702
Woensdag 19 April 1893,
9e Jaarg*
Nieuws- en Advertentieblad
voor Zeeu wsclaandereu.
DIELEMAN,
AXEL.
Eene politieke rede.
Dit Blad verschijnt eiken Dinsdag- en Vrij dagavond.
ABONNEMENTSPRIJS:
per Maanden
50 cent; franco per post 60 cent;
voor België 80 cent. Afzonderl. numm. ct.
DRUKKER UITGEVER
Advertentiën
van tot regels
voor eiken regel meer cent. Groote
berekend.
25 oent;
letters worden
naar plaatsruimte berekend. Plaatsing 3/2 maal.
Advertentiën worden franco ingewacht, uiterlijk
tot Dinsdag- en Vrijdagnamiddag TWEE nren.'
Verleden Zaterdagnamiddag trad in bet
Neerlandscb Logement te Terneuzen, daar
toe uitgenoodigd door de Lib. Kiesver.
Burgerplichtvoor een matig talrijk pu
bliek, waaronder ook een tweetal dames,
als spreker op, mr. Goeman Borgesius,
lid der Tweede Kamer.
Na een enkel inleidend woord van den
voorzitter der kiesvereeniging vatte spre
ker het woord.
Het is nu ongeveer 10 jaar geleden,
dat minister Modderman zeide: »Deze
eeuw zal niet voorbijgegaan zijn, oer er
eene groote sociale revolutie is uitgebro
ken." Dat waarschuwend woord is dik
wijls nagezegd, ja zelfs nagejubeld, soms
met fatalisme, soms met. emotisch cy
nisme en zeer velen in den lande, of
schoon afkeuiing van het socialisme, ge-
looven aan den noodwendigen afkeer der
revolutie. Spreker gelooft daaraan niet.
"Wel is onze maatschappelijke kunst nog
voor ontwikkeling vatbaar, wel zal er
nog veel strijd gevoerd moeten worden
en zal het nog lang duren eer de Voor
waarden voor 'den strijd om bestaan
gunstig "zijn, nog lang eer die zijn ver
wezenlijkt, maar des ondanks gelooft
spreker niet aan den noodwendigen te
rugkeer der revolutie. Tegenwoordig is
een strijd der geesten geworden, wat
vroeger een strijd der vuisten was. Vjji
jaar geleden sprak Prof. Van Hamel in
het Nut»De Franscbe revolutie is de
laatste revolutie geweest, omdat ze in
ruime mate de wapenen voor den strijd
der geesten onder de burgers heeft rond
gedeeld." In vorige eeuwen hadden we
eene alleenheerschappijtegenwoordig
hebben we eene volksregeeringtoen
censuur nu vrijheid toen geheimhouding
nu openbaarheid. De menscbelijke geest
is goene vesting meer op eene rots ge
bouwd, die alleen door berggeschut kan
veroverd worden. Door onderwijs op de
school en in de werkplaats wordt fcbans
het gemoed vatbaar voor redeneering, voor
medegevoel, ook voorde edele bezieling.
indien de snaren des gemoeds getroffen,
de vonken der verbeelding aangeblazen
worden. Maar toch, al beeft spreker ge
loofsvertrouwen in den vooruitgang, het
is niet te ontkennen, dat er slechts lang
zame resultaten zijn te verkrijgen. Men
vergete echter niet, dat er geen strijd
van dag gevoerd wordt: De pijlen
der overreding moeten door taai omhulsel
van vooroordeel dringen. Voor een deel
li^t echter ook de schuld bij de strijdende
paitijen. Spreker herinnerde achtereen
volgens aan het gebruik van verkeerde
wapenen, aan holle klanken, gevaarlijke
opruiingen, verdachtmaking van het edele,
verzwakking der opwekking door iets
zwakkers dan eigen voorbeeld enz. Bij
slot van rekening zal echter waarheid
en rechtvaardigheid triomfeeren. Er moet
nog veel strijd gestreden worden, maar
toch zijn er lichtpunten. De winter is
voorbij, de natuur herleeft en het is als
of/ wij meer ontvankelijk worden voor
lichtpunten, die wij kunnen ontdek
ken. Evenals in dien winter was het in
politiek dikwijls grijs, donker en ne
velachtig. Nog zijn die nevelen niet
weggevaagd, nog heeft de politieko recht
vaardigheid niet gezegevierd, maar toch
zijn er lichtpunten, wij hebben idealen en
Thorbecke heeft gezegd „Idealen te ver
wezenlijken is hoogst moeilijk, maar waar
heen stuurt hij, die geen idealen meer
heeft?" Welke eischen mogen bij den
tegenwoordigen politieken toestand in
Nederland worden gesteld? Spreker plaatst
zich bij het beantwooreen dier vraag op
dezelfde standplaats als Herman Snijders
te Middelburg.
Handhaving der maatschappelijke orde
en van den tegenwoordigen regeerings-
vorm tegenover de aanvallen der tegen
standers, het tot stand biengen van in
grijpende politieke en sociale hervormin
gen, het aanbrengen van verbetering door
samenwerken in den economiscben toe
stand, een einde maken aan de staats
regeling, waarbij de meergegoeden het
voogdijschap uitoefenen over de minge-
goeden. Trouwens op hetzelfde stand
punt plaatste zich ook voor twee jaar de
Liberale Unie in haar manifest, dat weer
klank vond bij de natie. Het nieuwe
ministerie onderschreef bijna geheel het
irogram der Lib. Unie en in de eerste
iroonrede werden vier groote hervormin
gen aangekondigd, nl. hervorming van
het defensiewezen, van de belastingen,
sociale hervorming en kiesrechthervor
ming. In hoeverre is thans aan die be
loften voldaan of welke uitzichten zijn er
voor do verwezenlijking gesteld? Aller
eerst de opmerking, dat het ministerie
niet aan de troonrede gebonden is Nog
tal van andere maatragelen dan daarin
werden genoemd zijn genomen. Spreker
herinnert aan de voorziening der Wet op
het faillissement, waarmede de Kamer op
Dinsdag aanvangt, zoo hoog noodig,
daar bij de tegenwoordige regeling de
kosten drukkend zijn voor de crediteuren
terwijl te gemakkelijk door faillissement
hij, die in financieele moeilijkheden is ge
raakt, tot beteren staat geraken kan.
Verder denke men aan het nieuw mili
tair strafwetboek en aan de Oost. Te
lang gaven wij den Javanen niet, wat
hun toekomt. Het koffieplanten geschied
de voor een te laag loon, soms voor 10
15, ja zelfs voor cent per dag.
Behalve den gewonen prijs der koffie
ontvanger, zij nu ook plantloon. Ook
voor het landbouwonderwijs is meer ge
daan, terwijl voor het ambachtsonderwijs
door dit ministerie een post is uitgetrok
ken.
Wat de hervorming van het defensie
wezen betreft, die is reeds ondër het
vorig ministerie ter hand genomen. Mi
nister Bergansius stelde eene wet voor,
die door de liberalen met sympathie werd
begroet, maar juist door anti-liberalen,
nl. door de katholieken weid bestreden.
Deze regeering moest dan ook opnieuw
de band aan den ploeg siaan en al hooi
de men van velen de klacht, dat deze
minister wat lang gewacht heeft, de wet
is ingediend, waaraan het beginsel van
persoonlijke dienstvervulling ten grond
slag ligt.
Op het gebied van het belastingwezen
is in de laatste 25 jaar veel verzuimd,
Ons belastingstelsel is onvolledig, gebrek
kelijk, onbillijk. Toch is het beter dan
voor jaren. Hebben we nu nog accijns
op zout, bier, zeep, dertig jaar geleden
hadden wij het op bijna al onze eerste
levensbehoeften. Toen was de druk nog
veel grooter, ook wat scheepvaart en hy
potheekrechten betreft. Bovendien vta
ren er niet alleen rijks- maar ook ge
meentebelastingen, die zoo hoog waren,
dat in Den Haag, destijds eene stad met
50,000 60,000 inwoners, niet minder
dan 400,000 jaars aan gemeentebe
lastingen werd betaald en wel voor bet
meerendeel door de lagere klassen. El
poort eener gemeente was dan ook, als
het ware een sluitboom voor ft verkeer,
waar men bij den fiscus te biecht moest.
Veel is er dus gedaan, maar veel ook
nog verzuimd. Nog altijd was er geen
belasting naai- de draagkracht* Voor een
deel hadden ook de liberalen schuld daar
aan. Wel is waar stemden de anti-li
beralen steeds tegen belastingvoorstellen'
maar tocb, de liberalen zijn wel de
meerderheid geweest om kans van slagen
te hebben. En toen, twee jaar geleden,
spreker zelf met «enige ambtgenooten
eene belastinghervorming voordroeg, was
het te laat, in weerwil, dat alle liberalen
voor stemden. Toen zelfs had dr. Schaep
man den treungen moed te zeggen
»Wij moeten tegen, dit wetsvoor
stel stemmen, al ware het alleen omdat
het door liberalen is voorgedragen. Hooge
politiek voorwaar Minister Pierson
dit moeten ook zijne tegenstanders er
kennen beeft niet stil gezeten. Met
Mei wordt de vermogensbelasting
ingevoerd, waarbij de zeepbelasting wordt
afgeschaft, de zoutbelasting tot op
de overgangsbelasting van 6°/o tot
wordt veiminderd, en met Mei 1894,
zoo zij wordt aangenomen, de bedrijfs
belasting waarbij de patentbelasting wordt
afgeschaft en alle inkomsten, die nog
niet door de vermogensbelasting worden
getroffen, worden belast. De heer
noemt deze wetten een stap in de goede
richting, evenwel voldaan is hij niet. De
druk voor de lagere klassen blijft nog
te groot, doordat de zoutbelasting niet
geheel wordt afgeschaft. Ook is er te
weinig voor de middenklasse gedaan
(geen herziening van de personeel© belas
ting). De financieele toestand der ge
meenten behoeft verbetering. Hiervoor
is enkel een noodwet gegeven. Evenwel
er is bres geschoten in ,de betaling der
mindere klassen ,ea dat is een stap in
de goede richting. Ook komt er een
einde aan bet privilegie van het roerend
vermogen. Waar de arbeid door het pa
tent, het onroerend goed door de grond
belasting zwaar getroffen werden, wordt
nu ook de couponbebber belast
Deze belastingwetten zijn niet streng,
er wordt bij het te laag opgeven van het
inkomen met geene zware boete gedreigd.
Pierson meent te mogen vertrouwen op
het Nederlandsche volk ,0121 den fiscus le
geven, wat den fiscus toekomt. Trou
wens er zijn gunstige teekenen des tijds.
In Rotterdam is een inkomstenbelasting
ingevoerd. Ieder burger is er vrij gela
ten om zelf aangifte te doen van zijn
inkomen, dan wel om dat inkomen te
laten schatten. Een der rijkste inge
zetenen van Rotterdam besloot zelf geen
aangifte te doen, doch af te wachten, hoe
hoog zijn inkomen wel zou bepaald wor
den. Doch wat gebeurde Hij moest
zwichten voor de publieke opinie en werd
als het ware gedwongen om tot vrije
aangifte over te gaan. Het gevolg der
vrije aangiften is, dat de belasting daar
ter stede Va meer opbrengt dan vroeger.
Het Nederlandsche volk toone dan ook
het vertrouwen van Pierson waardig te
zijn en make hem Mei niet beschaamd.
Ten opzichte der sociale hervorming
zijn drie maatregelen allereerst te nemen;
10 Leerplicht. In beginsel zijn velen
hier tegen, omdat de vrijheid der ouders
er door beperkt wordt, doch men ver
geet, dat die beperking slechts middel is
en geen doel, dat beperking der vrijheid
in het algemeen belang soms zeer nood
zakelijk is. In de maatschappelijke sa
menleving wordt de vrijheid altijd be
perkt. Vrij was Robinson Crusoë op
zijn eiland maar in eene beschaafde maat
schappij is men altijd gebonden aan wet
ten. Waar die wetten overtreden wor
den moet het staatsbestuur tusschen bei
de komen. De maatschappij is een groot
oiganisrae; wanneer lid van dat
organisme lijdt, lijden alle leden. Voor
af moet gevraagd woiden:Ts beperking
noodig Men zegt, dat ouders met hun-
11e kinders doen wat zij willen. Vol
komen waar, als zij er goed voor zijn.
Maar als die ouders hunne kinderen mis
handelen En als zij hen geestelijk mis
handelendoor ze van het onderwijs
verstoken te houden Spreker weet wel,
het onderwijs is geen panacéa, geen ge
neesmiddel voor alle maatschappelijke
kwalen, maar het is tocb noodwendig
om staande te blijven. Men zij ook niet
bevreesd, dat bij invoering van leerplicht
zooveel gestraft zal worden. De staat
maakt wettenmaar meest voor de
kwaadgezinden. Wat te denkenals
men weet, dat het schoolverzuim
schrikbarend is, dat de hoogste klassen
onzer scholen, gedurende maan
den per jaar voor 3/s ontvolkt zijn, door-
dat de kinderen reeds van mm 7e of 8e
jaar naar het veld moeten om in de
brandende zon en de harde kluiten te
arbeiden! Door leerplicht zal het be
wustzijn, dat de ouders verplicht zijn
hunne kinderen ter school te zenden, by
het volk doordringen. In Duitschland is
dit bewustzijn reeds geheel doorgedron
gen. Spreker maakte een uitstapje door
Nrd. Duitschland en wees verschillende
moeaers daar op onze vrijheid inzake het
ter school zenden onzer kinderen. „Eene
1110019 vrijheid voorwaar, waar we hier
niet opgesteld zouden zijn antwoordden
zij. Taks wetsontwerp, aan het departe
ment reeds gereed, kome, als comple
ment der kiesrechthervorming, dan ook
zoo spoedig mogelijk.
Maatregelen ter bevordering der
veiligheid in fabrieken, en werkplaatsen.
Nederland is het eenige industrieele land
zonder voorschriften voor genoemde vei
ligheid. Wil men eene fabriek oprichten
dan behoeft men toestemming daarvoor
van het Gemeentebestuur. De buren
kunnen bedenkingen inbrengen met het
oog op schade of hinderen. Op dien
grond kan de toestemming geweigerd
worden. Maar in het geheel denkt men
er niot aan hij de oprichting of ook de
arbeideis in gevaar zullen verkeerën.
Volgens befc jaarverslag der fkbrieks-
AXELSCHE
