Nieuws- en Advertentieblad
voor Zeeuwsch -Vlaanderen,
Als de avond valt.
No. 9.
VRIJDAG 2 MEI 1924
40e Jaarg.
J. C. VINK - Axel.
De boterfabriek.
FEUILLETON.
Dit blad verschijnt eiken Dinsdag- en Vrijdagavond.
ABONNEMENTSPRIJS:
Per 3 maanden 75 Centfranco per post 1 Gulden.
Afzonderlijke Nos. 5 Cent.
DRUKKER-UITGEVER
Bureau Markt C 4.
Telef. 56. - Postbus No. 6.
ADVERTENT1ËN van 1 tot 5 regels 60 Centvoor
eiken regel meer 12 Cent. Groote letters worden naar
plaatsruimte berekend.
Advertentiën worden franco ingewacht, uiterlijk
tot Dinsdag- en Vrijdagvoormiddag 11 ure.
Toen we in ons vorig nummer
een bericht gaven van de pogingen
tot oprichting van een boterfabriek
in OostelijkZeeuwsch-Vlaanderen,
zetten we daarachter nog een
vraagteeken. Maar gezien de
actie ervoor, de animo en de ijver
waarmee gewerkt wordt, kunnen
we toch eigenlijk die stichting
niet meer als een vraag beschou
wen. En de lezer zal het daarmede
zeker eens zijn, indien hij volgt
de beschouwing en de berekening
van kosten en resultaten, die dhr.
Zwagerman in zijn rede gaf, toen
hij alhier op de bovenzaal van
„Het Gulden Vlies" die zaak
besprak.
We ontleenen aan die rede de
volgende gegevens
In het 5de District worden te
genwoordig op circa 1600 vee-
houdersbedrjjven ongeveer 19
millioen liters melk geproduceerd.
Daarvan gaat 47s millioen liters
af voor menschelijke consumptie
en 1 millioen voor de kalveren.
De rest, dus 137* millioen liters
wordt verwerkt tot boerenboter.
Deze verwerking tot boeren
boter levert, naarmate de melk
veehouderij zich uitbreidt, wat
den laatsten tijd het geval is,
steeds grooter moeilijkheden op.
Er is een belangrijk deel van
het jaar overproductie van boe
renboter, met het gevolg dat
le de prijzen sterk dalen;
2e vermeerdering der melk
veehouderij onmogelijk wordt;
3e de boerinnen slechts met
moeite hun boter kwijt worden.
Als gemiddelde van 52 weken
was de boterprijs in het land van
Hulst in 1923 per K.G. van f 1.73
tot f 1.82, in Middelburg f2 03
tot f2.13. terwijl de fabrieksboter
uit Brabant op de Mijn te Roo
sendaal (dat is den groothandel)
gemiddeld f 2.03 noteerde.
Tusschen 24 Januari en 19
Maart van dit jaar (8 weken) no
teerde Hulst gemiddeld f 1.79 tot
f 1.91 en Roosendaal 2.257s, dus
per K.G. f 0.347a tot f0.467s
meer.
(Duitsche Novelle.)
9)
Schlottman lachte weer en zei
»Er «troomde een helder beekje
rustig en vroolijk door zijn effen
bed. Plotseling treedt het een
boomwortel in den weg, zoo'n
oude knoestige stronk. Nu moet
bet watertje springen en borrelen.
Frits Krüger, dat beekje beu jij
en die knoestige wortelstronk
dat zjjn de omstandigheden waarin
je meisje is geboren. Wil je haar
laten loopen dan doe het I«
»Nooitzei de jonge man
beslist.
Toen drukte de justitieraad hem
krachtig de hand, en het gat hem
een steek in het hart, dat die
sterke warme hand van Krüger
zoo slap en als met weerzin in
de zijne lag.
In den nacht was Sophie Schlott-
man aangekomen. Zy had zieh
rechtstreeks naar het pensionaat
ran mevrouw Gamier begeven en
was door deze allerhartelijkst ver
welkomd. Mevrouw Schlottman
had te voren schriftelijk verzocht,
£taar uur van aankomst niet aan
In 1923 maakten dus de boerin
nen in het 5de District gemiddeld
21 tot 30 cent per K.G. minder
dan de prijs in den groothandel
voor fabrieksboter. Dat beteekent
per koe en per jaar van f 30 tot
f55 verlies. Dus meer dan de
winst die een koe geven kan.
Daar de boerenboter niet ge
dekt is door het Rijksmerk, is
het bij de Wet verboden zenaar
het buitenland te zenden. Ze is
trouwens ook voor het buiten
land en voor verhandeling buiten
het productiegebied ongeschikt,
omdat de kwaliteit en de stevig
heid te ongelijkmatig zijn en de
duurzaamheid meestal te kort is.
Enkele boerinnen maken wel heel
puike boter, maar over het alge
meen kan de handel met boeren
boter niet weg.
Dan geeft de boterbereiding op
de boerderij aan de boerin, die
toch al veel te doen heeft, een
massa werk. Op veel boerde
rijen sukkelt men veel met per
soneel. Verder zijn dikwijls de
kelders zeer matig en heeft men
geen best water, zoodat de boerin,
ondanks groote toewijding, toch
dikwijls nog matige boter maakt.
Al de hier genoemde moeilijk
heden zijn maar op één manier
blijvend te ondervangen. Er moe
ten n.l. uit de melk of room van
deze streek fabriekmatig produc
ten gemaakt worden, waarvan
het te veel naar elders kon wor
den verkocht.
Daarvoor zijn vier soorten van
fabrieken mogelijk, n.l.
1. Op elk dorp een kleine
handkracht boterfabriek (100 tot
150 koeien.)
2. In de geheeele streek een
of twee groote stoomkracht bo-
terfabrieken (1000 of meer koeien.)
In de beide gevallen gaat de
volle melk naar de fabriek en
krijgen de boeren vandaar de
ondermelk terug.
3. In de geheele streek een
groote stoomkracht fabriek voor
de bereiding van boter en andere
melkproducten (minstens 1500 a
2000 koeien.)
4. Een fabriek die alleen den
room ophaalt. Op de boerderijen
haar dochter te melden. Het kind
was door haar geluk zoo overspan
nen, dat de moeder haar geen uur
van weldadige rust ontnemen
wilde.
De goede madame Garnier had
deze moeder, die haar als een
oudere en schoonere zuster van
haar lieve Tnerese toescheen, in
de voor haar bestemde kamer
naast die harer dochter geleid.
Het was daar alles zeer netjes en
nieuw, alles van Engelsch comfort,
gemakkelijk en grenzenloos alle-
daagsch. Maar de hooge glazen
deuren kwamen uit op een smal
balkon, dat langs de geheele etage
was aangebracht.
Ook monsieur Garnier, bon-
vivant en tip top in geheel zijn
verschijning, die anders op dit
late uur reeds van de vermoeienis
sen van een totaal werkloozen dag
placht uit te rusten, was uit
nieuwsgierigheid op gebleven en
verscheen met bloemen in de han
den en met zijn verleidersglim
lachje om de lippen, dat echter
alleen zijn eigen goede vrouw tot
smelten bracht, in de kamer.
Want een goede vrouw bemerkt
van de geheele wereld het 't al
lerlaatste, als haar ega begint te
verouderen en bouwvallig word.
Sophie stond nog met de al te
gezette kleine madame Garnier bij 1
wordt de melk met de centrifuge
ontroomd (minstens 800 koeien).
Er werd uitvoerig uiteengezet
dat de, fabrieken onder 1, 2 en 3
bedoeld in deze streek niet veel
kans van slagen zouden hebben.
De 4de soort was het meest
aan te bevelen. Opzet en werk
wijze werden als volgt uiteengezet
Een aantal landbouwers (200
tot 250 of meer) die minstens
800 koeien houden, vormen te
zamen een coöperatie. De coö
peratie sticht op een gunstige
plaats voor den aanvoor van den
room een fabriek. Het benoo-
digde kapitaal wordt geleend bij
boerenleenbanken. Voor een fa
briek, waarbij duizend koeien
zijn aangesloten, is minstens
f 40.000 en hoogstens f 65.000 in
totaal noodig. De leden behoe
ven in het geheel geen aandee-
len te nemen.
Elk lid moet 3 bussen voor
eigen rekening aanschaffen (f 15)
en heeft geen verdere kosten.
De room wordt op kosten van de
fabriek overal aan den vasten
weg afgehaald. Met warm weer
6 keer j^r week, met kou weer
3 maal. De bussen komen schoon
terug. Op deze wijze worden
de transportkosten veel minder dan
bij een fabriek die de volle melk
ontvangt, ook kan de roomfabriek
over een veel grooter streek wer
ken en behoudt elke boer de
versche, warme ondermelk zoo
van den ontroomer.
Een roomfabriek kan eenvou
dig van opzet zijn en behoeft
niet veel en geen kostbaar per
soneel. Aan het hoofd kan een
gediplomeerd botermaker, die
volop meewerkt, geplaatst wor
den. De drijfkracht kan het best
electrisch zijn. De producten der
fabriek zijn boter en karnemelk.
De boter kan gedeeltelijk in de
eigen streek en voor de rest in
België en op de botermijn te
Roosendaal geplaatst worden.
Men mag gemiddeld zeker reke
nen op een prijs boven de ge
middelde fabrieksboterprijs. Zulks
door den klein verkoop en de
gunstige ligging ten opzichte van
België.
de eerste begroeting midden in de
kamer toen hij binnenkwam.
Zij glimlachte vriendelijk om
den bovenmatig beleefden druk
gesticuleerendeu heer des huizes,
die zich in de situatie vergiste en
de logee tot schrik van zijn
viouw in haar eigen kamer
uitnoodigde, plaats te willen ne
men. Toen ging hyzonder com
plimenten naast haar op een met
blauw bekleed leuningstoeltje zit
ten.
»Ziet u, madamec, zei hij, zoo
gedempt als het hem mogelijk was,
want mevrouw Schlottman had
den vinger tegen de lippen gelegd,
bezorgd naar de deur van Tha-
rese's kamer gekeken »ziet u,
tot aan uw komst, wij nous
nous sommes regardès comme
zoo te zeggen a.s. de ouders van
onze chère Therese. Nu zijn wij
gants verlicht dechargés.
Een mariage is altijd een een
zaak zeer risquante. N'est ce pas
Mevrouw Schlottman's glimlach
werd duidelijker, wat haar nog
bekoorlijker maakte.
»Ik kan u geruststellen* ging
de heer Garnier, door dit lachje
aangemoedigd, vaderlijk vertrou
welijk voort le lutur gendre is
een seerr sjoone man* en de
levendige monsieur Garnier, die
de »Siegfriedsgestalte«, zooals de 1
De karnemelk kan zonder
moeite voor flinke prijzen in de
eigen streek geplaatst worden.
Dit kan een beteekenende bron
van bijinkomsten worden.
Van de onkosten was een
nauwkeurige berekening gemaakt.
Voor een fabriek met room van
800 tot 1000 koeien zouden deze
alles inbegrepen, dus ook het
ophalen van den room, hoogstens
15 a 20 cent per K.G. boter
bedragen.
De volgende vergelijking werd
opgesteld tusschen de geldelijke
uitkomsten per koe bij" boterbe
reiding op de boerderij en room-
levering aan de fabriek.
Bij deze berekening werd van
het volgende uitgegaan
1. Ongeveer een vierde deel
van alle melk wordt voor kalveren
en voor mënschelijk gebruik be
stemd. Per koe komt er dan
zooveel room dat daar ongeveer
100 K.G. boter per jaar van te
maken is.
2. De boerenboter brengt 35
cent per K G. minder op dan de
fabrieksboter. Onder de tegen
woordige omstandigheden is dat
verschil niet te groot genomen.
3. De karnemelk heeft op de
boerderij een waarde van 3 cent
per liter.
4. Voor het karnen, bewerken
en verkoopen, voor zout enz.
wordt op een boerderij met 5
koeien f 2 per week gerekend.
Dat is per koe en per jaar f20
of per K.G. boter f0.20.
I. Opbrengst per koe bij bo
terbereiding op de boerderij
100 K.G. boter af 1,70 is f 170,
300 K.G. karnemelk a 3 c. is f 9,—
f 179,-
Onkosten voor arbeid, enz. f 20,-
Netto opbrengst f 159,—
II. Opbrengst per koe bij
roomlevering aan de fabriek
100 K.G. boter a f2,05 is f205,
300 K.G. karnemelk is f 16,50
f221,50
Totale onkosten,
roomvervoer inbegrepen f 20,—
Netto opbrengst f201,50
De ligging van de fabriek kan
justitieraad die genoemd had, als
levend voor zich zag, zag naar
omhoog, als gold het de afmetin
gen van dezen Michel Angelo'schen
Mozea.
»En seerr sjoone man en een
seer groote partie, maar men hoort,
derhalve* hij stak zijn gele,
dunne handen, met de handpal
men naar boven als twee offer
schalen zijn logée toe, alsof hij in
eigen persoon deze aanzienlijke
gave van zulk een benijdenswaar-
digen schoonzoon haar aanbod
»derhalve wat wenscht u
meer
De zwarte madame Garnier,
wier hooggeregen kant en vele
broches en spelden bedekte boe
zem eenigzins prevocant naast de
tengere gestalte der andere dame
uitkwam, knikte waardig toestem
mend met het hoofd.
»Hij is iets nog veel meer*,
zei ze met haar dramatisch don
ker orgaan, »als alleen maar sjoon.
Hij ies edel, un noble coeur. En
bemint de kleine Therese 1 Hij
heeft niet gevraagd naar de dot,
de bruidschat. Dat iets seerr sjoon
dans nos jours. Dat heelt mij
geroerd. La noblesse d'un bel
coeur me tait toujours pleurer,
al heeft men zich even te voren
nog geërgerd comme une folie.
O, dat doet goed, madame, tui-
voor geen enkelen veehouder een
bezwaar zijn, omdat de room
overal op kosten van de fabriek
wordt afgehaald.
De fabriek is niet alleen be
stemd voor de groote veehouders
maar ook voor de allerkleinsten.
Juist bij hen is de eigen boter
bereiding dikwijls niet mogelijk.
In het reglement moeten bepa
lingen worden opgenomen die
aan de leden het recht geven om,
voor zoover ze dat gewoon waren,
consumptiemelk te blijven ver
koopen. Overigens moet er aan
gedacht worden, dat hoe meer
room er aan de fabriek komt, des
te minder drukkend de onkosten
zijn. Veel vroegere fabrieken
gingen niet goed juist omdat de
onkosten te hoog waren naar de
hoeveelheid melk die er kwam.
Als men er voor waakt niet te
beginnen voordat men zeker is
van genoeg medewerking en de
zaak eenvoudig en solied opzet,
zal men het middel hebben ge
vonden om de tegenwoordige
moeilijkheden blijvend op te lossen.
De bezoekers der vergadering
waren eenstemmig in hun oordeel,
dat ernstige pogingen moesten
worden gedaan om de veehouders
voor samenwerking in de hier
omschreven richting te winnen.-
Ten einde tot het doel te ge
raken, werden eenige commissies
gevormd, om te onderzoeken op
hoeveel melkopbrengst men bij
de verschillende veehouders zou
mogen rekenen. Men verzamelt
de opgaven, zonder evenwel nog
bindende bepalingen te maken.
Het is alles nog voorloopig, om
tot eenige juiste berekening te
komen. We vernamen, dat 1000
koeien voldoende waren om de
fabriek met vrucht te exploiteeren.
Over de plaats van stichting is
niet gesproken men stelt zich
die voor in de streek, waar de
meeste koeien zijn. O. i. zou
echter het centrum van meer ge
wicht zijn, in verband met het
vervoer en daarom hopen en
gelooven we wel, dat het een
hartewensch van de Axelsche
boeren is, dat er een Axelsche
Boterfabriek verrijze.
schen de rele ergenis van zoo een
langen heeten dag. d'être émue
par la passion de deux jeunes
coers*.
De theatrale houding, die zij
daarbij aannam gaf mevrouw
Schlottman moeite, niet hardop
te lachen.
»U is heel lief voor mijn doch
ter geweestzei ze, om toch
iets te zeggen.
Dit kleine vriendelijk woord
was reeds voldoende, om in mon
sieur Garnier de stoutste begeer
lijkheid, de meest verboden wen-
schen op te wekken. Hij kwam
om te beginnen al vast met niets
minder voor den dag, dan met
hei aanbod van een allerliefst
kleine nachtelijke fête entre nous
met een paar fleschjes gefrappeer-
den Mousseux waarvan natuur
lijk hem het leeuwenaandeel zou
bly ven.
Maar Sophie wees het aanbod
bij de eerste zinspeling er op
verschrikt van de hand. Zy ver
zocht alleen een glas melk, indien
het niet t6 onbescheiden was nog
zoo laat om iets te vragen, en
stond van haar stoel op, zoodat
de brave Garniers niets anders
overbleef dan heen te gaan.
(Wordt vervolgd.)
AXELSCHE
COURANT
