DIELEMAi\.
Nieuws- en Advertentieblad
86. FE PIL ET OS.
Dit Blad verschijnt eiken Dinsdag*- en Vrijdagavond.
ABONNEMENTSPRIJS:
per Maanden
50 cent; franco per post 60 cent;
voor 0,i is 80 cent. Afzonder!, nu mm. ct.
DRUKKER UITGEVER
dvertentiën van, tot regels; 25 oent
voor eiken regel meer, .cent., Groote letters worden
naar; plaatsruimte berekend.; Plaatsing 3/2 maal.
Advertentiën worden franco ingewacht, uiterlijk
tot Dinsdag- en Vrijdagnamiddag TWEE uren.
UIT DE PI ES.
Onder het opschrift
Ne&eriandsche Staat en
de Godsdienst,
bevat Amst. het volgende
De' godsdienst,-!zÓ0 zou men bunnen
meenen, gaat den, Nederlandschen Staat
zeer ter harte.
Drié theologische faculteiten onderhoudt
hij, —met 19 professoren, dat is een
uitgaaf voor de Ned. Herv, Kerh van pi.
ni, 100,OOR yx
Voorts drie Universiteits-bibliotheeben
(afdeeling theologie) en eenige van de
Rijksbèurzen een deel der ƒ14.400
daarvoor bestemd.
Daarbij' ontvangt het Evangelisch Lu-
therscln Genootschap
Tractement van hoogl. 3000 6000,
Bureelkosten van curafc;
minariura 150
Reiskosten voor „dezelfden" 250
Toelagen op beurzen van 300
l^y^stüdejotën; 900
-\Te zamen 7300
Het is opmerkelijk hoe nog hoven de
.'•Ned. Herv. godgeleerdheid vooral Ae
vangelisck Jjutersche theologie, de liefde
van den Nederl. 'Staat geniet. De Re
monstranten -óntvangen niet meer dan
ƒ2400, de Hersteld Luth. worden met:
een gift van ƒ300 naar huis gezonden
en de Doopsgezinden, de Afgescbeidéuen
en Doleerenden krijgen in het geheel
niets voor hun Hooger ouderwijs.
Dat de Nederlandsche Staat zelfs in»
de reiskósteD van heeren curatoren van
het Evangelisch Luthersch, Seminarium
NAAR HET IIOOGDÜITSCH VAN
©OJbO IIAIMLUW©
DOOR
y/y
Er was eenwonderbare kracht in de
liefde tot haren redderontstaan ih het
hart van een kind was zij daarmede op
gegroeid, was gelouterd en begeesterdin
dezelfde mate, als haar eigenwezen zich
ontplooide en baar gemoed zich veredelde
en was nog steeds het schitterende klein
ood baars, levens. Als kind was zij niet
vrij geweest van Het bijgeloof haars va
derlands, nu was. deze zwakheid overge
gaan ih het roerende vertrouwen, dat de
sterkte en onuitputtelijkheid harer liefde
de zijne winnen moest. Maar nooit sprak
zij van dezë verwachting, nooit vergalde
zij bet tegenwoordige door ongeduld en
haar vader zoude gedacht hebben, dat
zij Richard vergeten Was, als zijn naam
niet dikwijls op hare lippen gezweefd had
e,n /zij niet zoo vaak onderzoek had ge-
daad haar zijn bevinden:'
0f'graat Wolf wenschtë. dat zij hem
zoü vergeten, of zijn aristocratisch bloed
zich kantte tegen''mogelijkheid eeuer
voorziet, daarin ligt dunkt ons iets
aandoenlijks250 om die heeren aan
spoorkaartjes te helpen, zie Jaar een van
die lieve trekjes, waaruit meer gemoeds
leven van den Nederlandschen staat
spreekt, dan men dat hooge, en naar
het uiterlijk te beoordeelen, kille lichaam
zou durven toeschrijven.
"Wil men zien,' in welke verhouding
naar het zielental der verschillende ber
ken de Ned. Staat zijn belangstelling in
het aankweeken van godsdienstonderwij
zers betoont, dan strekke het volgende
staatje tot inlichting
Ned. Herv. kerk 2,200,000 zielen
ruim 100,000,
Israël, kerkgen. 100,000 zielen
ruim, 19.600.
kath. ,kerk 1,600.000 zielen
ruim 13,580.
Ev. Luth. kerk 65,000 zielen
ruim 7,300.
Remonstr. kerk 15,000 zielen
ruim 2.400.
Herst. Luth. 20,000 zielen
ruim 300*
Indien iets, dan zijn deze cijfers ge
schikt om tot bewijs te strekken van
de sleur, die in onze staatshuishouding
heerscht. Men zou meenen, zulk een on
redelijkeverdeelihg van giften, moet le
deren weldoener tegen de borst stuiten;'
en is die weldoener een Staat,
een lichaam dat over gelden beschikt
door allen hem toevertrouwd, dam zal
hij zich schamen zoo hij tér verantwoor
ding wordt geroepen. Toch juist een
Staat kan vijftig jaar op zulk een
wijs zich gedragen zonder dat zijn ge
weten vanzelf begint te'spreken, of door
burgerlijke partij, of dat alleen zijn va
derlijke trotsch protesteerde tégen eene
onbeantwoorde en hopelooze neiging van
zijn eenig kind, dat bleef verborgen. Nooit
sprak bij over den voorrang, dien Richard
bekleedde of maakte hij 'vergelijkingen
met anderen ten zijnen gunste, nooit wek
te hij de herinnering op aan zijne opof
fering voor Theresa, welke vol zelfver
loochening had plaats geliiad in ern tijd
toén hem het leven nog wenkte met dui
zend verwachtingen. Maar hij hield hem
in het oog, hij stelde in stilte dat .belang
in hem, hetwelk wij ieder toonen, wiens
hand vermag in te grijpen in ons leven.
Een tijdlang had het hem toegeschenen
als zoude Richard bezwijken onder de
smart, welke zoo onvoorbereid zijn leven
had vergald, want op de bovenmatige prik
keling die ontstaan was door het plotse
ling verlies en maandenlang verhoogd en
onderhouden door een rusteloos vergeefs
zoeken naar de ontvjodenen, daarop volg
de een tijd van volkomen werkeloosheid,
waaruit' hij alleen kon worden, opgewekt
door de zeldzame berichten, welke Mag--
dalena betroffen en die hem door Werper
getrouw werden toegezonden.
In het begin, was bet luid jubelend ge
luk, dat niet eens verminderd werd door
den zachten klaagtoon des berouws over
het onrecht den broeders .aangedaan en,
hetwplk hem brandende smart veroorzaak
te. VeivolgeDs werd de toon bedaarder,
anderen tot spreken wordt gebracht. De
staat die geeft is in dit opzicht niots.
teergevoeliger dan een kerk die ont
vangt.
Vooral in onze dagen moeten posten
op het'butget als de bovengenoémdë be-'
denkingen uitlokken.
De Staat als neu traal, tén opzichte dery
geloofsbélijdenissenmag geen.yoorkeur
aan den dag leggen jegens deze. of .géne',
kerk. Hij kan eyépals zijn burgers eer-,
bied hebben voor ëlke, uiting van gods
dienstigheid óiaar.yhÖQ.', zal,hij/'zic.h.' nu
interesseeren voor den bloei aiér .verschil
lende godgeleerdhedente wier behoeve,
hij subsidies uitreikt Metai deze the-
oJogiën heeft hij immers niets meer uit
te staan, dan met 'de modes of met
de voorkeur, die het publiek geóft aan
petroleum, gas of èlectrisch licht.;
De Staat, die den godsdienst onmis
baar acht voor: de burgerij, kan uitgaan',
van den stelregel steeds huip te,verleu
nen waar de particuliere krachten te
kort schieten om dëii goösdienstoe/ehm
gen haar eisch te geven.. Maar zelfs .op
dit 'standpunt van den Staat als góds
dienstvriend kan hij toch. geen belang
hebben bijden bloei van een tiental
godgeleerdheden. godsdienstbehoort
tot het terreinvaD het gemoedsleven,
maar de theologie is eehe uiterst acht
bare óëferiihg van liet. geheugen en hét
intellect.' Daarzal dus niémand zijn, die
méént, dat de vroomheid en de geleerd-
heid in zulk'een vérband met elkander'
verkeeren, dat eerste met de laatste
tegelijk in glans Toeneemt Veeleer wordt
het tegendeel «n'óg^al-'e'èns ondersteld.
Wordt nu de theologische studie wat te
duur, dan zullen de kerken er toe moeten.
wérden de berichten algemëenerde voor
zichtigheid om niets verraden, beperk
te den inhoud, die evenwel een toonlad
der vormde harer zielsgesteldheid, als men
de brieven naast elkander legde. Nieuwe,
gebeurtenissen vielen voor Richard niet
voor en.de eentonigheid van zijn i)u zop,
werkeloos, leven en de gelijkvormigheid,
der steeds zoo ongeduldig verwachte, be
richten, verstompten allengskens zijne.soiart
Hij begreep, dat hij niets meer had te:
hopen, dat hij het leven door, moest zol
der haar. Maar de gedachte, aan,Magda
lena stond daarboven als eene schitterende;;
ster en zelden slechts ..trok een, duister
wolkgevaarte daar voorbij en verduister-.,
de het schitterende licht;
Dat waren de vreeselijke uren, waarin
hij zocht zich te .bedw.blmen, waarin ..hij
het gloeiende onrustige hart inwild
schuimende, golven des levens,. :wierp,; foai.
de brandende smart te koelen ende her
innering uit te dooven. Maap het gefukr?
te hem niét, bij gevoelde zich uitgepüt
en walgde van een lagen, hetwelk in den
grond streed .met zijne ideale natuur en.,
éindelijk; wendde, hy zich opnieuw tot de(
de eenige, die hem gebleven was, al had.
hij haar ook; verlaten, die hem te, troo.<?
ten vermocht in alle,leed tot zijne kunstl
Tuen hij tot haar wederkeerde als een
yevloreii zoon, toen nam zij hem weder
op met liefdevol, erbarmen en brpi-,
Joftsgewaad, dat zij hem toereikte, was
komen haar.herders eu leeraars iets mia-
der te lateu leerep, .de .opleiding te ver-
eenypdigpn, en nét dus .meer te zoeken
ineen niet-kostbare maar zeer koste
lijke gemoedsontwikkeling, in plaats van
in een hooge. kennis van .zaken vao ve-
lerlei'aard. yv
Opmerkelijk echter is,: dat de Staat,
die ,geep; enkel motief kan, hebben zich
thans nog met de theologie in te laten,
zijp, vyarme., belangstelling ingodsdienst
oefening: godsdienstonderwijs almede
óp/zoO) grillige wijze, aan, den dag legt.
'Zoo geeft hijj ,b.w? ,;uit>yoör Ttactem
tenaan, kerkleeraars",,V;L
Ned.; -Herv.- Kerk 1.141:385
':of gem. 752
Ev:: Luth-- Kerk 37:535
of- gem. ƒ615
Herst. Luth. Kerk 4-325
of gem. 393
Doopsgez. Gen. 11:450
'Ay.óf gem;//,309/
Reïhohstrant9n20.000
gem. 833
Roomscb Kathi ^2L269
yNINT -of gem^ ƒ1305
Oud. Biss. Clerezy -7.600
yy 0f gem. 400
Iraël.^-Kerkgenr—-^8.975^
997
Geheel op éigen kosten .leven de
Waalsch Gereformeerde,, de Christelijk
Gereformeerdé 'en de Nehèrd, Gereform.
kerken. yy' ;->y'y
Doch,.niet,'alleendaty de| Staat de kef
leeraars medebezoldigt en; dat-, zouéer
zielental^ waarybór, f.hij'zijn'.vgeW^n bij
draagt, ook de JcerJcbeaturen ..wórdén door
hem', bekostigd':,
011 vërgankelijkéroem.
Met dem diepen ernst, die in de plaats
getreden was van den opbruisen den moed
zijner jeugd, scheen eerst aan zijne schep
pingen de bo()g8tekunstenaarswijding ver
leen te zijn, zijn naam klonk wijd en
zijd ook-buiten,zijpr vaderland en elk re
sultaat,, door de openbare bladeu gemeld,
iedere lofspraak op,-zijn naam,"/was 'hem
minder eene-bevrediging zijner eergierig
heid, dan wel ;een groet aan zjine muze.
Dat was Magdslena nog aftydi-hetjaanden-
ken aan hare schoonheid .en ,aan de» be-
koorlijliheid barer verschijning bleef;, da
gedachte,di,e ip zyne» schilderijen, uitdruk
king.verkreeg.yj,y<;.vv
Graaf Woiti had vhemyjn /eepen .eigen-
handi geschreden-briefv,de -veranderi
gemeld,];dier;had;j,plaats ;igebad. in zjjpe
omstandigheden,jen; .somwijlen ,kwam ,-de,
vraag bij t^igbard. op,»:hoé Wél het leven-
djg gevoelende; kind ,zich zop /voegen paar
den dwang deroorname wereld en -wat
zy daarbh zou.ikupnen. bebpuden iyande
eigenaardigheden «harer patunW vÊèa kind
/hl) herinnerdezich plotseling, dat zij
dit reeds nietmeer was, toenhijhaar ten
,laat8ten male; zag en] meti Aroevèn lach
,gedticht -;hij dér» roerende,eri; gloeiende
lieide, pv.elke. ;zy rVoor hemigevpelde. Maar
gedpehte] aan;ïhaac$was; tÓGhfmet sterk
genoeg, om gevojg te geven aande uit-.
;noodiging.,v^n den ;gra^f pgi^MiOPiKet
tenstein te komen bezoeken deed een
SC
-Lt-l yyvy'/V
V.f .'T'.V c'*7-V»7
7777 V.-'7-