hadden en bood het afgietsel van
het monument aan de gemeente,
namens de oud-leerlingen.
De heer mr. Dieleman las een
telegram voor van den »ud-
burgemeester van Sluis, deD heer
Dommisse.
De burgemeester van Sluis
dankte voor het geschenk der
oud-leerling9D, dat een eereplaats
zal innemen op het gemeentehuis.
Hierna ging het in optocht
naar de plaats waar het monu
ment te midden van een gera
nium-park onder bet dundoek
verborgen, op de wallen stond.
Eerst nu bleek hoeveel per-
tonen waren opgekomen om de
plechtigheid bij te wonen niet
alleen, maar om van hunne be
langstelling getuigenis at te leg
gen en te toonen hunne warme
sympathie met het feit van den
dag, de vereering van Van Dalp,
die door heel het land bekend is,
alleen om zya groot woorden-
boel^ Autoriteiten, professoren,
meesters in de rechten, oudheid
kundig u, studenten, onderwij
zers, boeren en burgers, meu-
'-chëu uit allerlei kringen, en de
journalisten niet te vergeten,
gingen - oor het grootste deel m
deftig 1 kirdij en onder den
iDdruk vau de waardige ver-
nng, c straks zou plaats
achter de muziek, die
eer. vroolijke roarsch speelde.
Ooder hen bevonden zich de
vertegenwoordiger van H. M. de
KoningiD, de kamerheer in bui-
tengewoneu dienst, de Commis
saris der Koningin, een vertegen
woordiger van den Minister van
Onderwijs, leden tan Gedep.
Staten van Zeeland, leden van
het gemeentebestuur van rrugge,
Prot. dr. C. P, N. de Vooys, een
groep Vlamingen, namens het
Alg. Nederlandsen Verbond (met
vaandel), mr. Meerkamp, rijks
archivaris, dr. Schoute, voorz.
van het Zeeuwsch Genootschap
der Wetenschappen en eenige
letterkuudigen en oudheidkun
digen van België, benevens fa
milieleden van den heer Van
Dale,
Op d° bewuste plaats gekomen,
was er zooveel publiek aanwe
zig, dat bet moeilijk ging om
een goede rustige plaats te vero
veren. Toch was het goed stil,
zoodat de sprekers wel te volgen
waren. Een zestal voerde acht r-
eenvolgens het woord en geen
een wilde schijnbaar voor den
ander onder doen in de huldi-
diging en de vereering van de
talenten van Van Dale.
Prot. de Vooys snrak over de
beteekenis van Johan Hendrik
van Dale voorde ederlandsche
taalkunde, als vertegenwoordiger
an de Maatschappij van Neder-
.andsche Letterkunde en zeide,
at Van Dale is geschetst door
zijn vrienden als man begaafd
met een uitnemend verstand,
gepaard aan krachtigen wil,
maar lichamelijk zwak. Studie
was zijn troost. Geen zucht naar
oem en stoffelijk voordeel dreef
hem. Daarom, zei spr., past
hier geen overdreven lof van
oen zoo ongeveinsd nederig man.
Een taalgeleerde van den eer
sten rang was hij niet, maar een
scherpzinnig, verdienstelijk wer
ker, wiens arbeid 50 jaren na
zijn dood nog met eere genoemd
wordt en het verdiend heeft aan
zijn geboortestad en zyn vader
land, dat zijn nagedachtenis als
aden wordt gehuldigd.
Hierna sprak mr. A. Meer-
1 amp van Embdeü, ryks archi-
•-aris in Zeeland over Van Dale
archivaris van Sluis en her-
cacht, hoe deze de archiefstuk
ken van Sluis ordende en be-
sciirecf in een werkje dat nog
he ien zij.i diensten biedt. Ook
stichtte hij een tweetal tijdschrif
ten, die van ousdanig belang
zijn dat ze nog in dezen tijd
geraadpleegd worden en ten
slotte dat Sluis het bezit harer
wallen te danken heeft aan het
onderzoek dat Van Dale heeft
ingesteld omtrent den rechts
grond daarvan.
Volgende spreker was pof. dr.
J. Vercoullie, hoogieeraar te Gent
die schetste wat Van Dale was
voor den Dietschen stam en prees
dat Van Dale geëerd werd als
philoloog, daar taalgeleerden ge
woonlijk geen roem te beurt valt.
Spr. zegt dat het woordenboek
van Van Dale ook zyn bizondere
beteekenis heeft voor Vlaanderen
eudoetzien hoerykde Nederiand-
sche taal is.
Hierna sprak Dr. de Sagher,
archivaris van Brugge en me-
mort erd'e de verdiensten van Van
Iiale, als historicus voor de Vla
mingen en het Brugsche vrije.
De heer Kerpenstein zeide,
dat de dag van 19 Mei 1872
voor Sluis wae een dag van
rouwe, toen Van Dale door den
dood werd opgeëischt, want Van
Dale leefde niet voor zich zelf,
maar voor de gemeenschap. Hy
was geen kamergeleerd» maar-
deelde in leed en vreugde
met zijn stadgenooten. Dat hij
by ziju vele studiën en werk
zaamheden zyn taak als onder
wijzer nijt verwaarloosde, blykt
wel uit de getuigenissen zijner
leerlingen, van wie er velen een
eervolle betrekking ia de Maat-
-
