BE VERLEIDING.
No. 27.
Woensdag 8 Juli 1903.
19e Jaarg.
M i e u w s- en Advertentieblad
J voor Zeeuwsch -Vlaanderen.
F. DIELEMAft,
AXEL.
De Aardappelziekte.
FEUILLETON.
AXELSCIIE
COURANT.
Dit Blad verschijnt eiken Dinsdag- en Vrijdagavond.
ABONNEMENTSPRIJS:
per 3 Maanden
50 centfranco per post 60 cent
voor België 70 cent. Afzonderl. numm. 5 ct.
DRUKKER - UITGEVER
Advertentiën van 1 tot 4 regels 25 oent
voor eiken regel meer 5 cent. Groote letters worden
naar plaatsruimte berekend. Plaatsing 3/2 maal
Advertentiën worden franco ingewacht, uiterljjk
tot Dinsdag- en Vrijdagnamiddag TWEE uren.
Deze zoo terecht gevreesde ziekte
trad in het jaar 1845 voor het eerst met
buitengewone hevigheid op. Wel was
zij ook reeds vroeger waargenomen, maar
niemand vermoedde toen. dat deze ziek
te zulke verwoestingen zoude aanrichten
en zooveel armoede zoude in 't leven
roepen. Men vond het wel vreemd dat
het loof hier en daar. soms plotseling,
zwart werd en dat eenige knollen door
diep indringende bruine plekken onbruik
baar waren maar veel gewicht hechtte
men aan dit verschijnsel niet. Trouwens
van plantenziekten wist men in dien tijd
nog bitter weinig en - laten we he*>
maar bekennen ook tegenwoordig weet
men er lang nog niet alles van noezeer het
ook waar is dat zoo menig natuuronder
zoeker zich op dit gebied verdienstelijk
maakte. Veel plantenziekten moeten nog
nauwkeuriger bestudeerd worden eerst
wanneer men het verloop der ziekte goed
kent, heeft men de meeste kans een
middel er tegen te vinden. Toch is het
ook wel voorgekomen - bij menschen-
ziekten trouwens ook wel - - dat een ge
neesmiddel werd gevonden door iemand
die noch van den aard der ziekte, noch
van de samenstelling van zijn medicijn
iets af wist. Dit zijn echter uitsonde
ringen en daarom past het ons niet laag
neder te zien op het zoo pijnlijk nauw
keurig onderzoek der plantenziekten, als
dit onderzoek ons niet voetstoots een
middel tot genezing aan de hand kan
doen. Natuurlijk, daarom is het ten slotte
67)
XXV.
't Was niet alleen op de leerlingen van
Helena dat mee 't gemunt kad het was
ook op haar zelve.
Dp den Donderdag na de opening dei
scholen, was een groep leerlingen der
Zusters voor Heiena's school tromen spelen
zij waren ongeveer een twintigtal zonder
iemand die toezicht op haar hield.
Aanvankelijk speelden zij luidruchtig,
been en weêrioopende, vervolgens had, te
midden der verwarde kreeteu als die uit
een volière van krijschende vogels zouden
komen, een naam Heiena's oor getroffen,
de naam Conrtomer. Maar 'twas ondui
delijk geweest, zoodat zjj geloofde zich
bedrogen te hebben. Het was iD haar
geest dat zjj dien naam had, niet in haar
ooren. Maar weldra kon zij zich niets
meer verbeelden, een zilverachtige stem
riep„Courtomer vader en zoon Niet
alleen noorde Helen* dien kreet, m.»ar
zjj zag ook bet meisje dat hem uitgilde,
het boold naar haar venster opgeheven,
het gezichtje hoog ïood, den mond wijd
open. Siellig begreep dit «ind noen wat zij
zeide, nocu wat zij deed zij gehoorzaamde
eon bevel, dat haar gegeven was. Hoe
te doen, maar soms eerst na tallooze
proefnemingen gelukte het hem. dat mid
del te vinden en niet altijd is zulk een
middel geschikt om in 't groot gebruikt
te worden. Maar keeren we tot de aard
appelziekte terug. Zooals we zeiden,
in het jaar 1845 werden plotseling ge-
heele velden ziek en brachten bijna niets
op. dan »kwade* aardappelen. Vooral
in Ierland was de armoede op het platte
land daardoor ontzettend Maar ook in
andere streken ondervond men de vree
selijke gevolgen van deze plaag En sedert
heeft nu eens hier dan weer daar deze
ziekte hare verwoestingen aangericht.
Bitter is dikwijls voor den arme het lot
geweest, als hij zijn voorraad aardappe
len tot op de helft ol zelfs nog veel
minder zag slinken.
Niet alleen echter voor den werkman
maar ook voor den verbouwer van aard
appelen was deze ziekte meermalen een
ware ramp We weten allen wel. dat
op zware gronden de ziekte gewoonlijk
zwaarder optreedt dan op lichtere gronden.
Ook zal niemand ontkennen, dat in voch
tige zomers de aardappels meer worden
aangetast, dan in droge zomers. Verder
zijn Diet alle soorten even vatbaar voor
de ziektein den regel zijn de aardap
pels met een fijne schil het spoedigst
aangetast. Witte aardappelen lijden er
gewoonlijk meer aan dan roode Schrij
ver de/,es heeft het in vroegere jaren
wel gezien, dat de witte »wo)kammer«
bijna niets dan zieke knollen opleverde,
terwijl de »Franscne roode* bijna niet
waren aangetast, 't Is volstrekt niet zoo
maar uit te maken, hoe dit komt, maar
een feit is het.
durfde men tot zulke middelen tegen haar
overgaan 1 Durfde men zich van kinderen
bedienen Dat men geen medelijden met
haar had, begreep zy, maar was het moge
lijk dat men geen medelijden met die
meisjes had
Weldra was het niet meer een afzonder
lijke kreet die haar oor beieikte het was
een koor, op de wijs van een lofzang
gingen de meisjes, die zich bijeengeschaard
hadden processiesgewija voorbij de school
alle gezamenlijk zingende»Courtomer
vader, Courtomer zoon, Courtomer vader
en zoon maar daar het de meisjes vei-
veelde altijd op dezelfde wijs te zingen,
veranderden zij die en herhaaldenCour-
lomer vader en zoon 1 als een psalmgezang.
En door haar venster zag Helena Je
bewoners van het marktplein, d.e aau bun
deuren waren gekomen, gekscbeerend dien
rondgang beschouwen, zonder dat er een
op de gedachte kwam, zelfs niet Filette
die een billardqueu in de hand, voor zijn
herberg stond, den troep te doen zwijgen.
Da eerste ged,»chte van Helena was
zich by den maire te gaan beklagen, maar
na eenig overleg deed zij zulks niet en
wilde wachten't zou misschien niet
meer üeinaald worden.
Zij had aile avonden van zeven tot
negen uren een school voor oudere meisjes
geopendhoewel zij voor het oprichten
dezer school dezelfde bezwaren als vooi
die der kleinere meisjes ontmoette, bad
zjj toch een twaaillal luei lingen verkregen,
En wat is nu de oorzaak van deze
ziekte
Oorzaak van deze ziekte is een zeer
klein plantje, dat behoort tot een reeks
van planten, die men zwammen noemt,
't Is hier de plaats niet, om uitvoerig
uit een te zetten wat zwammen eigenlijk
izijn Maar iets willen we er toch wel
van zeggen.
Allen weten we wel, dat de meeste plan
ten bloeien en dat uit de bloem een vrucht
ontstaat In zoo'a vrucht zitten één of meer
zaden, die dienen om de plant in stand te
houden. Maar er zijn ook planten, die nooit
bloeien en dus ook geen vruchten of zaad
voortbrengen. Toch blyven deze planten
bestaan. Wie heeft b. v wel eens wat
men hier noemt, kattestaart zien bloeien
En wie zag wel eens bloemen aan een
paddestoel Niemand Planten, die niet
bloeien en geen vrachten of zaden voort
brengen. planten zich voort door zeer
kleine lichaampjes, die men sporen noemt
Als men den „hoed" van een rijpen
paddestoel voorzichtig aantikt boven een
stuk wit papier, valt op dit papier een
bruin poederdat zijn sporen De kleine
zwam. die de aardappelziekte veroorzaakt,
plant zich ook door zulke kleine, bijna
onzichtbare lichaampjes voortzij behoort
dus niet tot de zaadpianten. maar tot de
sporeplanten.
Maar nog een ander belangrijk onder
scheid kuDnen we bij de planten opmar-
ken De meeste planten nemen hun
voedsel op uit den grond en uit de lucht.
Maar er zijn ook planten die dat niet doen
Zulke planten groeien dikwijls op andere
planten. Zij nemen niet de moeite om
voedsel uit den bodem op te nemen, zy
die, juist, omdat zij den moed gehad hadden
te komen, goede, ijverige en aandachtige
leerlingen waren, welke nieis anders ver
langden dan te leeren. Den dag na dat
rumoer tegen acht ureo 's avonds terwijl
het donker en regenachtig was en de leer
lingen een opstel schreven, 't welk Helena
dikteerde, werden plotseling de venster-
tuiteu aan de zijde van het marktveld
ingeworpen en de stukken glasscherven
waren in het midden der school gevallen.
A nvankelijk ontstelden alle aanwezigen,
doch spoedig had men begrepen wat er
gebeurd was; eenvoudig eenige steenwor
pen in de vensterruiten.
Nu kon Helena niet langer zwijgen er
bestond een misdrjjfingeworpen glas
ruiten. voorts waren de verschrikte leer
lingen, waaronder twee die lichte kwets
uren ontvangen hadden, zeer verbitterd.
Den volgenden morgen had de maire
een onderzoek mgesteld, dat natuurlyk
zich niet bij het steeneo-werpen bepaald
hadhjj had, in weerwil van Heiena's
afkeer, tot het rumoer moeten opklimmen
en hadden de nasporingen geenerlei resul
taat opgeleverd betreffende het steenen-
werpen, zulks was niet hetzelfde met bot
rumoer geweest.
Men bad degenen gezien die voor de
school waren komen zingen men had ze
schier allen herkend, en Filette die out
wapend was als bij lachte, bad weder zjjn
wapens opgenomen toen hij uitgelachen
had, en vooial na oeD vermaning te hebben
vinden hun maaltijd reeds gereed gemaakt
in de planten, waarop zy groeien. Zulke
planten nu die groeien op andere planten
ten koste van die andere planten, noemt
men woekerplanten Op klaver hebben we
b. v. wel eens van die lange bruinachtige
planten zien groeien, die van onder met
een dikke zuigwortel in de klaverpiant
zitten. Klaverbremraap heet zoo'n „uit
zuiger.* Ook het beruchte warkruid be
hoort tot die leelijke familie. Welnu,
dit zijn beide woekerplanten. En de zwam,
die de aardappelen ziek maakt, is geen
haar beter. Zy groeit ook op een andere
plant, omdat zij onmachtig is uit den
grond haar voedsel te halen. Maar zy
is daarbij nog feller in haar optreden. De
bremraap zuigt uit eu langzaam gaat de
klaverplaat dood de zwam op den aard
appel doodt in korten tijd het loof vol
komen en stelt zich met dat loof niet
tevreden, maar tast ook de knollen aan.
In Juni of Juli neemt men de ziekte ge
woonlijk het eerst waar. De bladeren
krijgen bruine plekken en verspreiden een
walgelijken geur, In korten tijd zijn
soms ai de bladeren geheel aangetast.
Blijft het weer vochtig, dan blijven de
zieke bladeren slap en zacht, maar komt
er droog weer, dan worden zij hard en
„rammelen* in den wind. Het plotseling
optreden der ziekte heeft wel eens aan
leiding gegeven tot de meening, dat zij
door kwade dampen in de lucht werd
veroorzaakt. Dit is echter niet waar.
Het kwaad zit niet in de lucht, maar in
de plant zelf. De oorzaak van het plot
seling optreden der ziekte zit alleen in
zooverre in de lucht, dat regen en warmte
haar zeer bevorderen. Doch daarover
ontvangen van den maire over z^n schul
dige onverschilligheid, die schier mede
plichtigheid was.
Men had de ouders en de kinderen laten
halen door den veldwachtermen had hen
achtereenvolgens in verboor genomen,
en hoewel 'tonmogelyk was geweest op
nauwkeurige wyze te vernemen wat aan
de kinderen het denkbeeld had gegeven
om onder de vensters der onderwijzeres
«Courtomer vader en zoonte roepen,
was de vrees, welke de maire had weten
in te boezemen, toch voldoende geweest
om zulke tooneelen niet meer te zien
herhalenmen wilde de oaderwijzeres
wel plageD, mits men daarvoor niet gevat
zou worden.
Deze twee voorvallen hadden niet plaats
gehad, zonder te Yvranches twisten te
doen ontstaan, en ieder had partij gekozen,
naar zijne meaning en betrekkingen men
had getwist, elkander gescholden en
beleedigd.
Ook de kinderen hadden er zich natuur
lyk meê bemoeid, niet alleen de meisjes,
maar ook da jongens, die zich aan de
zijde hunner zusters of kameraads hadden
geschaard en terwijl de ouders zich tevre
den stelden met de tong te vechten, had
den de kinderen met de handen gevoch
ten bij het uitgaan der scholen, ol elkander
met steenen geworpen, en die kinderen,
welken veraf woonden en over velden en
door bosschen moesten gaan om te huls
te komen, hadden hun-twisten uitgevoch-