Ao. 28.
W oensdag 6 Juli 1910.
26e Jaarj;.
Nieuws- en Advertentieblad
voor Zeeuwsch-Vlaanderen.
F. Dl EL EM AN.
De fabricatie van het Steenkolengas.
FEUILLETON.
Hst vsrmiste klsinood.
COURANT.
Dit blad verschijnt eiken Dinsdag- en Vrijdagavond.
A BONNEMENTSPRIJS:
Per 3 Maanden 50 Centfranco per post 60 Cent.
Voor België 70 Cent. Afzonderlijke Nos. 5 Cent.
DRUKKER—UITGEVER
AXEL.
ADVERTENTIEN van 1 tot 4 regels 25 Cent; voor
eiken regel meer 5 Cent. Groote letters worden naar
plaatsruimte berekend. Plaatsing 3/2 maal.
Advertentiën worden franco ingewacht, uiterlijk tot
Dinsdag- en Vrijdagnamiddag TWEE uren.
De naam Steenkolengas" duidt reeds
aan, dat de grondstof bij de bereiding van
het ons zoo nuttige gas, steenkolen zijn.
Doch niet alle steenkolen zijn geschikt
voor de gasfabricatie, o neen. Laat
ons een weinig vooruitloopen, en zien
wat de hootdbestanddeelen van het
steenkolengas zijn.
Zuiver steenkolengas bestaat hoofd
zakelijk uitzoogenaamde koolwater
stoffen, waterstof en methaan of moe
rasgas.
De koolwaterstoffen geven aan het gas
het lichtgevend vermogen, ergo zullen
in de te gebruiken steenkolen elementen
moeten gevonden worden, waaruit
bovengenoemde lichtgevende bestand-
deeleu opgebouwd kunnen worden.
Welnu, in de zoogenaamde „gaskolen"
treffen we deze elementen aan. Gas
kolen bestaan uitkoolstof, waterstof,
stikstof, zwavel, zuurstof en asch. Een
deel der waterstof verbindt zich bij
verhitting der kolen met de zuurstof
tot water, terwijl een ander gedeelte
zich met de koolstof verbindt en de
koolwaterstoffen vormtdit laatste ge
deelte waterstot noemt men met een
vakterm „disponibele waterstof' Deze
disponibele waterstof is juist wat de
gasfabrikant noodig heeft, waaruit volgt
dat die gaskolen, welke de meeste
disponibele waterstof bevatten, het best
geschikt zijn voor de gasfabricatie. Men
rekent algemeen, dat kolen eerst ge
schikt zijn voor gasfabricatie, wanneer
zy 4°/0 disponibele waterstof bevatten.
«Kijk aaD jouw adres, Ulla, van»
zy bekeek vluchtig het toegevoegde
naamkaartje, «van ach, van
Lepsius
De stembuiging was zoo eigenaardig,
dat Ulla kleurde.
»Wat zou 't wezen, mama?... Het
vielliebchen van onlangs Laat eens
zien!» Zij scheurde het papier open,
en daar vertoonde zich een prachtige
ruiker van rozen, bevestigd op een kartou,
dat tot opschrift droeg »J'v pense" en
een kostbare reisnécessaire bevatte.
«Keurig lc zeide mevrouwonverschillig.
«Steek een paar van die rozen in je
ceintuur. Dat zal goed staan.»
«Om hem zich ik weet niet wat te
laten verbeelden 1» riep Ulla, den ruiker
tamelijk onzacht op de tafel smijtend.
«Wie zeventien jaar oud is, mama, die
doet nog zulke domheden. Maar ik ben
Goddank al twintig
Zij dacht er aan hoe velen harer
vroegere kennisjes reeds getrouwd waren
r— enkelen zelfs briljant. Zij alleen was
nog blijven zitten. De wrevel daarover
moest zich telkens weer luchten.
«Ik zou wel eens willen weten, mama,
hoe lang ik nog als het eeuwige bruids-
Laten we thans overgaan tot de
eigenlijke fabricatie van het Steen-
De kolen worden in, van de lucht
afgesloten ruimten, „retorten" genaamd,
gloeiend gestookt. Dit proces noemt
men „droge destillatie." Door de ont
zettende hitte worden de kolen ontleed
in een gasvormig gedeelte en een vast
gedeelte, „de cokes." Terloops zij
opgemerkt, dat de temperatuur in zoo'n
retort soms 12001 Celsius bedraagt.
Als men nagaat, dat op een warmen
zonnedag de thermometer ongeveer 30°
aanwijst, kan men zich voorstellen, dat
een verblijf i n het retortenhuis eener
gasfabriek niet erg aangenaam is.
Zooals boven gezegd ontstaat een
gasvormig gedeelte bij de verhitting
der steenkolen. Dit gas ontwijkt door
afvoerpypen en verzamelt zich in een
plaatijzeren, gedeeltelijk met water
gevuld, reservoir „hydraulic main" ge
noemd.
In dien heeten toestand (want het
gas is pas de retort uit) bevat het gas
schadelijke bestanddeelen als teer,
ammoniak, zwavelwaterstof etc.
Zaak is dus het gas hiervan te be
vrijden hoe dit gebeurt zullen we in
't kort bespreken.
De teer wordt reeds gedeeltelijk in
de hydraulic main afgescheiden. Heet
gas heeft namelijk de eigenschap, om
wanneer het afgekoeld wordt, de teer
los te laten.
Om die koeling te bewerkstelligen
gaat men als volgt te werk
Men heeft groote cylinders gemaakt
van «plaatijzer, aan de einden dicht
meisje achter anderen zal mogen aan-
loopen
«Kindlief, wie tegenwoordig geen for
tuin heeft en niet den eerste den beste
voor lief neemt
«Die wordt eene oude vrijster, zooals
die lieve nicht Litta met haar mopsgezicht
ja ja!»
«Van Lepsius is 'tjammer», zeide
mevrouw Rittweg, de sjerp van hare
dochter verschikkend.
«Hoe kan iemand ook Lepsius heeten I»
riep Ulla schamper. «Ik bid u me
vrouw Lepsius
«Papa is zeer over hem tevreden.
Maar natuurlijk is 't geen geringe over
moed van hem, aan jou te durven denken.
Vermogend moet hij wel wezen. Heb
je hem by geval ook
«Wat, bij geval?» vroeg Ulla, nog
bitser dan tevoren.
«Ik bedoel hoop gegeven
«Hoop gegeven riep Ulla, en de
hoogmoedige familietrek teekende zich
bijzonder duidelijk om haar mondje.
«Ik zeg u toch Mevrouw Lepsius
Belachelijk!... Nu, papa zou hem wel
den wind van voren geven, als hij om
mij kwam En u niet minder mama
Dat nu ook die baron Von Lipping niet
meer dan zijne vierhonderd mark'smaands
heeft. Die zou ons anders beter
passen».
«Jammer Wat ik in onzen tijd
nog het ergerlijkst vind», hernam me-
behalve natuurlijk een paar openingen
waar het gas in en uit kan stroomen,
en wel een opening beneden en een
boven. De afkoeling heeft hier plaats
door de lucht welke het toestel omringt.
Hierin wordt een groot gedeelte teer
afgescheiden en hetwelk men door een
bijzondere inrichting weg laat stroomen
naar een verzamelput. Van deze koeler
gaat het gas naar een toestel hetwelk
is genaamd „de teerscheider van Pe-
louze en Auduin."
Dit toestel zorgt er voor, dat de
laatste sporen van teer uit het gas
verwijderd worden, daar anders de
fabrieksleiding verstopt zou raken, ja,
in het ergste geval, de gasverbruikers
last zouden kunnen krygen van die
vettige zwarte zalf.
Tot hier zijn we reeds gevorderden
hebben gezien hoe we de teer uit het
gas gejaagd hebben. Ons rest dus nog,
de ammoniak en de zwavelwaterstof
te scheiden.
Om de ammoniak uit het gas te ver
wijderen gebruikt men heel gewoon
water. Tot dit doel gaat men te werk
op de volgende manier.
Een cylinder van ijzer is gevuld met
klosjes hout, waarover men water laat
loopen. Het gas laat men nu langs
deze natte Klosjes strijken', waardoor
alle ammoniak door het water wordt
opgenomen. Tenslotte blijft alleen de
kwa vel waterstot en nog een paar ver
bindingen over. Om deze uit het gas
te verwijderen maakt men gebruik van
zuiverkisten. Dit zijn gewone ijzeren
bakken, aan alle kanten gesloten.
Alleen 2 openingen waardoor het gas
vrouw Von Rittweg, op het vroegere
thema terugkomend, «dat is, dat de
mannen met geld altoos nog een grooten
bruidschat verlangen. Daardoor komt 't,
dat dochters uit onze beste huizen, wier
vaders hooge ambten bekleeden, bij het
onderwijs of zoo iets haar brood moeten
gaan verdienen.»
«Neen dan nog liever mevrouw
Lepsius, als alle betere kansen verkeken
zijn!» riep Ulla.
Een half uur later waren al de lichten
ontstoken, en de president trad in de
met bloemen versierde voorkamer, terwijl
zijne gemalin en dochter in de danszaal
hare gasten verwachtten.
Om denzelfden tijd had Richard Lepsius
zijn baltoilet voltooid. Hij behoefde nog
slechts even naar den spiegel te gaan,
om eene witte nagelbloem in zijn knoops
gat te steken. Vol spanning zag hij den
avond tegemoet; maar toch was zijne
stemming evenmin opgewekt als die van
den Novembernevel, die daar buiten
alles in duisternis en nattigheid wikkelde.
Bijna een jaar was er nu verstreken,
sedert de jonge man met een knagend
zelfverwijt, eu toch verplicht, in zijne
tegenwoordige sfeer van werkzaamheid
was teruggekeerd. Hij had Renate niet
vergeten en toen hij uit Neustadt bericht
had ontvaugen van hare moeders over
lijden en van Renate's vertrek, van de
vruchtelooze huiszoeking en van nog
binnen kan komen en uit kan gaan.
Bovendien bevindt zich binnen in de
kisten of bakken een vloertje van houten
latten, hetwelk dient om de zuiver-
massa te dragen. Als zuiveringsmassa
wordt tegenwoordig algemeen gebruik
gemaakt van ijzeraarde. De ouder-
wetsche manier van kalk te gebruiken,
raakt op den achtergrond.
Indien men ijzeraarde gebruikt
zooals die in den handel verkrijgbaar
is, zou men al heel spoedig last krijgen
van verstopping, daar dit materiaal
nog al vrij spoedig een bijna ondoor
dringbare koek vormt. Wat doet men
nu Men gaat de ijzeraarde vermengen
met zaagsel, waardoor men een losse
poreuse massa krijgt, juist voor ons
doel geschikt.
De laatste bewerking die het gas onder
gaat, geschiedt op de volgende manier
De zwavelwaterstof verbindt zich
met het ijzer van de massa tot zwavel
ij zer terwijl de waterstof zich met een
gedeelte zuurstof, hetwelk eveneens
in de' zuivermassa aanwezig is, verbindt
tot waterhet weinigje cyaan, dat zich
in het gas bevindt, vormt met de
ijzerdeeltjes cyaanyzer, hetwelk later
dient ter bereiding van het welbekende
Berlijnsche Blauw.
Nu is het gas gereed voor de afleve
ring, doch voor dat het de hoofdleiding
wordt ingestuurd, passeert het nog een
paar toestellen en wel
le. de fabrieksmeter of hoofdmeter,
welke aanwijst hoeveel kubieke meters
gas er gemaakt is
2e. de gashouder, de voorraadschuur
van de gasfabriek;
andere treurige dingen, toen werd weken
lang zijn hart als dichtgesnoerd, zoo vaak
hy aan de verlatene dacht.
Waar was Renate gebleven -- Zat
zij misschien in ellende, in nood
Dacht zij nog aan hem En hoe
Met iets anders nog dan enkel ver
achting Deze laatste vraag, die
knaagde aan zijnen trots, kwelde hem
't raakst. Daarom trachtte hij telkens,
maar vergeefs, haar van zich af te zetten.
Onder dezen innerlijken stryd was
het jaar voorbijgegaan. Richard was
ernstiger geworden en iu zichzelf gekeerd.
Hij zocht verstrooiing en verdooving in
zekere philosofische studiën, uit welke
hij voorschriften putte van zelfbehoud
als hoogsten plicht.
In dezen gedrukteu tijd viel het over
lijden van den vorigen president, der
rechtbank en het optreden van Von Ritt
weg in diens plaats. Hoezeer Lepsius
tot dusver ook ontoegankelijk was ge
bleven voor de bekoring van het vrouwelijke
geslacht, welks ideaal hij in Renate be
mind had, zoo had toch de capricieuse
schoonheid der alom gevierde Ulla von
Rittweg over zijne onverschilligheid ge
zegevierd. Haar hoogmoedige glimlach,
hare flikkerende nervositeit, hare nukkige
aanvalligheid of ongenaakbaarheid,
dit alles prikkelde en intrigeerde hem
buitengewoon. Hij tiachtte haar te na
deren, eerst slechts uit nieuwsgierigheid,
maar weldra als door eene fatale macht
