PACEMAKER:
Ruimtevaarttechniek
in veredelde
schoensmeerdoos
'gen peiling!
vrij
uit
Verboden
Voorlichting
Hoofdrol
|N PEILING^
llNGEN peilim,
I is trouwens bedoeld met
Ivoeging „zelf? Gaat het
vrouw in tegenstelling
man die het kind ver
theeft, over de vrouw m
"ktelling tot het ongeboren
Het laatste is onwaar
al toont ook de foe'.
bh wel degelijk een partij
I discussie nl. door on
tg te groeien en aldus voor
leen te kiezen. Ik denk dat
Izelf" iets bedoeld is als
Imachtig, zelfstandig, on.
Ikelijk van wetten. In die
jast het woord zo goed in
eologieën van emancipa-
l bevrijding dat het daar-
Ialleen al gaat klinken als
Irgument. Dat is het al-
K nst.
Het is ook mer-
hrdrg juist dit woord met
Jel triomfantelijke nadruk
Iren met betrekking tot een
btie waarin een vrouw in
liei opzichten uitgespro-
afhankelijk is en geen baas
Igen buik, maar dupe van
vergissingen, eigen sla-
|y. gebonden aan natuur-
1 processen. Er is nauwe-
een situatie denkbaar
■rin zij minder „zelf' en
Ir deel van een geheel is. De
ban zoveel zelfstandigheid
Ien moment van zoveel af-
tkelijkheid doet mij minder
willekeurig wat hypocriet
Voor mijn gevoel
de vanzelfsprekendheid
wrmee blijkbaar door velen
Ie eis als redelijk ervaren
rdt, iets huiveringwek-
Ids, dat herkend zou moeten
fden in het probleem zelf.
'rote groepen ontstaan, die
I van zich laten horen en in-
lale steun zoeken.
Igleraar in het staatsrecht be-
lok of „met het oog op de tal-
fcouflage-mogelijkheden" wel
elijke tegenstander getroffen
i het land lopen inderdaad
communistische agenten
J zich voordoen als overtuigde
lof christen-democraten. Het
Trekende voorbeeld hiervan js
ter Guillaume, de man die in
larij van de toenmalige kanse-
V Brandt als spion van de DDR
erd werd.
igt echter tevens de oorzaak
il te grote ijver, die er op de
itenjacht ontplooid wordt
en het gevaar niet mag wor-
lerschat, dat het land door j
oel-arbeid ondermijnd wordt.
r bij velen een zware hysterie
immunisten. Deze wordt oo
r in de hand gewerkt, dat ne
ïurchill nog veel zichtbaar®
m IJzeren Gordijn dwars doo
id loopt en dit onmiddellijk
schap met de communiste
;t de angst in aanzienlijke ma-
er oprecht moet echter ook een
nt van het eigen verleden ge»
i worden. De Duitsers hebb
ondervonden hoe de repu
imar door radicalen van zo
s rechts met alle gevolgen van
n val gebracht werd. Oj»i
ng te voorkomen zijn zij n
logelijk te - hoge prijs te
ypisch Duitse eigenschap,
lert dat het probleem taktvol
ïaner wordt aangepakt,
naire karakter van het vott
chtsbewustzijn van de a
lenaktueel voorbeeld van over
plichtsbesef, dat tot m
leidt, is het geval van een
nu secretaris van een m i
Bonn is. Deze man die w js l
iteraadslid voor de den
ip het punt ontslagen t ^rnaM()_
r hij op zijn werk de „In
fluit. Hij vindt het „alle
ittige melodie". f die
reële oorzaak van de °V
et buitenland over het
buitenland overV'natuur-1
gemaakt wordt, hgt
..et onzalige deel van e
en. Er is geen ?and'. „(j da»
ikijkers van buiten n „ro-1
Land. De reden hie^ beZorg^'
els gelegen in de ech'eondsrepu-
iver de vraag, of de B^ge»
wel op haar eenmaal mg
cratische weg blijft- aC(ie
waarom voert niemano ppg
het „Berufsverbot" m e0ige
niemand een functie njet
enis krijgt wanneer__nteClir. I
communist is. Een m°nluStreert
pR circulerende mop jjeri
uidelijker dan een ar een
ft wat het verschil js ,ntvv.oor»:
w en een journalist- .,nteho»*
touw eet niet om haar J aande
n een journalist houd
im te kunnen eten.
HUISDIEREN EEN PLAAG
Eén op de vier Nederlanders houdt er een huisdier op
na, meestal kat of hond. Het bezit van huisdieren
heeft zich ontwikkeld tot volksvermaak nummer één
in een samenleving, die zich daarvoor eigenlijk
steeds minder leent. Alle materiële vertroeteling,
soms op het waanzinnige af, kan niet het feit van
tafel vegen dat het huisdier zich onder de mensen
beslist minder op zijn gemak voelt dan vroeger. Ter
wijl de voedingsindustrie de meest verfijnde honde
en kattegerechten uitvindt, omdat het huisdier een
belangrijke economische factor is geworden, loopt
Fikkie met levensgrote frustraties en vraagt de poes
zich af waartoe zij eigenlijk geschapen is.
„Nog altijd bevorderen wij het houden van huis
dieren", zegt voorzitter F. Verlaan van de Neder
landse Dierenbescherming, „maar het wordt wel
langzamerhand tijd, dat aan de aanwas van huisdie
ren in ons landje paal en perk wordt gesteld. Het is
niet meer te overzien, het is een plaag geworden".
Men schat, dat er in ons land tussen de 800.000 en
1,2 miljoen honden zijn. Vermoedelijk is het legioen
huis- en zwerfkatten dubbel zo groot.
Een dierenplaag, zegt
Verlaan, maar toch wordt
bet adopteren van zo'n
huisdier nog vrolijk ge
propageerd. Waarom?
Verlaan: „Twee hoofdre
denen: het opheffen van
de eenzaamheid, vooral
bij ouden van dagen en al
leenstaanden en het ver
trouwd maken van de
jeugd met het dier. Huis
dieren kunnen een stuk
gezelligheid brengen,
maar ik geef u toe dat zo'n
huisdier daar vaak hele
maal niet zo gelukkig mee
is. In onze maatschappij is
het houden van huisdie
ren een erg moeilijk pro
bleem geworden".
Vroeger, toen we wat rui
mer woonden, had ook het
huisdier meer bewegings
ruimte en - wat nog belang
rijker was - ook een eigen
functie: de hond als bewaker
van erf en goed, de kat als
gespecialiseerd opruimer
van muizen en ander schade
lijk kleingedierte. Omdat de
behoefte aan dit soort mi
lieubescherming sterk is af
genomen, is de positie van
het huisdier op de tocht ko
men te staan.
Van veiligheidsagenten en
muizenvangers hebben wij
schoothonden en stoeipoezen
gemaakt. Huisdieren zijn
primair gezelligheidsdieren
geworden en hoewel zij func
tioneel best gemist zouden
kunnen worden, rijst hun
aantal juist de pan uit omdat
de mens in deze verkilde sa
menleving het dier be
schouwt als vaak het einige
wezen in zijn omgeving dat
hem nog herinnert aan oude
banden met de natuur en aan
tijden, waarin de wisselwer
king tussen mens en dier gro
ter was dan tegenwoordig.
Een huisarts: „Honden en
katten vangen veel menselijk
leed op, maar vraag me niet
of dat altijd heilzaam is voor
het dier. Ik kan mij voorstel
len, dat de meest verwende
huisdieren diep ongelukkig
zijn. Het is immers niet hun
aard, de mens alleen maar tot
gezelschap te dienen. Van na
ture zijn huisdieren immers
geen huisdieren".
In Eindhoven beijvert 'n
dierenarts zich om de regle
menten in de bejaardente
huizen zodanig veranderd te
krijgen, dat de bewoners
voortaan een huisdier mogen
houden. Tot dusver is dit in
de meeste bejaardencentra,
evenals in heel wat flats,
strikt verboden. Voorzitter
Verlaan van de Dierenbe
scherming: „Zulke mensen
hebben iets nodig dat blaft,
spint, beweegt of piept. Ge
woon, omdat ze verder geen
levend gezelschap hebben.
Wij vinden het een goede
zaak, dat zulke reglementen
worden aangepast aan de be
hoeften van de mensen".En
waar blijft dan de eigen iden
titeit van het dier in kwestie?
Geen hond kan gelukkig zijn
met een leventje in een be
jaardenflat op drie verdie
pingen boven de begane
grond, ook al krijgt hij drie
volle maaltijden per dag van
het beste kWaliteit honde-
brokken. Alle dierenliefde is
in zulke situaties te herleiden
tot eigenliefde en de uitwer
king daarvan op het beestje is
waarschijnlijk niet mals.
De vraag, waarom mensen
tegenwoordig huisdieren
houden, is niet gemakkelijk
te beantwoorden. Uit gezel
ligheid uit eenzaamheids
compensatie of uit tegemoet
koming aan het gezeur van de
kinderen. Daarom is het as
sortiment huisdieren de laat
ste jaren zo drastisch uitge
breid, met o.a witte muizen,
cavia's hamsters, leguanen
en zelfs aapjes. Troeteldieren
van tropische of andere oor
sprong worden vrolijk in huis
genomen, hoewel dat huis
daarop niet is ingericht en de
mens zich doorgaans geen
snars heeft verdiept in de
achterliggende problema
tiek.
Drs. J. Laveaux, diere
narts: „Er bestaat veel te
weinig voorlichting over
huisdieren. Wat de mensen
zich in huis halen als speel
goed voor de kinderen loopt
vaak de spuigaten uit. Wan
neer men een wit konijntje
naast de kachel zet omdat
Jantje iets te verzorgen wil
hebben, vind ik dat prima.
Zo'n kind leert daarmee ver
antwoordelijkheid en respect
voor het dier. Maar het moe
ten wel altijd dieren zijn,
waarmee contact mogelijk is.
Krokodillen, schildpadden,
leguanen en al dat vreemde
spul, dat laat zich niet aanha
len en het hoort naar mijn
smaak niet in huis thuis".
Zo blij ft er niet zo geweldig
veel ruimte over, waarbinnen
de mens met goed fatsoen een
huisdier kan bezitten. In het
algemeen valt men dan weer
terug op honden en katten, de
contactdieren bij uitstek,
maar ook in die sector geldt
dat lang niet iedereen een ge
schikte „baas" of „bazin"
voor het huisdier kan zijn.
Een poes schept wat dat be
treft nog weinig problemen,
Maar met een hond moet je
kunnen omgaan. Men schat
dat 80% van de mensen die
ooit in een bevlieging („om
dat de kinderen het met alle
geweld wilden") een hond
hebben gekocht, daar na
enige tijd gruwelijk spijt van
plegen te krijgen.
Laveaux: „De psychologie
van de hond is een onontgon
nen gebied. Er komt heel wat
aanvoelingsvermogen voor
kijken om zo'n dier werkelijk
in gezinsverband zichzelf te
kunnen doen zijn. Nederland
is weliswaar zeer gesteld op
dieren en honden liggen niet
meer aan een ketting en in
een betonring op het erf,
maar daarmee zijn de pro
blemen de wereld niet uit. Ik
heb het idee, dat heel wat
hondebezitters beter een pa
pegaai hadden kunnen ne
men"
Huisdieren aanschaffen,
zegt dierenarts Laveaux, is te
vergelijken met het kinderen
krijgen in vroeger tijden: het
gebeurt op goed geluk, zon
der overleg en voorlichting.
Men telt gerust 700 gulden
neer voor een schattig hond
je, dat zich tot verbazing van
het kleinbehuisde gezin bin
nen zes maanden blijkt te
ontwikkelen tot een kalf van
een Deense dog. Men weet
ook niet, dat bijvoorbeeld
hush pupiies typische
groepshondjes zijn, die indi
vidueel niet kunnen leven.
Toch zijn ze momenteel het
huishondje bij uitstek.
Wat moeten we ermee aan?
In heel wat gezinnen zorgt
het huisdier voor bijna pa
thologische probleemsitua
ties. Anderzijds kam het
huisdier, zelfs op advies van
de dokter, een positieve re
medie zijn tegen eenzaam-
heidsziekten. Iemand die
voor zijn gezondheid veel
moet wandelen, schaft een
hond aan om zich daarmee
tot een dagelijks „blokje-
om" te dwingen. Maar het
gebeurt ook, dat honden en
katten de plaats van de echt
genoot in bed innemen en dat
het „vrouwtje" in enkele da
gen tijds 6 kilo afvalt uit ver
driet over de dood van zo'n
bijslapend dier.
Laveaux: „Ik zal de
laatste zijn om het houden
van huisdieren af te keu
ren. Huisdieren kunnen
een zeer positieve invloed
hebben op de mens en zijn
gedrag. Ik heb alleen kri
tiek op het feit, dat de
mens zich in het algemeen
te weinig verplaatst in de
positie van het huisdier.
Men vergeet, dat zo'n dier
een levend wezen is met
een eigen psychologie, een
eigen karakter en voor
mijn part een eigen ziel".
JAN DERIX
De in te planten hartaanjagers worden niet alleen steeds
beter, ze worden ook steeds kleiner. De modernste wegen
nu ongeveer een ons.
Fabriek die levens verlengt
Een omzet van tegen de
f 100 miljoen, een winst van
Pakweg f 8 miljoen, maar de
directeur heet voor iedereen
gewoon Jozeph. En dividend
Mt Medtronic, deze brok
Amerikaans geperfectio
neerde business, nog nooit
uitgekeerd.
Als je dan hoort, dat zich dit al-
icmaal in Kerkrade afspeelt, dan
tenk je een wat overmoedige
Plaatselijke toekomstfilosoof
egen het lijf te zijn gelopen.
ïaM,aar dit soort zaken spelen zich
nnaag af. Gewoon op een provinci-
TTstrieterrein-waar in het wit
jtechnici het klaar spelen om
fn.™er geavanceerde ruimtevaart-
m 'n een veredelde schoens-
a °0S. satnen te bundelen tot een
paraatje waar genoeg energie in zit
meen wat achterblijvend hart zo'n 20
anK m goede conditie te houden.
heet dat. Amerikaanse
strookln 1969 jn Kerkrade neer-
Slat aaar' vanuit de Verenigde
ditc geleid, meteen een hoofdrol in
maakt Üem.te ®aan sPeten. De fabriek
taurw, aas, andere medische appara-
eleC°rnlmellik Pacemakers: kleine
hartal meesterwerkjes, die als
tot 3oSrS °P het ogenblik 250.000
mensen over de hele we-
300.000
d in leven en werken overeind hou-
teven
Kleine,
rijtjesdoor een of meer batte-
!'»amst£7°ede doosjes leveren
Ven»°eibaarTaai\het hart af' 0n"
^ankriit ng- Als er het in
toent in'»«*U:lt2fvpnden isotopenele-
C--120 ]aar het moet.
ttenzoveei wat vervangingen en
Ja»iasert,» P^Oes uit, want het
gebracht r Wordt ln het lichaam in-
sw»ardnr,fn 6x11:3 orgaan dus, we-
maarbim= r mensenhanden gemaakt,
lor,ntVvn jngenieus als een echt.
neem' de p- !jart normaal, dan
'cc»ni do ziuiuidcti,
hart hoeft m aker rust Maar*
of het *aar één slag over te slaan
Slr°0!ti<;tnJ k°mt er met een
"istootje tussen. Zonder manke-
het
slaan
Met een technische betrouwbaar
heid en nauwkeurigheid, die in de
ruimtevaart zijn geboren. En het daar
nu in bedrijfszekerheid van winnen,
zoals hooggeschoolde statistici heb
ben voorgerekend. Kwestie van con
trole op controle op controle. Kwestie
van mentaliteit, van de makers. Valt
een pacemaker van de steriele monta
getafel, dan gaat hij bij wijze van
spreken de vuilnisbak in. Hoewel hij
een vliegtuigbotsing moet kunnen
overleven.
Directeur Jozeph: „Laatst liet een
meisje een heel blad met pacemakers
vallen. Dan duizel je wel even, want
zo'n apparaatje kost in de eenvoudig
ste uitvoering altijd nog een paar dui
zend gulden per stuk.
Allemaal voorgoed onbruikbaar
voor de handel", zegt Jozeph, „kun je
allemaal weggooien". Is het meisje ook
weggegooid? „Ben je gek. Daar valt
geen kwaad woord over. Anders wor
den ze bang. Bang om te vertellen, dat
ze iets hebben laten vallen. En dat ri
sico mogen we niet en nooit lopen".
Metronic klopt met zijn hartaanja
gers al vele jaren lang aan de (inter
continentale) weg. En beheerst nu
50% van de wereldhandel onder het
motto „to help mankind to live lon
ger": om de mensen aan een langer
leven te helpen.
In de regel hebben patiënten, die
voor een pacemaker in aanmerking
komen, zonder hulp nog twee tot drie
jaar te leven. Met een pacemaker heb
je nagenoeg dezelfde levenskansen als
een gezond mens. Ook een pacemaker
heeft het eeuwige leven niet, hij moet
regelmatig vervangen worden. Met
een „conventionele" aanjager kunnen
ze twee tot drie jaar vooruit voordat
het doosje leeg is.
Een eenvoudige operatie is genoeg
om een nieuwe in te brengen. Maar
toch altijd een operatie. Dus altijd on
aangenaam. En duur. Vandaar dat
naarstig is gezocht naar hartstimula-
tors, die het veel langer uithouden. En
die is gevonden ook. In een op een mi
nuscuul klein nucleair gevoed batte
rijtje, dat je een polsslag bezorgt waar
een cardioloog geen droog brood aan
verdienen kan. In geen 20 jaar, want zo
lang gaat de hartprikkelaar mee.
Waarschijnlijk is in de geschiedenis
een apparaatje nog nooit zo uitvoerig
en zo onwaarschijnlijk streng getest
als een „isotopic pacemaker". Het
gaat immers om een vorm van nucle
aire energie.
En dat kan vraagtekens oproepen.
Overbodig in dit geval want dat Wein
beetje plutonium, dat zo'n batterijtje
bevat, kan, gezien zijn dubbeldikke
verpakking, geen kanten op. Er wordt
in Nederland ook niet mee geëxperi
menteerd: eenmaal gesloten blijft het
gesloten. De batterijtjes worden onder
toezicht van de Franse regering, door
een Frans bedrijf in elkaar gestoken.
Maar natuurlijk moet een pacema
ker met een nucleaire voeding wel
goed in de gaten gehouden worden.
Dat gebeurt dan ook. Zo hebben de
Amerikaanse en Europese overheids
commissies bepaald, dat een nucleaire
hartaanjager onmenselijk veel moet
kunnen verdragen. Vooreerst bouwt
het Franse bedrijf Alcatel er een 1 mm
dikke, hermetisch gesloten wand van
platina omheen. Daarna komen twee
lagen tomtalium, een metaal dat in de
ruimtevaart zijn waarde beweuen
heeft. Wordt een dergelijke h-vterij,
iets kleiner dan een vir^- o„d, in een
Medtronic pacemaker ingebouwd,
dan kan dat instrument heel wat ver
dragen. Zoals een luchtbosing, een in
stortend gebouw, dat daarbij ook nog
branden mag. Negenhonderd jaarlang
kan het zeer agressief zeewater weer
staan. En zelfs een crematie, voor het
zeldzame geval dat deze pacemaker
niet eerst zou zijn verwijderd. Want
dat is verplicht. Maar je kunt niet we
ten. Risico's neemt Medtronic niet.
Daarom staat ook iedere drager geno
teerd. Met naam en toenaam. In Duits
land gaan de eisen zover dat de pace
maker een geweerschot moet kunnen
weerstaan. Nou dat kan ie dan.
De pacemaker zal dus altijd wel zijn
patiënt overleven. Al heeft de patiënt
daar minder aan dan de wetenschap:
ook van gebruikte hartaanjagers kun
je Ieren.
Een apart bedrijf Medtronic. Het
werd in de jaren veertig in de Ver
enigde Staten geboren toen deelectro-
technicus Earl E. Baken in het zieken
huis van Minneapolis zat te wachten
op zijn verloofde, die daar als ver
pleegster werkte. Zo leerde hij de pro
blemen kennen van patiënten met har
tafwijkingen, die, in principe met elec-
tronische apparatuur geholpen zou
den kunnen worden. Earl begon aan
de oplossing te werken. En werkt daar
nu als Chairman of The Board en als
eerste man van de research van Med
tronic Inc., samen met nog 3000 an
dere medewerkers nog steeds aan. De
pacemakers klopten Medtronic naar
een omzet van ver boven de 150 mil
joen dollar. Medtronic Kerkrade
werkt daar hard aan mee. Met ruim
250 man personeel. Ln 2000 hartaan
jagers per maand. Toch geen seriepro-
duktie, wam ue aanpak is zeker niet
fabrieksmatig. Daarvoor zijn bijvoor
beeld de meisje:, aan de montagetafels
teiTraivid--f I. Vooral in hun persoon-
rjke verantwoordelijkheid. Als ze al
fouten zouden maken, dan worden ze
voor 100% zeker opgespoord.
Maar de directeur in Kerkrade blijft
gewoon Jozeph. Voor iedereen. En het
pensioen is premievrij. De soep tussen
de middag is gratis. Het loon steekt
hoger boven de CAO uit, dan Arie
Groenevelt het kan wensen. De meis
jes weten gewoon wat ze maken. En
waarvoor. Want regelmatig bezoeken
ze operaties tijdens welke pacemakers
worden ingebracht. Om te beseffen
wat langer leven betekenen kan. Zo'n
operatie duurt 20 minuten. Hoewel
een Franse chirurg het onlangs in vijf
minuten klaar speelde.
Directeur Joseph van der Leegte:
Je kunt dan ook wel zeggen, dat het
bij ons nauwelijks voorkomt, dat er
iemand weggaat omdat hij in een an
der bedrijf met beter werk zijn positie
zou kunnen verbetere".
Het bedrijf zelf blijkt dus
ook een goed hart te hebben.
Beter nog dan die 250.000
harten die door pacemakers
van f 3000 tot f 14.000 per
stuk - jazeker het zieken
fonds betaalt - letterlijk aan
de slag worden gehouden.
HANS KOENEN Microscopische controle van hartstimulators
