Iliuneiilaiid.
Landbouw.
zeer belemmerd. Eerst nadat een hulp-
trein was aangekomen, kon het bevrijden
der gewonden uit de puinhopen met kracht
worden aangevat. Toen bleek dat meer
dan 60 personen gekwetst waren, waarvan
12 levensgevaarlijk. Onder laatstgenoem
den bevond zicb kolonel Bona. Nadat
de gewonden bevrijd en vervoerd waren,
kwam men tot de droevige ontdekking
dat 15 soldaten, benevens de machinist
en de stoker van den militairen trein, om
't leven waren gekomen, De oorzaak
van het ongeluk schijnt te moeten worden
gezocht in vertraging van den militairen
trein, die te laat uit Udine was vertrok
ken, terwijl de goederentrein het spoor
vrij waande.
Wetsontwerp betreffende loterijen.
Bij de Tweede Kamer is ingediend een
wetsontwerp, houdende wettelijke bepa
lingen betreffende loterijen. Bij het ont
werpen van de in dit ontwerp aangegeven
regeling heeft de Regeering zich laten
leiden door de overweging dat, terwijl
niet het aanleggen van en nog- minder
het deelnemen in elke loterij reeds op
zichzelf als onzedelijk mag worden ge
brandmerkt, de speelhartstocht als zoo
danig en nog veel meer de exploitatie
daarvan, ook van overheidswege strenge
veroordeeling verdienen. Daarom wordt
met onvoorwaardelijk elke loterij verbo
den en evenmin strafbedreigend opgetre
den tegen den deelnemer in een verboden
loterij. De ontworpen regeling keert zich
alleen tegen hen die uit particulier winst
bejag gelegenheid verschaffen tot het deel
nemen in loterijen. Niet tegen den spe
ler in de loterij is het ontwerp gericht
maar tegen de loterijen zelf en tegen hen
die de speelzucht ten eigen bate exploi-
teeren.
Drieërlei vleit de regeering zich hier
mede te bereiken bescherming van het
individu tegen bedrog en misleiding bij
loterijen tegen baatzuchtige, schoon niet
met bedrog of misleiding gepaard gaande,
exploitatie van zijn speellusttempering
van dien speellust zelf bij het individu.
Artikel 1 noemt in het algemeen de
kenmerken, waardoor eene onderneming
in den zin der wet loterij* wordt De
deelneming moet ten doel hebben mede
te dingen naar prijzen of premiën. In
den zin der wet van 1814 viel onder
loterij, waarvoor toestemming was ver-
eischt, niet het houden van verlotingen
waarin de deelneming zoogenaamd gratis
wordt verstrekt, dus zonder een zeker
bedrag als inleg te vorderen, zooals door
winkeliers meermalen ten Dehoeve hunner
klanten pleegt te worden gedaan. Laatst
vermelde, meer en meer insluipende ge
bruiken behooren intusschen niet tot de
minst verderfelijke Eveneens werden
door de vroegere definitie buitengesloten
van het begrip >loterij« al die onderne
mingen waarbij het vaststaat dat het
geheele bedrag tot den inlegger zal terug-
keeren, waarbij echter het ontbreken van
de kans op verlies slechts schijnbaar is
en integendeel het gemis van da rechten
van het ingelegd bedrag gedurende even
zoovele jaren zeker.
Met de aangenomen te enge opvatting
van het begrip loterij* kan derhalve,
waar het te doen is om het publiek te
beschermen tegen de exploitatie van zijn
speel- en winzucht, bezwaarlijk worden
volstaan.
Vandaar de voorgestelde definitie waar
bij het onverschillig is op welke wijze
medegedongen wordt naar prijzen of pre
miën, mits de toewijzing geschiede door
het lot of door eenig andere kansbepa
ling waarop de deelnemers geen invloed
uitoefenen. De hier voorgestelde definitie
maakt het onnoodig bepaalde soorten
van loterijen met name te verbieden.
Doch de nu aangenomen definitie zou
weer te veel omvatten indien niet uit
drukkelijk enkele uitzonderingen worden
gemaaktvoor sommige soorten van
levensverzekering (mits geen vermomde
loterijen), rentegevende premieleeningen
en zoodanige andere premieleeningen,
welker aandeeleu worden afgelost met
een hooger bedrag dan bij de deelneming
daarvoor werd betaald.
Artikel 2 behelst een verbod van aan
leg en houden, en van exploitatie eener
loterij. Ouder 'aanleggen* is te verstaan
het inrichten der loterijhet houden*
is het verrichten of doen verrichten van
de betrekking of het aanwijzen door andere
middelen van de gewonnen prijzen of
premies. Het »exploiteeren* bestaat in
het verkoopen enz. van aandeelen en het
op eenige andere wijze openstellen van
de deelnemingen in ioterij.
Volgens den aanhef van art 3 zal de
Minister van Justitie de Kroon voorlich
ten omtrent het verleenen van toestem
ming voor sommige niet absoluut ver
boden loterijen nl. voor soortgelijke als
bli de wet van 1814 ten behoeve van
„corporatiën" voorwaardelijk waren toe
gelaten. Een uitzondering voor onder-
handsche loterijen van slachtvee, meu
bilaire goederen, boeken, liefhebberijen,
zijden en andere stoffen, kleederen of
dergelijke objecten als in de wet van
1814 voorkwam, is in het ontwerp niet
opgenomen
Kleine loterijen, d. w z die waarin de
gezamenlijke prijzen geen grootere waarde
hebben dan van 100 met uitsluiting
van die van geld of geldswaardig papier
worden bij art. 4 afhankelijk gesteld van
de toestemming van B. en W.. mits
die loterijen strekken tot een liefdadig
doel of tot bevordering van wetenschap,
kunst of' andere algemeene belangen.
Voorts geeft art 5 gelegenheid om,
ook al levert de aard der loterij of de
persoonlijkheid van den verzoeker geen
termen om de toestemming te weigeren
toch nog bijzondere waarborgen te stellen
tegen verkeerde inrichting of exploitatie
en tot verzekering van een strikt eerlijke
trekking. Overtreding van de verbods
bepalingen of de voorwaarden waaronder
vergunning is verleend wordt strafbaar
gesteld met geldboete tot een maximum
van 1500 met de mogelijkheid van ver
beurdverklaring van de aandeelen, prijzen,
en gelden uit den verkoop der ioten.
Gaat het werkzaam zijn voor een ver
boden loterij gepaard met of bestaat het
in opzettelijke misleiding van het publiek
dan worden die feiten als misdrijf be
schouwd en gestraft met gevangenisstraf
van hoogstens 1 jaar of geldboete van
hoogstens 1500.
Dit ontwerp is natuurlijk niet toepasse
lijk op de Nederlandsche Staatsloterij,
waaromtrent een afzonderlijk ontwerp
reeds is ingediend, zoomede niet op
premieleeningen, vallende onder het be
grip loterij in den zin van dit ontwerp,
op het tijdstip van de inwerkingtreding
dezer wet reeds aangelegd.
Zaterdag sprak alhier in het hotel »Het
Gulden Vlies* de he6r Vorsterman van
Oyen voor een niet talrijk publiek over
de oprichting van een coöperatieve super
phosphaatfabriek.
In de eerste plaats deelde de spreker
mede, hoe men op het denkbeeld gekomen
was, zoodanige fabriek in het leven te
roepen Bij eene aanbesteding te Wol
phaartsdijk had één der leden van Land
bouw en Veeteelt te kennen gegeven
dat hij zijne opgave niet gestand zoude
doen, indien de inschrijving ver liep boven
2,50 per baal. omdat die prijs de ge
middelde prijs was, waarvoor men het
superphosphaat in andere landen kon be
komen Bij de aanbesteding was slechts
één inschrijver; deze schreef in voor
2,695. De levering werd niet gegund
Daarop bood de heer Van Arenthalsaau
dezelfde hoeveelheid van jlezelfde qualiteit
te leveren tegen 2 52. Dit werd aange
nomen en de kunstmest werd geleverd.
Hij voldeed aan de voorwaarden van A2
en A1 van het Goesche formulier. Wat
bleek nu bij nader onderzoek De fabri
kanten in Nederland, alle vijf en die in
België 8 van de 10, hebben zich verbon
den tot tweeërlei -. lc. het superphosphaat
niet meer te leveren beneden een door
hen vastgestelden prijs, waarvoor het met
bohoorlijke winst nog geleverd kan wor
den 20. het land in rayons te verdeelen,
waar ieder fabrikant kan leveren en geen
concurrentie heeft te vreezen van één
van de leden van 't verbond. Spreker
lichtte dit nog met eenige voorbeelden
toe Tengevolge van deze wetenschap,
kwam de heer Van der Slikke secreta
ris van Landbouw en Veeteelt op het
denkbeeld een superphosphaatfabriek te
bouwen, die in de behoeften van Zeeland
ongeveer zoude kunnen voorziende
leden van L en V. konden zich met dit
denkbeeld vereenigen, zij richtten zich
tot verschillende vereenigingen in Zeeland,
die gemeenschappelijk kunstmest en voe
dermiddelen aankoopen, deze zonden af
gevaardigden naar eene vergadering, die
te Goes gehouden werd onder leiding van
den heer C. Zuydweg en ddar werd een
commissie van voorbereiding benoemd.
Er werden een tweetal deskundigen
gehoord, bereid om de noodige inlichtin-
tingen aangaande inrichting en kosten
van zoo'n fabriek te geven, terwijl de
hoofdbepalingen werden ontworpen van
de statuten.
In een vergadering te Vlissingen wer
den nogmaals twee deskundigen gehoord
en de voorloopige statuten vastgesteld.
Het resultaat van de vergaderingen was,
dat de commissie tot de conclusie kwam,
dat voor de stichting der fabriek met
aankoop van terrein pl. m. 50,000 en
voor bedrijfskapitaal eene gelijke som
noodig zoude zijn De vier deskundigen,
hoewel in détails van kosten uiteenloo
pend, kwamen hierin overeen, dat voor
genoemde sommen de fabriek gesticht
en in werking kon worden gebracht, en
dat bij tegenwoordige prijzen van de phos-
phaten. met- bijberekening van 10 pCt,
afschrijving op de machines, 5 pCt. op
de gebouwen en 4 pCt rente van het
kapitaal, het superphosphaat aan de aan
deelhouders met winst voor 2,40 kan
geleverd worden, vrachtvrij vóór den
wal of aan het station.
Hoe nu aan het verlangde kapitaal te
geraken
Besloten werd zoo mogelijk 10000 aan
deelen van 10 te plaatsen en aan elk
aandeel de verplichting te verbinden 1000
K.G. kunstmest te nemen, 't zij super
phosphaat, 't zij ammoniak-superphos-
phaat, beide, of één van beide.
Dat besluit steunde op deze berekening.
Blijkens den Zeeuwschen Landbouw
almanak wordt in Zeeland door een der
tigtal vereenigingen gebruikt 10 millioen
K.G. superphosphaat. De fabriek dient
dus een capaciteit te hebben om 12 mil
lioen K G. superphosphaat te fabriceeren.
De 10 millioen woiden gebruikt voor de
eerste behoefte, mocht men daarna nog
meer superphosphaat noodig hebben, dan
wordt in die behoefte voorzien door de
overblijvende 2 millioen. BUjkt daarna,
dat de behoeften aanzienlijk toenemen,
dan wordt de fabriek vergrootdaarom
wordt bij tijds een terrein aangekocht,
dat elke denkbare vergrooting zal toe
laten. De plaats van stichting zal later wor
den bepaald Eerst de beer 100,000),
eer men de huid verkoopt
Het lidmaatschap is persoonlijk Ver-
eenigingeu met rechtspersoonlijkheid kun
nen als één persoon toetreden.
Kan een lid door omstandigheden het
hem toekomende quantum niet gebruiken
dan kan het bestuur hem voor één jaar
geheel of gedeeltelijk van zijn verplich
tingen ontheffen.
Aandeelen mogen niet van eigenaar
veranderen zonder toestemming van het
bestuur.
De erfgenamen van een overleden lid
kunnen zijne aandeeien onder elkaar ver
deelen verkiezen zij dat niet te doen,
dan hebben zij zes maanden tijd om ze
van de hand te doen, kunnen zij ze in
dien tijd niet overdoen, dan neemt het
bestuur ze over tegen tweederde van de
waarde
Elk lid aat door uitscheiding van be
drijf, of door vermindering van pacht
landen of door verkoop van gronden
niet meer in staat is dezelfde hoeveel
heid kunstmest te gebruiken, kan de over
tollige aandeelen overdoen aan de fabriek
tegen de volle waarde.
Wanneer de fabriek meer aandeelen
heeft overgenomen dan 100 die bekend
zijn onder den naam van „aandeelen van
alle leden*, dan moeten deze door de
leden worden overgenomen.
De levering geschiedt overeenkomstig
de voorwaarden, te Goes vastgesteld op
6 Aug. 1902, en uitsluitend in Zeeland.
De betaling heeft plaats acht dagen
ca de ontvangst der analyse.
Het bestuur zal bestaan uit 11 leden,
van wie 5 een dagelijksch bestuur vor
men zjj worden voor 3 jaar uit en door
de leden gekozen op de algemeene ver-
gadeiing en benoemen uit hun midden
een voorzitter, een vice voorzitter en een
secretaris.
De directeur, die, behalve met de ad
ministratie, belast is met bet algemeen
toezicht, en de onder-directeur aan wien
de fabricatie wordt opgedragen, worden
door de algemeene vergadering benoemd
en ontslagen. Zij krijgen naast een vas
te jaarwedde een veranderlijke toelage;
afhangende van de uitgebreidheid der
werkzaamheden.
Het dageljjksch bestuur kan de kosten,
die het eventueel moet betalen wegens
veroordeeling uithoofde van nietvoldoening
aan de voorschriften dör wet op de coöpe
ratieve vereenigingen niet verhalen op de
leden.
Er zijn voorbeelden van coöperatieve
boteriabrieken, en cichoreifabriekeu, en
suikerfabrieken, die den deelnemers wel
eens haarpijn hebben bezorgd.
Dit gevaar hangt hun bij deelneming
aan deze fabriek niet boven het hoofd.
Een ondenkbaar geval is het volgende
Iemand heeft 20 aandeelen. De zaak
wordt geliquideerd. De fabriek brengt
niets op, hoegenaamd niets.
Welnu, dan verliest die man 200. -
Een onaangename dag, waarop men klak
keloos 200 armer is, maar dan toch
een verlies, waarvan een deelnemer, die
20.000 K.G. gebruikt, niet dood zal gaan.
Maar die ongunstige gevallen zijn bij
deze coöperatie niet denkbaar, omdat men
bij de oprichting van de fabriek zeker is
van het debiet niet alleen, maar zeker
van het debiet tegen contant geld.
Richt men eene speculatieve coöpera
tieve fabriek op, dan moet men afwachten
of men verkoopen zal. Hier is men van
den verkoop zeker.
Een tweede ziekte, waaraan coöpera
tieve fabrieken we! eens sterven, is een
lichtvaardig begin. Men begint met minder
kapitaal dan men dadelijk noodig heeft.
Dat geeft aanleiding tot leeningen, waar
door het vertrouwen wordt geschokt. Hier
wordt begonnen met een kapitaal, dat
verdere leeningeu geheel uitsluit.
Een derde bezwaar tegen coöperatieve
fabrieken bestaat in de groote jaarwedden
van directeur en verder hoofdpersoneel.
Ook dat is hier niet geldend, omdat
men zal beginnen met betrekkelijk kleine
jaarwedden en de vergrooting daarvan
zal laten afhaDgen van den ijver en de
nauwgezetheid van den ambtenaar.
Wij hebben dus inderdaad naast alle
kansen van slagen, geen enkele kans
van schipbreuk lijden.
Noodig is de fabriek om baas te blijven
op de markt. Een trust woidt daardoor
onmogelijk. Al leveren vtij bet super
phosphaat slechts 15 cent per baal minder
dan de fabrieken, dan zijn de rentegevende
aandeelen in 7 jaar reeds afbetaald.
Op sommige plaatsen in Zeeland
doen zicb ziekteverschijnselen in de sui
kerbieten voor. Een der landbouwonder-
wijzers zond eenige zieke planten naar
het laboratorium voor plantenziekten te
Amsterdam Willie Commelin Scholten en
het antwoord op de vraag, met welk
ziekteverschijnsel men hier te doen had,
luidde als voigt
»Uw bieten zjjn aangetast door een
zwam, die den groei van de biet belem
mert en door bet dood maken van de
zij worteltjes de plant verhindert voedsel
uit den bodem te nemen. Daardoor ster
ven de bladeren af en rotten zij weg.
De zwam is waarschijnlijk een Tusarium-
soort. Aanbeveling verdient het in de
eerstvolgende jaren geen bieten te ver
bouwen op het besmette land, terwijl
