\o. 310.
Woensdag 5 Juni 1891.
7'' Jaarg.
jlAllilISj
Nieuws- en Advertentieblad
voor Z e e u w s e li - V I a a n d e r e n.
F. DIELEM V.V,
Dit Blad verschijnt eiken Dinsdag- en Vrijdagavond.
ABONNEMENTSPRIJS:
per 3 Maanden
50 cent; franco per post 60 cent;
voor België 80 cent. Afzonderl. numra. 3 ct.
PRUKKER UITGEVER
AXEL.
Advert entiën van 1 tot 4 regels 25 cent
voor eiken regel meer 5 cent. Groote letters worden
naar plaatsruimte berekend. Plaatsing 3/2 maal.
Advertentiën worden franco ingewacht, uiterlijk
tot Dinsdag- en Vrijdagnamiddag TWEE uren.
De heer mr. P. C. J. Hennequin, burgemeester
Her gemeente Aairdenburg en St. Kruis, candidaat
vier liberale kiesvereenigingen in het district Oost
burg voor de Tweede Kamer, hield jl. Zaterdagna
biddag in het logement van mei. de wed. L. B. A.
Rolff alhier voor een groot getal toehoorders, zijne
aangekondigde staatkundige lezing.
Na door den heer H. C. E. van IJsselsteijn van
Ter Neuzen attentie te zijn gevraagd, werd den
spreker het woord gegeven. Deze ving zijne rede
ongeveer als volgt aan
„Heeren!
I Toen dezer dager, de uitnoodiging uit het vijfde
■district tot mij kwam, om mijn6 meeningen op
Staatkundig gebied uit te leggen, heb ik niet ge-
fearzeld, aan de billijkheid daarvan te voldoen; vol-
gens mijne meening is het billijk, dat de persoon,
■die candidaat gesteld is, met zijne kiezers kennis
maakt, Ik verklaar u allereerst, dat de aard der
Kandidatuur waartoe ik geroepen ben. niet is te
danken aan eigen eerzucht, dat ik ze zelf niet heb
[gezocht. Gedurende geruimen tijd heb ik het ge-
Tuk, niet met behulp van eene of andere partij,
maar door alle weidenkenden, door ontwikkelden,
[daartoe in staat gesteld, nuitige zaken in het al
gemeen belang tot stand te brengen.
En waar ik in mijnen beperkten kring met vol-
[doening mag terugzien op het welslagen mijner
pogingen daar kon ik m\j niet terugtrekken, om,
in wijderen kring, wellicht soms met opoffering van
de vrijzinnige beginselen, mij aan het algemeen
belang te wijden.
Tegen mijn zin in, is na de lezing, die ik u
jwensch te houden, debat toegelaten. Het komt mij
voor, dat een debat steeds eenigszins scherpe woor
den ontlokt, terwijl het geen praktisch nut afwerpt.
De partij en de wederpartij blijven bij hunne be
doelingen en men laat zich niet tegen zijn gevoelen
In, overhalen.
Het zou voor Axel en voor mij geen aangena
men indruk achterlaten zoo dat debat tot scherp
heden aanleiding mocht geven.
Laat ik u echter met een enkel woord de ver-
jschillende punten uiteenzetten, die zijn aangeno
men en in het manifest der vrijzinnige Unie voor
I komen.
Het zal u wel niet onbekend zijn, dat bjj den
aanvang der werkzaamheden in de nieuwe kamer,
de regeling van de kiesbevoegdheid op den voor
grond staat. De grondwet van 1887 heeft het kie
zerscorps aanzienlijk uitgebreid, maar de bedoeling
van de grondwet en den wetgever is, daaraan nog
meerdere uitbreiding te geven.
Eene vereischte om kiezer te zijn is wel ge
schiktheid, eenige ontwikkeling en maatschappelij
ke welstand, omdat het een machtige factor is,
met de beoordeeling van het eigenbelang, te weten
wat hij stemt. Men zou dus niet moeten vragen
Wie zijn kiezers maarwie zullen niet kiezers
zijn?
Heeft de uitbreiding van het kiesrecht niet aan
de verwachting van allen voldaan, werkte de maat
regel niet zoo gunstig als men hoopte, aan de an
dere zijde heeft de regel van het kiesrecht in som
mige plaatsen dermate gunstige ïesultaten opgele-
i;
verd, dat bijna een algemeen stemrecht werd be
reikt. Niet echter alzoo in de groote steden, o. a.
in Arnhem en in Groningen is het kiezerscorps
met een 250 en 600tal kiezers achteruitgegaan.
Het kiesrecht, behoeft herziening, opdat de stem
zoo vrij mogelijk worde uitgebracht. Het stelsel
van eigenhandige invulling van het stembiljet, ligt
niet op mijnen weg. Met betrekking tot deze her
vorming wil ik niet obstructioneel zijn, om tot de
behandeling daarvan over te gaan, waar aan ande
re herzieningen een eerste plaats was toegekend,
j Het manifest der Unie op den voet volgende,
vindt men als tweede punt aangegeven, dat de
j herziening van de belastingen noodig is, waarover
wel bijna geen verschil van gevoelen zal zijn. De
1 patentwet van 1819, is herzien bij eene wet van
1821 en 1823 maar in 1891 bestaat die wet met
hare slechte eigenschappen nog. waarvoor het groo
telij k noodig is, daarin verandering te brengen,
De personeele belasting dateert van 1833daar
in komen fouten vooi, die hoe eerder hoe heter
hersteld moeten worden om aan de ongelijke druk
king een einde te maken.
De herziening op de belasting van het inkomen
is evenzeer noodig. M. i. moet die belasting de
gressief en niet progressief werken. De kleine man
moet wel ontlast worden, maar toch is het te bil
lijken, dat hij iets aan de staatskas bijdrage.
De accijns op de eerste levensbehoeften, n.l. die
op zout, hetwelk de mindere man niet missen kan,
dient om hare zware drukking te worden afgeschaft.
De elementen der patentwet, die goed zijn, kun
nen worden behouden, maar die verandering be
hoeven, mogen daarvan niet onthouden worden.
Eene inkomsten belasting is aanbevelingswaardig,
zoo iedei daar tegenover eerlijk was en zijn inko
men opgaf zooals het is. Zij is echter goed voor
de eerlijken, maar slecht voor de oneerlijken. In
een onzer groote steden, nl. Utrecht, ondervond
eene dergelijke gemeente-belasting groote tegen
stand. Door den Raad werd eene commissie nit
de burgerij benoemd om den jiiisten tact voor de
heffing aan te geven.
Thans werkt nu die belasting sedert 3 jaren,
zonder morren. En waar dan het rijk over zoove
le betere en ruimere middelen te beschikken tieeft
om eene inkomstenbelasting te heffen, moeten wij
den tegenstand, het hoofd bieden.
De gemeenten- en andere belastingen moeten
definitief worderi geregeld. De groote oppositie,
die in de Friesche gemeenten tegen de zware las
ten is gevoerd, legt de noodzakelijkheid op, om de
drukkende elementen tot eene goede oplossing te
brengen. Het ontwerp tot regeling van de ver
houding tusschen de gemeente en de rijksbelastin
gen is billp.
De belasting van 40 en 10 opcenten op de ge
bouwde en ongebouwde eigendommen 5 in de ge
meenten mogen niet te hoog worden opgevoerd.
Ten derde is thans eene wet in behandeling tot
regeling van den krijgsdienst, waarin het beginsel
van persoonlijke dienstplicht grootendeels is beslist.
Ieder, die gehecht is aan zijn vaderland en de
bewaking der neutraliteit als een deugd erkent, is
in dezen zin voor de regeling van ons krijgswezen
Maar waarom moet nu de zoon van den arme
dienen? terwijl de riike die dienst kan afkoopen.
De ontwerper dezer wet heeft hierin de alge mee-
j ne oefenplicht als zijn beginsel nedergelegd. De
eisch der wet is niet of zij eene zuivere partij wet
is, want dan is zij voor het land eene ramp en
brengt geen geluk aan men moet ook niet Zoeken
naar de punten die de natie verdeelen, maar naar
die, welke haar bijeenbrengen.
En waar ik dan bei voor algemcene, persoon
lijke dienstplicht, zou ik de grilligheid van het lot
niet meer willen laten voortbestaan. Waar men
echter het meerdere niet kar. krijgen moet men
zich met het mindere tevreden stellen.
Als vierde punt treffen wij het arbeidersvraag
stuk aan.
In de g-oote steden, en in de centrums van de
fabrieken heeft men in deze zaak meer actueel be
lang, wijdt men er meer aandacht aan, omdat wij
in onze landbouwende streken, tegenover de groo
te rijkdom en weelde niet die nijpende armoede
hebben. Het is voorzeker noodig, dat het lot van
don arbeider verbetering kiijge, maar de inmen
ging van den Staat met betrekking tot den 8 uur
werkdag is niet wenscholijk.
De heer Da Beaufort van Amsterdam heeft ge
meend, dat de bemoeiing van den staat in de ar-
beidersquaestie tot op zekere hoogte niet gevaar
lijk is, maar zoodra hij handelend optreedt zijn de
gevolgen z. i. niet te overzien.
Zoo ook heeft de heer Goeman Borgesius on
langs aangehaald dat bij het tusschen beide komen
van den Staat in deze quaestie, bij de boeken en
geschriften, daarover verschenen, een boek, n.l.
•het Nieuwe Testament niet mag worden vergeten,
om te wijzen op de christelijke liefde, die ons aan
den naaste bindt.
En kan nu al hetgeen op dat gebied is gedaan
nog niet geheel aan de verwachtingen beantwoor
den, toch beweegt deze regeering zich in eene vo
rige goede richting. Door het onderzoek naar den
toestan-1 der arbeiders in de fabrieken zijn schro
melijke misbiuiken aan het daglicht gekomen, die
wellicht, zoo niet een stap van bevoegde zijde W
die richting was gedaan, nog geruimen tijd hadden
verborgen gebleven, doch die thans door de wet
eenigszins getemperd zijn.
Wat de staat nog verder kan doen. moet Van
staatswege nog worden voortgezet.
Met dit vraagstuk hangt nog een voornaam punt
samen, nl. de invoering van leerplicht. De school
strijd is beslist en tegelijk met de nieuwe school
wet wilde men leerplicht invoeren- Een weldaad,
die wordt opgedrongen, is niet zeer welkom en
zoo ook was het met leerplicht, van welke ver
zoenende dwang weinig te verwachten is. Indien
de wetgever iets kon doen ter bevordering van de
wering van schoolverzuim, dan zou dit alle aanbe
veling verdienen.
Verder is de vereenvoudiging van de rechtspraak
leen punt, dat, al is de onafhankelijkheid van de
j justitie in ons land buiten allen kijf, herziening be-
hoeft omdat men te veel naar vormen moet zoeken,
i Ten opzichte van Indie doet het mij, evenals elk
staatsburger genoegen, te mogen vernemen, dat het
