\o. 449.
Woensdag 29 October 1890.
0( Jaarg.
Nieuws- eu Advertentieblad
voor Zeenwscli-Vlaanderen.
F. DIELEMAA
AXEL.
Dit Blad verschijnt eiken Dinsdag- en Vrijdagavond.
ABONNEMENTSPRIJS:
per 3 Maanden
50 centfranco per post 60 cent
voor België 80 cent. Afzonderl. numm. 3 ct.
DRUKKER - UITGEVER
Advertentiën van 1 tot 4 regels 25 cent
voor eiken regel meer 5 cent. Groote letters worden
naar plaatsruimte berekend. Plaatsing 3/2 maal.
Advertentiën worden franco ingewacht, uiterlijk
tot Dinsdag- en Vrijdagnamiddag TWEE uren.
Dr. Schaepman in de II. K. Kicsverecniging,
te Hulst.
Op uitnoodiging van de Roomsch Katholieke Kies-
vereeniging te Hulst, trad gisterenmiddag Dr. H.
J. A. M. Schaepman, lid van de Tweede Kamer
der Staten-Generaal, in het R. K. Pensionaat, voor
eene eivolle zaal op.
Onder de talrijke aanwezigen waren enkele dames
benevens eenige Belgische heeren.
Bij het binnentreden werd de gevierde spreker
met'een luid applaus begroet.
De heer Schaepman, die onmiddellijk het woord
nam. sprak ongeveer het volgende
Mijne Heeren!
Indien de dag van mijn optreden alhier, niet
reeds geruimen tijd was vastgesteld, dan zou ik,
onder omstandigheden, als op dit oogenblik, geaar
zeld hebben, om de mij vereerende uitnoodiging te
aanvaarden. Immers ik ben tot U gekomen om
ten uwen overstaan te spreken over de Nederland
sche politiek. Op dit oogenblik treft het Hoofd
van den Nederlandschen Staat een treurig lot en
allen, die een hart hebben voor hun vaderland /al
het in menig opzicht ongeschikt vinden, om over
een punt van politieken strijd te spreken.
De leden van de b6ide kamers der Staten-Gene
raal worden bijeengeroepen om voor de tweede
maal het tragische oogenblik te moeten doorleven,
wat de dynastie, een aan zijn Koning gehecht volk
kan doorleven. En onder deze omstandigheden,
dan, zou het niet onwaarschijnlijk geweest zijn, om
mijn optreden tot een nader tijdstip te verdagen, i
Doch „gedane dingen 't is een bekend spreek
woord nemen geen keer."
Toch maakt eene omstandigheid mij gerust, dat
ik niet. zal spreken over vragen, die op dit oogen
blik tot een min of meer heeten strijd zullen voe
ren, niet over vragen die min of meer onder alle
omstandigheden aan de aarde blijven.
Het is over een zaak, die aan velen van ons
volk bekend is, althans bekend schijnt, doch niet
door allen in zijnen juisten omvang, in zijne juiste
perken begrepen wordt. Het is een zaak, die
spottend den historischen naam van „monsterver
bond" heeft verkregen.
Daarover wil ik mij vermeien thans te spreken,
zonder hier of daar dingen van den dag aan te
raken, en wat mij betreft niet in toorn te ontste
ken, allerminst in partijzucht over te gaan.
Wat. het monsterverbond beteekent? Het feit
is eenvoudig het is niets anders, dan de samen
werking van katholieken en anti-revolutionairen.
Die samenwerking heeft ten gevolge gehad, dat bij
de stembus eene meerderheid in de Staten-Gene
raai is verkregen, waaruit een ministerie is opge
treden, dat men zonder daarbij van samenwerking
of samensmelting, sprake kan zijn, het ministerie
der rechterzijde noemt.
Om tot het feit te geraken, dient men eerst de
beteekenis van den juisten zin des woords te ken
nen, noodig te weten hoe het monsterverbond is
ontstaan, terwijl wij later eene gelegenheid zullen
hebben, om eenige bezwaren, daartegen ingebracht,
onder de oogen te zien.
Om te zeggen hoe liet monsterverbond is ont
staan, is het noodig te weten, dat het niet een
feit is van het heden, noch van het onmiddellijk
verleden, doch dat men met de staatkundige ge
schiedenis moet teruggaan. Daartoe is het zaak
de historie na te gaan van af het jaar 1830. Som
migen willen haar nog vóór '30. Laat ons echter
baar beschouwen van af 't jaar '30.
Na de scheiding van Belgie. stonden hier in
Nederland twee groote politieke partijen tegenover
elkander. De eene was de conservatieve, de an
dere de liberale partij. De conservatieve, ook niet
ten onrechte genoemd, de protestantsche partij,
was er vooral op uit om de bestaande toestanden
te handhaven, te verharden en langzamerhand door
l hare machtsontwikkeling de politieke verhouding
te verzekeren. Zij was vooral gekampt tegen het
katholieke element. Dit toch mocht niet meer in -
'vloed, niet meer kracht uitoefenen, dan haar bij
I de letter der grondwet en de wet, tot het tegen-
gaan harer ontwikkeling, werd toegekend. De con
servatieve partij, hield voor het kiesmcht verhou
ding staande tusscben volksvertegenwoordiging en
souverein.
De conservatieve partij was er op uit om den
belijders der staatskerk te handhaven en zoo mo
gelijk, aan de bestaande toestanden vast te houden.
Die neiging werd niet het minst gesterkt door
de gebeurtenissen in Belgie. Tegenover het ka
tholieke element moest men voorzichtig zijn, men
trachtte haar te kortwieken, gelijk een vogel, die
hoewel niet in de kooi opgesloten, gekortwiekt
wordt, om ziine middellijke vrijheid te verzekeren.
Men moest tien dus binnen de grenzen houden.
Er was dus in de gelederen der conservatieve
partij geen plaats voor de katholieken.
Tegenover deze partij stond eene liberale partij, i
[die in die dagen zich uitsluitend met ter ziide stel
ling van alle doeleinden, op zuiver staatkundig ge
bied bewoog. De leiders meenden in hunne wijs j
i geerige bespiegelingenrecht voor allen, niet j
zooals de sociaaldemocraten - gelijkheid van rech I
ten in velschillende godsdienstige begrippen, in de;
wet en het leven vertolkt, toe te moeten kennen.
Zij streefde rnitr.er op en de mannen hunner ge- j
lederen, die op de eene of andere wijze de open
bare zaak bestreden kleefden niet aan den vorm vast. j
Tusschen deze beiden stonden niet de katholie i
ken. Zij waren weinig en slecht hekend. In den
lande klonk hunne stem niet, hun votum werd niet
gehoord. Langzamerhand breidden zij zich uit en
door echt vrijzinnigen geest aangedreven, hebben
de katholieke leden der Staten-Generaal niet geaar
zeld om zich bij de liberale partij aan te sluiten.
Toch gevoelde de liberale paatij, die met geheel
hare zelfstandigheid behield, dat tusschen ben en i
haar geen volkomen geestverwantschap bestond.
Wanneer twee partijen met dezelfde beginselen,
'dezelfde beweegredenen tot een doel samenwerken,
dan is persoonlijke samenwerking nog niet altijd
heilzaam. En zoo ook hier.
De eigenlijke partij groepeering dateert van 48
'jen later, zelfs van af '52. Enkelen dier tijdgenoo-
ten kunnen zich nog herinneren hoe de liberale en
de conservatieve partij door elkander vloog, welke
beweging absoluut gericht was teg6n de partij en
tegen Rome De Aprilbeweging in die jaren bracht
in de liberale gelederen eene omkeering teweeg,
waarover zij alle reden tot klagen hadden. Die
omkeer is niets anders geweest, dan, wat destaats
lieden noemden moderne theologie of moderne le
vensbeschouwing.
Deze wilde de staatskerk aan den staat en de
staatsmacht dienstbaar maken.
Het ligt voor de hand, dat. nu de liberale partij
een zekeren vorm had aangenomen, en waardoor
zij haar eigen doodvonnis onderteekende, de ka
ttiolieken geneigd waren, over te gaan.
Wat geschiedt. Naar mate de conservatieve par
tij na 1857 verliep, stelde de moderne levensbe
schouwing zich meer en meer tegenover de li
berale partij op den voorgrond, die onder een an
deren vorm en andefe kleuren, een eigen standpunt
innam en met gewelddadige strenge beslitheid,
optrad. Zij koos uitdrukkelijk partij tegen al wat
uit de rezolutie voortkwam, terwijl do nieuwe rich
ting streng anti revolutionair was.
Bi] den aanvang van haar ontstaan vond zij bij
na geen plaats Na verschillende lotswisseling nam
zij weldra in kracht en beteekenis toe.
De conservatieve partij was om een beeld uit
het dierenrijk te nemen gelijk aan de slak, en
de liberale partij aan een jonge jachthond, die al
lerlei sprongen maakt.
In den drang der omstandigheden werd het voor
de katholieken moeilijk een keuze te doen tusschen
I de conservatieven en de liberalen. Nu echter was
eene nieuwe partij gevormd, en nu de keuze stond
i tusschen een liberaal en een anti revolutionair, tus
i schon Kappeijne en Heemskerk of tusschen Kap
peijne en Kuijper, wat dan
i Het was immers veistandiger en veiliger om
met de anii revolutionairen mede te gaan. Het was
als eene toevallige ontmoeting op het slagveld. Vier
partijen, waarvan éene en dat is de liberale
i machtiger is dan de drie andere, contervatieve, ka
tholieke en anti revolutionaire partij. De conser
vatieve partij slinkt weg en wat is nu naluurljj
ker dan dat de katholieke partij zich bij de anti
revolutionaire aansloot. En zoo is het monster
verbond ontstaan.
Dit is al wat ik over het monsterverbond te
zeggen heb. Met het oog op de bestaande feiten
wil ik daaraan nog iets toevoegen.
Tegen het monsterverbond is een geweldige
storm losgebroken, die echter niet komt van de
zijde van de „Wageninger," „Vaderlander,„Stem
men voor waarheid en vrede'' of „Eendracht maakt
macht", maar van katholieke zijde. Die storm is
opgegaan naar aanleiding van de legerwet. Ik zal
mijn standpunt omtrent persoonlijke dienstplicht of
j behoud van de plaatsvervanging uiteen te zetten,
maar om er op te wijzen dat de les van den En-
1 gelschen kardinaal Manning, die er op wees, dat
zoo men supprimatie, privilegie verlangde, men
1 Olivier Cromwell, die niet dood is, maar slaapt,
kon doen ontwaken, over het hoofd gezien. Wat
j wij echter te vorderen hebben, hebben wij te vor-
deren en zullen volharden tot het einde toe.
In parlementairen zin kan men ons dit niet kwa
lijk nemen, evenals ik de voorstanders van den
