ao> 5.
Woensdag 16 April 19111.
35« Jaarxi.
Nieuws- en Advertentieblad
voor Zeeuwsch-Vlaanderen.
J. C. VINK - Axel.
Buitenland.
UlJ
Dit blad verschijnt eiken Dinsdas- en Vrijdagavond.
ABONNEMENTSPRIJS:
Per 3 Maanden 76 Centfranco per post 87l/g Cent.
Afzonderlijke No&. 5 Cent,
DRÜKKER—UITGEV ER
Bureau Markt C 4,
Telefoon Kr. 56. - Postbox
ADVERTENTIEN van 1 tot 5 regels 50 Gent; voor
eiken regel meer 10 Cent. Glroote letters worden naar
Disatsmimte berekend.
Adverxantiftc worden ingewacht, uiterlijk tot
Dinsdag- en Vrijdagmiddag TWAALF ure.
Het verleden en de toekomst
van Zeeuwsch Vlaanderen.
IV.
In dien tyd was het ook, dat noen
sprak van Joost van Ghistelle, den
grooteu reiziger, waarvan de geschie
denis zegt, dat hij de boekweitpiant
hier te Zuiddorpe heeft gebracht, door
zaden mede te brengen uit Palestina.
Hy was heer van Axel en Zuiddorpe
van Jan van Scoute van Zaamslag;en
van Jan Brant, die toen Burgemeester
van Axel was en reeds een beurs
stichtte, teneinde begaafde jongelui in
de gelegenheid te stellen om op de
Hoogeschool te Leuven te studeeren,
Nog in 1818 werd hierop door Kouing
••Willem I een beschikking genomen'
Later kwam de hervorming en zag
men om het geloof hier en daar volks-
verhuizingen. Vooral de Axelaren
trachtten door plakkaten vreemde koop
lieden te lokken uit Yperen en Kortrijk,
waar de bekende lakenwevers en bont
werkers woonden. Zoo kwam het dat
verschillende Vlaamsche familiën zich
I hier vestigden. De hervorming onder
vond echter ook hier al spoedig tegen-
stand. Iu 1566 school men ten huize
van Bernardus van Deinze samen,
waardoor een beeldenstorm ontstond.
In Hulst werd de hervorming bedwon
gen door de roode ruiters van den
Graaf van Egmond. Een prediker, Jan
de Grave werd om het geloot levend
verbrand.
Iu 1574 werd het land van Axel
aangevallen door de rebellen vau Vlis-
singen en Middelburg. Iu 1586 werden
dyken doorgestoken en een groot aantal
polders ouder water gezet.
De dichter Cats bezong die tyden
aldus
,De vijant, soo men riep,
die stond daar in te breken
Ten ware men verstoud
de dijken door te steken.
Daarop soo vond men goed
om land tot see te maken
Opdat de Spaansche macht
tot ons niet zou geraken.
Daar giug het zeldzaam toe,
het wei en korenland
Dat werd van stonden aan
gelijk een dorra^trand.
De maaier was gevlucht.
de ploeger mostte roeien,
Daar eerst in volle jeugd
het koren placht te groeien.
Het wier dreef op het land,
daar onlangs koolzaad stond,
Dat zweefde met dea stroom
het bloeisel in den mond.
Het was toen Nederland deu stryd
togeu Filips II begon, en Spanje ons
den oorlog verklaarde. De geheels
streek tot Hoateuisse toe liep ouder,
i Nicolaes Claeijs, de ontvanger der
dycage en Jan Serlippens, geboren t*
Axel en burgemeester vau Terneuzeu
[kregeu het benauwd. De laats:, kocht
een schor, dijkte die in en maakte er
de vruchtbare Ser Lippenspolder van.
Hulst stond bekend als eeu zoor sterke
stad en ia in de 11e eeuw gesticht.
In 1350 ontving het wetten eu vrijheden
van Lodewijk vau Vlaanderen. Het
werd herhaaldelijk versterkt; 'teerst
in 1413 met wallen, in 1460 met stads
muren en toren en in 1491 met bol
werken. Doordat Hulst door water van
het overige Zeeuwsch-Vlaanderen ge
scheiden bleet en meer in zakelyk ver-
baad stond met het Land van Waes,
is het te verklaren, dat het katholiek
bleef in tegenstelling met de meer
westelijk gelegen streken, waar het
protestantisme tot invloed kwam.
Zoo legde ds. Marys in 1694 den eed
van trouw af voor de Chr. Geref. gods
dienst. Ook ds. Hoadiu3 is bekend uit
dien tyd. Hij legde man de Moffenschans
naby Ter Neuzen eeu grooteu kruiden
tuin aan ca kweekte er allerlei Euro-
peesche vruchten, waarnaar tal van
geleerden kwamen zien. Ook Prins
Maurits toonde er belangstelling voor.
Ia 1574 werd Axel reeds voor den
Prius vau Oranje verklaard, doch werd
in 1583 door Parma veroverd met de
omliggende landen, tot iu 1586 de
Oranje-mannen zich weer te Terneuzeu
vestigden au de Prius deze stad van
Axel afscheidde eu als zelfstandige Rtad
betitelde, terwijl het ook eeu rechtbank
kreeg.
Iu 1547 wa3 men begonnen aan een
kortere verbinding tusschen Gent en
Terneuzeu. Man legde er het kanaal,
dak nog bostaat met o,o de helft het
Sas, dat later Sas van Gent werd. In
1562 was het kanaal voltooid. Sas van
Gent vormde de sleutel tusschen deze
.treken eu Vlaauderenland.
Iutusschen werd hier herhaaldelijk
g istraden tusschen Spaansche eu Hol-
laudsche troepen. Iu 1586 werd Axel
voor goed door Prins Maurits overwon
nen en vast gehecht aan Staats Neder
land. In 1644 werd Sas van Gent door
Frederik Hendrik veroverd en in 1645
Hul3t, als laatste steen voor het gebouw.
Vau toen af is dus Zeeuwsch-Vlaanderen
deel van Nederlaad geweest en dus
u i e t sedert 1839.
De oorlogsjaren hadden echter ook
hun ontaardenden invloed op het volk,
zoodat de welvaart niet meer weder
keerde.
Een algemeens onbeschaafdheid
heerschte er, ook in de netste standeu.
Twisten heerschten er algemeen; zoo
o.a. tusschen eeu predikant van Axel
(Jan Scharp, die o.a. do geschiedenis
vaa Axel beschreef) eu een smid vau
Zaamslag (Florus Walraven) welke was
ontstaan, omdat eerstgenoemde een
lijkr»ie in dichtmaat had gemaakt op
zijn vrind de pastoor vau Boschkapello.
De demoralisatie van het menschdom
was door dea oorlog zqo erg geworden
dat men schroefDe gemeenten leven
in onreinheid, ontucht, vloeken en
vechten.
Die toestand verbeterde, toen de
refugé's iu ons iaud kwamen, die zoo
als bekend om de geloofsgeschillen hun
land verlieten. Zij kwamen uit Noord-
Frankrijk eu Salzburg. De Waalsche
en Lutherscha kerken doen er aan
herinneren. Alweer dus vermenging
van bevolking, zoodat de Zeeuwsch-
Vlamingen feitelijk zyn gevormd uit
een kruising van allerlei volkeren
Nederlanders, Franschen, Vlamingen,
Spanjaardeu, Engelschen, enz. Zy be
hoeven niet te zingen: Van vreemde
smetten vrij 1 Maar daardoor zyn zij
dan ook een apart volk, geon Belgisch
volk. Zy hebben hunne eigene zeden,
hun eigen karakter, hun eigen taal,
hun eigen geschiedenis, en stellen er
roem in de steunkracht te zijn van
Zeeland, waarbij zo zich éèn gevoelen.
De bodem van Z-Vl. is hun lief ge
worden. Ouzo ziel is daarmede één,
we hebbsn erop geleefd, geloofd en
gestreden. We hebben er ons gebed
opgezonden tot behoud van't land. De
moeders gaven er hunne zonen en de
vaders offerden er hun leven voor.
De redenaar kan zich voorstellen
het heimwee, dat mej. Matth. van
Peenen, geboren te Koewacht, in
schoone taal bezongen heeft, toen ze in
Spanje haar verlangen naar Zeeuwsch-
Vlaanderen uitte.
Ia 1786 werd te Axel weder feest
gevierd; thaus als herdenking aan het
200 jarige verbondschap met de oranje
vorsten.
In 1814 werd Zeeuwsch-Vlaanderen
bij Sïaats-Vlaanderen gevoegd, als één
provincie, doch een paar maanden later
kwam meu daarop terug eu voegde
men Staats-Vlaanderen bij Zeeland, naar
men zegt om drieërlei reden
Ie om historische, 2e om commerci-
ëele, 3e omdat de bewoners het ver
langden.
Ia 1815 opnieuw onrust. Meu sprak
vau afscheiding eu, ook toen ging er
evenals nu eeu storm vau verontwaar
diging op bij hot idee Bel£ te moeten
worden. Meu bleef echter Nederlander.
Het jaar 1830 bracht weer eeu ver
rassing. De Bïlgeu waren het land
binnengekomen eu reeds voorby Axel
getrokken tot aan de Ronde Putten,
waar ze door het volk van Meeuwis
da Bruijne met rieken en vorken werden
teruggeslagen en ze als hazen op deu
loop gingeu. Men zegt, dat zo in Sluis
eveneens werden gekeerd en ze daar
zoo hard terugliepen, dat er geen schot
ouder te krygen was.
Gelukkig zeide de heer Dielomau
zyu die tijden voorbij. Ze hebben
ous niet gekregen eu ze zullen ons
nooit krijgen ous niet, het land niet
en ook da Schelle niet
Ze zullen hem niet hebben
Den vrijen Scheldestroom.
Wat strikken zij ons leggen,
Zij steunen op een droom.
Zoolang er nog een bodem
Mag zeilen door deu vliet
Bezitten zij de zoomen
Der vrije Schelde niet.
Zij zullen hom niet hebben
Den vrijen Scueldevloed,
Zoolang ouz' ad'ren zwellen
Voor 't echt Zeeuwsch-Viaamsahe
[bloed,
Zoolang het grootsch verladen
Dar Zeeuwen hart aog streelt,
Zoolang er nog een dichter
Do harpesnaar bespeelt.
Zij zullen baar niet hebben
De vrije Scheldevaart,
Zoolang men aan haar boorden
Der vad'ren taal bewaart,
Zoolang er knapen vrijen
Naar ouderlyken toon
Zoolang men t Zeeuwsche meisje
Verbeurt voor braaf en schoon.
Zij zullen ons niet hebben
Dat zweren we bij God
Voordat de golven dekken
On» aller overschot.
De Vredesconferentie.
Het is nu vijf volle maanden geleden,
dat op 11 Nov. 1918 Duitschland den
wapenstilstand sloot op de 14 punten,
welke President Wilson In zijn rede
van 8 Jan. 1918 ontvouwde.
Het is wel gewenscht, te herinneren,
dat een van die punten vóór alles aan
dringt op het voorgoed afschaffen van
de geheime diplomatie welke zóó ont-
zaglyk veel wee heeft gebracht over
do wereld. En ieder eenvoudige des
harten heeft dan ook gevreesd, dat het
achterbaksch gekonkel eens en voor
al zou hebben afgedaan. Het tegendeel
is echter het geval gebleken en evenzeer
als men pas na het sluiten vaa deu
wapenstilstand precies heeft gedaan alsof
er haeletnaal geen sprake was vau het
rusten der wapenen en men pas na den
lln dag der maand eens recht aan het
plukharen, het verdere moorden en het
elkaar bestoken is gegaan, heeft <le
geheime diplomatie meer hoogtij gevierd
dan ooit te voren, aldus schryft de Avo.
Iu deu beginne gat de vredes confe
rentie commuuiquó's, al hadden ze niet
veel om 't lijf ia de laatste maanden
neemt zo die moeite niet eens en moeten
de naastbelaughebbenden en de o verige
belangstellenden het maar doen met
berichten van journalisten, welke elkaar
tegenspreken.
Over alles ea nog wat is georaat
behalve over den vrede. De oorlogs
psychose is nog niet geweken, tot ver
velend wordous slaakt nu deze dan geus
eou kreet, welke lang niet in overeen
stemming is met hetgeen in werkelijk
heid is gedaan eu die in lynrechteu
strijd is met de waarheid.
Met een naieviteit, welke dagelijks
meer doet vragen naar het gezond
verstand der hooge en zeer hooge g<
delegeerden wordt telken dage de scha
deloosstelling, door Duitschland te be
talen, verhoogd, omdat men het óók wil
veroordeeleu tot de kosten, veroorzn tkt
door de bezettingslegers ja zelfs tot di-e
voor de pensioenen, natuurlijk zouder
dat het eeu tegenrekening mag indienen.
Woodrow Wilson, die dan toch c
President is van de Ver. Staten vau
Amerika en wiens ambtsbezigheden zóó
vaal omvattend ziju, dat hjj maar niet
altyd te Parys kau bly ven, heeft genoeg
gekregen vau dit schaadelyk' spel en
kort en bondig gedreigd met de confe
rentie te zullen verlaten. Natuurlijk
is ook dit tegengesproken doch de
Amorikaansche journalisten zja zóó
decisief in hun verklaringen dat er geen
