No. 77.
Vrijdag 1 Januari 1904.
19e Jaarar.
Nieuws- e ii Advertentieblad
voor Zeeuwse h -Vlaanderen.
F. OlELEMAA,
TERUGBLIK.
AXELSCHE
C01I14NT.
Dit Blad verschijnt eiken Dinsdag- en Vrijdagavond.
A li ONNEME N T S PR IJ
per 3 Maanden
50 centtranco per post 60 cent
voor België 70 cent. Afzonderl. numm. 5 ct.
DRUKKER - UITGEVER
AXEL.
Advertentiën van 1 tot 1 regels 25 cent
voor eiken regel meer 5 cent. Groote letters worden
naar plaatsruimte berekend. Plaatsing 3/2 maal
Advertentiën worden franco ingewacht, uiterlijk
tot Dinsdag- en Vrijdagnamiddag TWEE uren.
In plaats van ons te verdiepen in wijs-
geerige bespiegelingen, waartoe de wisse
ling des jaars zoo licht aanleiding geeft,
willen we liever aan de hand der geschie
denis hier in 't kort releveeren wat het
oude jaar ons gaf. Daarbij ligt het niet
op onzen weg een opsomming te geven
van allerlei kleinigheden, daarvoor is onze
ruimte te beperkt en we liepen tevens
gevaar al te veel van het geduld onzer
lezers te vergen. Alleen het voornaamste
willen we aanstippen
En dan moet het eerste, wat hier in
dit overzicht een plaats vinde, een eere-
saluut zijn, een hoffelijke, eerbiedige groet
aan den man, die door zijn energie, zijn
groote bekwaamheid en zijn taaie vol
harding een einde maakte aan den strijd,
die reeds meer dan dertig jaren een
zwarte bladzijde innam in elke geschie
denis van Nederland.
Ons vaderland en Indië hebben, het
voorbeeld der Koningin volgend den luite
nant generaal Van Heutsz hulde gebracht
en de Gouverneur-Generaal sloeg de juiste
snaren aan, toen hjj ic zjjn schitterende
redevoering op 31 Augustus, bij het over
handigen van het Grootkruis der Militaire
Willemsorde aan Generaal Van Heutsz.
uitsprak wat elk Nederlander gevoelen
moet.
Panglima Polem en de Pretendent
Sultan gevangen genomen, de hoofden
van het verzet onschadelijk gemaakt en
de tegenstand der Atjehers gebroken. We
gelooven wel, date zulks na een strijd van
dertig jaren wel een blijde mare mag
genoemd worden
Want al werd die blijde mare nog dien
zelfden dag vergald door het oerichu, dat
een patrouille der onzen in hinderlaag
gevallen en de kapitein Van der Hoeven
gesneuveld was, toch kon dit treurige
leit niet het gevoel wegnemen, dat 1903
door den moed en het beleid van Generaal
Van Heutsz ons gebracht had, het breken
van bet verzet in Atjeh. wat het einde
van den langen strijd, het begin der
pacificatie beteekent
Maar waar wij juichen kunnen over
l i dit begin der pacificatie in Indië, daar
moeten wij er hier op wijzen, dat in ons
vaderland de strijd tusschen werkgevers
en werknemers, tusschen kapitaal en
arbeid, feller dan ooit gestreden is en dat
er bij ons wei van eon overwinning, maar
'niet van een pacificatie kan gesproken
worden.
In dit opzicht is het jaar dat achter
ons ligt zeer merkwaardig geweest. Voor
het eerst toch heeft de arbeidersorgani
satie, die zich nu hier, dan daar, door
gedeeltelijke werkstakingen deed gelden
ge, oogd een algemeene werkstakin- 4-
3te
doen ontstaan. Een staking van de dok
en veemarbeiders werd de oorzaakhet
solidariteitsbeginsel dat aan werklieden
in andere takken van bedrijf verbood het
werk te doen, door de stakers niet ver
richt. bracht eensklaps een ontzettende
uitbreiding der staking te weeg. Toen
toch door weiklieden der Hollandsche
IJzeren Spoorweg-Maatschappij wagons
gelost moesten worden voor de veeman
bestemd, werd dit geweigerd het ontslag
der weigeraars bracht nieuwe weigering
van anderen voort, en op den 31 en Ja
nuari was Amsterdam plotseling geboycot
door ,het spoorwegpersoneel. Geen trein
vertrok, geen trein kwam aan. De hoofd
stad, de hartader van het land was van
elke gemeenschap met de buitenwereld
afgesneden Spoedig breidde de staking
zich uit tot Haarlem. Rotterdam en Den
Haag. Zoo plotseling was de staking
gekomen, dat- iedereen de handen ver
keerd stonden. Het bestuur der Hol
landsche Spoorweg-Maatschappij, inziende
dat de toestand onhoudbaar was. had een
onderhoud met den Minister van Water
staat en kondigde op 1 Februari reeds
aan, dat goederen voor de veemen be
stemd. niet behoefden gelost te worden.
Het „besmette" goed. zooals de stakers
het noemden, zou blijven staan totdat
de veemdirecties met hunne arbeiders tot
een vergelijk waren gekomen
Diep was de indruk, dien deze plotse
linge staking had teweeggebracht. De
organisatie van het spoorwegpersoneel
bleek een macht te zijn waarmede men
rekening moest houden. Hat was, naar
men in Regeeringskiingen meende, on
houdbaar dat zulk een organisatie op een
woord van de leiders, in staat zou zijn
het geheele verkeer van het land te
stremmen.
Veel werd er gesproken over de oor
zaken van 4ezen toestand en het bleek,
dit er bij de Spoorwegmaatschappijen
reden van ontevredenheid waren die er
toe hadden medegaweikt om de staking
van het spoorwegpersoneel zoo plotseling
en zoo algemeen te maken.
Maar algemeen was tevens de over
tuiging dat er dringend maatregelen noo-
dig waren om een herhaling van dergelijke
gebeurtenissen te voorkomen. De Regee
ring riep tegen 10 Februari twee lichtingen
van de infanterie en de genietroepen
onder de wapens En tevens werd een
complex van wetsvoorstellen in gereed
heid gebracht, die op 25 Februari bij de
Kamers worden ingediend bij monde van
den minister president Dr. Kuyper. Daarin
werd voorgesteldDe oprichting eener
militaire spoorweg-brigade het ins'ellen
eener enquête naar de toestanden bij het
spoorwegwezen en naar de rechtspositie
en de dienstvoorwaarden van het perso
neeleu een wijziging van het Wetboek
van Strafrecht, waarbij het stiken voor
het spoorweg personeel strafbaar werd
gesteld.
Het is duidelijk dat zulke voorstellen
evenveel afkeuring ondervonden aan de
eene zijde, als toejuiching aan de andere,
Een geweldige beweging ontstond tegen
de aanneming dezer voorstellen door de
Kamers onder de arbeiders, en in een
vergadering van de hoofdbesturen der
Nederlandsche Vakbonden, de vrije Sofia-
listen en do Soc. Dem Arbeiderspartij
werd besloten een Comité van Verweer
in te stellen, dat een krachtige agititie
voeren zou ter handhiving van de vrijheid
der arbeiders
Lmgztmerh.nd werd de overtuiging
verkregen, door de besprekingen in de
pers zoowel als door het afdeulingsversl ig
der Kamers, dit de drie wetsontwerpen
der Regeering, zij het ook eenigszins ge
wijzigd. wel zouden worden aangenomen.
Eri tegelijk kwam in arbeiderskringen het
denkbeeld op van een algemeene staking,
een denkbeeld, dat zelfs door een der
leiderde oraanen van de arbeiderspartij
als een „gevaarlijk avontuur" werd af
geraden
De voorbereiding van de openbare be
handeling der Regeeringsvoorstellen werd
op de gewone wijze en uiterlijk kalm
voortgezet. De Regeering had in de Me
morie van Antwoord enkele wijzigingen
gebracht in hiar voorstellen, die als even
zoovele verzachtingen aan te merken zijn
Den 2en April waren de openbare beraad-
shgingen begonnen en in den avond van
5 April werd een nieuwe algemeene werk
staking van het spoorwegpersoneel over
het heele land geprochmeerd, Ditmial
lud de Regeering echter haar maatregelen
kunnen nemen. De stations en de lijnen
werden door militaire afdeelingen bezet.
De verschillende bonden en vereenLingen
van goedgezinde spoorweg werklieden
waren in den morgen van 6 April op hun
post en het merkwaardig verschijnsel
deed zich thans voor, dat op 6 April het
spoorwegverkeer niet stilstond, en dit
het internationale verkeer, zjj het ook
met eenige vertraging, geregeld kon
worden voortgezet. Was in Amsterdam
het aantal stakers vrij groot, buiten de
hoofdstid bleef een groot deel van het
personeel aan het werk,
M iand ig 6 April had een buitengewone
zittiug van den ministerraad plaats en in
den midd ig van dien dag werd een con
ferentie gehouden tusschen den minister
president en de voorzitters der beide
kamers. Dinsdag 7 April vertrok de
Koningin van Apeldoorn naar 's Graven-
hage
De beh mdeling der wetsontwerpen in
de Tweede Kamer werd voortgezet, De
minister van justitie zig in hetgeen nu
gebeurd was een bewijs van de noodza
kelijkheid der voorgestelde wetten, wat
door de socialistische sprekers werd be
streden.
Toen het bleek dat de spoorwegstaking
niet het verwachte resultaat opleverde,
begon het Comité van Verweer voor
andere bedrijven eveneens de werkstaking
te procl imeeren en wel het eerst voor
de b .kkers- Maar deze staking vond nog
minder instemming dan die der spoor
weg-arbeiders
De werkgevers op scheepvaartgebied
besloten op 8 April een uitsluiting te
procl imeeren, w lardoor het aantal werke-
loozen met eenige duizenden werd ver
meerderd de Nederlandsche fabriek ven
werktuigen en spoorwegmaterieel volgde
dit voorbeeld.
Het Comité van Verweer kondigde op
8 April de algemeene werkstaking voor
alle aangesloten vakbonden af. Doch deze
ifkondiging hid met het ve> wachtegevolg.
Slechts een klein gedeelte v.n de aan
gesloten ve eenigingen st lakten, En
bovendien begon in de bedrijven waarin
gestuikt werd, vooral in het spoorweg
bedrijf, het weik weder opgenomen te
wo; den. Wel legde in Amsteidim in
enkele gemeente-bedrijven een deel der
arbeiders het werk nedet, en kon in de
gasfabrieken slechts met een beperkt
personeel worden gewerkt maar over
het geheel ondervond de burgerij slechts
weinig hinder van de algemeene staking.
Den 9 April werden de drie Regee-
ringsontwerpen in de Tweede Kamer met
groote mee'de'heid aangenomen; den 11
April geschiedde dat eenstemmig en bijna
zonder debat ook in de Eerste Kamer.
En denzelfden avond stonden zij in het
Staatsblad, bekrachtigd door de Koningin
Maar voor het zoover was, had het
Comité van Verweer de staking opge
heven. In den nacht van 9 op 10 April
weid dit besluit bekend gemaakt tot
groote verbittering van de stakers, die
zelfs het comité beschuldigden hen te
hebben verraden
De gevolgen dezer staking deden zich
nog lang gevoelen. Wat de organisaties
na de Januari-staking hadden gewonnen,
werd verloren na de April-staking. Da
directies der transport-maatschappijen hie
ven de uitsluiting eerst op, nadat zij een
geheel nieuw arbaids-contract hadden ont
worpen. De spoorweg-maatschappijen en
vele groote industrieelen weigerden de
aanleggers der staking weder in dienst
te nemen. En toen in September eenige
arbeidsters in de fabriek van de firma
Spanjaard te Borne een goed gemotiveerd
verzoek tot de directie richtten, werd dit
beantwoord met een weigering en met
het stopzetten van de fabriek, een maat
regel, die in het geheele land groote ver
ontwaardiging verwekte, en die dan ook
spoedig werd ingetrokken.
Een klein naspel van de stakings-ge;
schiedenis kwam nog in September bij
de behandeling van het Adres van Ant
woord op de Troonrede in de Tweede
Kamer voor. In de Troonrede werd de
staking een misdadig opzet* genoemd,
wat aanleiding gaf tot een heftig debat
tusschen den minister-piesideot en den
heer Troelstra, over het begrip dat aan
deze woorden ten gróndslag lag.
Hat Parlement heeft in dit jaar het
verlies te betreuren gehad van den afge
vaardigde Dr. Schaapman, dan dichter,
schrijver en redenaar, die te Rome over
leed het ministerie verloor door den dood
den minister van koloniën Jhr. van Asch
van Wijck en den minister van marine,
sshout-bjj-nacht Kruijs. En een enkel
woord van herinnering moeten wij bren
gen aan Nicolaas Beets, den grooten Hil
debrand, die te Utrecht overleden is.
Ook mogen wij_ niet onvermeld laten het
verlies dat het Gadeputeeid College onzer
provincie heeft getroffen door het overig-
den van den heer L. J. M. van Waes-
berghe Janssens.
Ziedaar 'oogeveer het voornaamste her
inoerd, Wat 1903 over ons land heelt
gebracht en meer het algemeen belang
raakt. Omtrent veel zaken zou nog heel
wat te zeggen zijn, doch zulks zou ons
te ver voeren. Sluiten wij dus met den
wenscb. dat bet -jaar 1904 voor ons vader
land in 't algemeen en voor onze streek
in 't bijzonder een jaar moge zijn van
rij keu zegeu en ongekenden voorspoed.
